H πρώτη φορά δεν ήταν πραγματικά ανησυχητική. Η εταιρεία δεν ήταν αξιόπιστη, η εφημερίδα επίσης ελάχιστα (αμφότερες «συμφερόντων ΣΥΡΙΖΑ») και οι αριθμοί ήταν εμφανώς πειραγμένοι: το 3,1% στην πρόθεση γινόταν μόλις 3,2% στην αναγωγή, καθώς η διανομή της αδιευκρίνιστης ψήφου στην εκτίμηση επιρροής εμπεριείχε υποψίες αυθαιρεσίας. Εξάλλου, το κόμμα δεν είχε καν όνομα ακόμα.
Η δεύτερη ήταν λίγο πιο δυσοίωνη, αλλά και πάλι όχι για να προκαλέσει πανικό. Ο τίτλος (σε κεντροδεξιά αυτή τη φορά εφημερίδα) «Στο 2,5% η Νέα Αριστερά» ήταν λίγο τρομακτικός, αλλά και πάλι κάπως παραπειστικός. Το ποσοστό αφορούσε την πρόθεση ψήφου σε βουλευτικές εκλογές, που όπως και να το κάνουμε δεν είναι αύριο, αλλά στις ευρωεκλογές ανέβαινε μέχρι το 2,8%, που με την αναγωγή πλησίαζε το 3,5% στην εκτίμηση ψήφου.
Η τρίτη δημοσκόπηση, όμως, ήταν πραγματικά κόλαφος. Το ποσοστό της Νέας Αριστεράς ήταν λίγο πάνω από το 2%, σαφέστατα κάτω από το 3%, και ακόμα, η Νέα Αριστερά καταλάμβανε τη 10η θέση μεταξύ των κομμάτων, κάτω από το ΜέΡΑ25 – έστω και οριακά. Αυτό το τελευταίο δεν είναι χωρίς σημασία. Οπως ο ΣΥΡΙΖΑ του Κασσελάκη, αντί να απειλεί τον Μητσοτάκη, όπως διακήρυττε, βλέπει την πλάτη του ΠΑΣΟΚ, έτσι και η Νέα Αριστερά, αντί να απειλεί τον ΣΥΡΙΖΑ του Κασσελάκη, βρίσκεται να δίνει μάχη για το ποια είναι η πρώτη δύναμη στα αριστερά του –εξαιρουμένου του ΚΚΕ– και να κινδυνεύει να τη χάσει.
Οπως και αν τα διαβάζει κανείς αυτά, το βέβαιο είναι ότι το σχήμα που έφτιαξαν οι 11 βουλευτές που αποχώρησαν από την ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ δεν έκανε καλή εκκίνηση. Και οι αιτίες μπορούν, όσο νωρίς και αν είναι, να σταχυολογηθούν ως τρεις, με μια τέταρτη ως μπόνους:
1. Η γενική αίσθηση ότι το σχήμα αυτό προέκυψε επειδή υπήρξε ο Κασσελάκης
Μέσα στην οχλαγωγία που σηκώθηκε γύρω από την πολιτεία Κασσελάκη και τις συγκρούσεις του με τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, η ομάδα αυτή έγινε περισσότερο κατανοητή ως αυτή που αρνείται τον «ουρανοκατέβατο» νέο πρόεδρο παρά ως φορέας μια συγκεκριμένης δικής της πρότασης. Ομως στην Ιστορία οι διασπάσεις των μεγάλων κομμάτων είχαν κάποια επιτυχία μόνο όταν στηρίζονταν σε μια συγκεκριμένη διαφωνία και μια συγκεκριμένη αντιπρόταση.
Ακόμα και ο Αντώνης Σαμαράς, επιβίωσε σε μια-δυο εκλογικές αναμετρήσεις με την αλήστου μνήμης Πολιτική Ανοιξη, έχοντας ένα βασικό αφήγημα για το Μακεδονικό, ανεξάρτητα με τι το έντυνε. Αντιστοίχως, ο Δημήτρης Τσοβόλας, που είχε μια συγκεκριμένη αντίθετη πρόταση στο εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη, κ.ο.κ.
Αντιθέτως, καμία διάσπαση δεν πήγε καλά όταν επικεντρώθηκε στην άρνηση του προσώπου κάποιου πολιτικού αρχηγού ή σε οργανωτικά ζητήματα. Ο λόγος είναι ότι τέτοιου τύπου διασπάσεις καταλήγουν τελικά να αφορούν, στην ουσία τους, ένα κοινό ήδη πολιτικοποιημένο, που συμμεριζόταν αυτές τις αρνήσεις. Δηλαδή, καλώς ή κακώς, ένα μικρό κομμάτι του γενικού πληθυσμού. Ας θυμηθούμε τον μακαρίτη Κωστή Στεφανόπουλο, που το 1985 είχε φύγει με αντίστοιχο αριθμό βουλευτών από την ΝΔ του πατέρα Μητσοτάκη, χωρίς να μπορέσει να ξεπεράσει το 1% στις επόμενες εκλογές.
Με λίγα λόγια: ακόμα και αν η αγανάκτηση με τον Κασσελάκη είναι δικαιολογημένη, γιατί αυτό να αφορά τον κόσμο εάν δεν συνοδεύεται από κάποια άλλη θετική πρόταση; Η γενική αίσθηση ότι το σχήμα αυτό δεν θα είχε υπάρξει αν δεν υπήρχε ο Κασσελάκης, δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή.
2. Η υπεράσπιση ενός κυβερνητικού παρελθόντος που δεν συγκινεί κανέναν
Οταν, παρ’ όλα αυτά, το σχήμα αυτό αποκτά κάποιον συγκεκριμένο λόγο, τότε αυτός κινείται κυρίως γύρω από την υπεράσπιση του κυβερνητικού παρελθόντος του ΣΥΡΙΖΑ. Φευ, αυτό δεν συγκινεί κανέναν πάρα πολύ. Ακόμα και όσοι με κάποιο τρόπο το ανέχτηκαν ή μπορεί να το αξιολογούν θετικά, το εντάσσουν σε μια δεδομένη συνθήκη και δεν το θεωρούν βάση για κάποια επόμενη μέρα.
Οσοι βρίσκονται στα δεξιά του παλιού ΣΥΡΙΖΑ θεωρούν την κυβερνητική του θητεία ένα μείγμα λαϊκισμού, παλαιοκομματισμού και ανευθυνότητας, όσοι βρίσκονται στα αριστερά του δεν γοητεύονται καθόλου από την τετραετία διαχείρισης του «αριστερού μνημονίου» – ακόμα κι αν πρόκειται για κόσμο που δεν σταμάτησε αμέσως να ψηφίζει ΣΥΡΙΖΑ.
Το επιτελείο του Κασσελάκη διέκρινε μάλλον αυτό το πρόβλημα της Νέας Αριστεράς και «σημαδεύει» πάνω του. Αλλοτε με αρνητικές αναφορές του νέου προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ στην προηγούμενη περίοδο του κόμματος, με τη βολική επισήμανση ονομάτων («ο νόμος του Κατρούγκαλου», «τα εναλλακτικά νομίσματα του Τσακαλώτου» κ.λπ.) και άλλοτε με προκλήσεις σαν αυτήν της ονομαστικής ψηφοφορίας στη Βουλή για τα κόκκινα δάνεια, που στο εξής έγινε σημαία για τον Κασσελάκη.
Τελευταίο, αλλά όχι ασήμαντο, αν υπάρχει ένα τμήμα του εκλογικού σώματος που θυμάται με μεγάλη νοσταλγία το κυβερνητικό παρελθόν του ΣΥΡΙΖΑ, τότε το ταυτίζει πρωτίστως με τον Αλέξη Τσίπρα. Και μέχρι νεωτέρας, ο Αλέξης Τσίπρας δεν έχει αποδοκιμάσει τον νέο ΣΥΡΙΖΑ.
3. «Νέα Αριστερά», αλλά πόσο νέα;
Την ίδια ώρα που η κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Αριστεράς επιχειρεί, έστω και κάπως αμήχανα, να δώσει την εικόνα μιας τρόπον τινά «εκσυγχρονιστικής Αριστεράς», πίσω από αυτήν, τα εκατοντάδες στελέχη και μέλη, προερχόμενα ως επί το πλείστον από την Ομπρέλα, μοιάζουν να παίρνουν αντίθετη κατεύθυνση, ξαναζώντας τα νιάτα τους στο ΚΚΕ Εσωτερικού. Εκδηλώσεις με πανό γραμμένα με μπογιά και με θέματα που άπτονται της αριστερής οντολογίας δίνουν την εικόνα του σχήματος –στην Αθήνα και στην περιφέρεια–, η οποία θυμίζει περισσότερο αναπαλαίωση και δεν ταιριάζει τόσο με το προφίλ των επικεφαλής των «6+6», που θα ήθελαν να είναι η εικόνα του νέου σχήματος.
Το πρόβλημα εδώ είναι διπλό. Αφενός, η αισθητική αυτή δεν ήταν ποτέ πλειοψηφική –και ακόμα λιγότερο τώρα–, αφετέρου, σε συνδυασμό με την εικόνα της ΚΟ, συντελεί σε ένα μπέρδεμα που τελικά απωθεί παρά προσελκύει.
Μικρή λεπτομέρεια: η πάλαι ποτέ Ομπρέλα είχε σταθερά φτωχά αποτελέσματα σε μεγάλα εκλογικά κοινά (από εθνικές εκλογές μέχρι αυτές για την ηγεσία), αλλά διατηρεί έναν μεγάλο –και γερασμένο– μηχανισμό. Η «μάχη» για το αν η Νέα Αριστερά θα προχωρά περισσότερο ως ένα κόμμα ή μια ΚΟ αντικατοπτρίζει και αυτή τη διαφορά αισθητικής, θέσεων και γενιάς. Και είναι κάτι που το νέο σχήμα θα βρει μπροστά του και στο μέλλον.
3+1. «Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι σαν εμάς»
Στο τέλος της ημέρας, η Νέα Αριστερά μοιάζει να υπόκειται –περισσότερο και από τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ– στις καθυστερημένες συνέπειες της διάσπασης του 2015. Οι τεκτονικές αλλαγές που συνέβησαν τότε στον ΣΥΡΙΖΑ κρύφτηκαν ως έναν βαθμό από κάποια θετικά εκλογικά αποτελέσματα που είχαν να κάνουν με τη διεκδίκηση της εξουσίας. Ομως η πραγματικότητα είναι ότι το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε μέσα σε λίγες εβδομάδες την παρουσία του, τόσο στα εργατικά σωματεία όσο και στα διάφορα κοινωνικά κινήματα που αναπτύσσονταν.
Αρκετοί από όσους έφυγαν τότε οργανώθηκαν σε μικρότερες κινήσεις, οι περισσότεροι ιδιώτευσαν ή αφοσιώθηκαν σε επί μέρους πρωτοβουλίες, ωστόσο η αριστερή τάση του ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε, εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, κυρίως άνθρωποι των γραφείων, ακαδημαϊκοί και στελέχη. Ενα σχήμα που αποτελείται από αυτό το δυναμικό, στην πραγματικότητα δεν αποπνέει καμία λαϊκότητα. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που αντιμετώπισαν αριστερά κόμματα μετά την κρίση σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία (από όπου και προέρχεται ο υποτιμητικός όρος Gauche caviar – δηλαδή μια ελιτίστικη Αριστερά, που αγνοεί τα προβλήματα του κόσμου).
Τα στελέχη της Νέας Αριστεράς θα ήθελαν ενδεχομένως να προσεγγίσουν ανθρώπους που εγκατέλειψαν τον ΣΥΡΙΖΑ το 2015 ή αργότερα, όμως για την ώρα η συσχέτιση αυτή διακρίνεται από αμηχανία – ενδεχομένως γιατί όσοι έφυγαν από τον ΣΥΡΙΖΑ τώρα, δεν είχαν υπολογίσει σωστά τη δυναμική τους. Για την ώρα, η Νέα Αριστερά είναι ένα κόμμα ακαδημαϊκών και στελεχών χωρίς καμία κοινωνική γείωση. Και αυτό είναι μια θανατηφόρα συνθήκη όταν δεν υπάρχει το δεκανίκι της εξουσίας για να σε κρατά όρθιο.
Σημαίνουν όλα αυτά ότι η Νέα Αριστερά θα αποδειχθεί ένα θνησιγενές μόρφωμα; Οχι. Ο Φλεβάρης είναι ένας μήνας κατά τον οποίον αναμένεται να σταθεροποιηθούν κάποιοι συσχετισμοί στις μετρήσεις, το σχήμα θα πάρει σιγά σιγά μορφή και σε κάθε περίπτωση, η ύπαρξη 11 βουλευτών για τα επόμενα τριάμισι χρόνια μπορεί να κρατά την κίνηση ζωντανή. Οσοι, όμως, πίστευαν ότι η κοινωνία περίμενε το 2023 την τελευταία διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ για να την ακολουθήσει, ξέρουν ήδη ότι έκαναν λάθος.
Εως τώρα θυμίζουν την ιστορία που διασκέδαζε να λέει ο Χαρίλαος Φλωράκης, για τον καβαλάρη που κοιτούσε τη σκιά του και νόμιζε ότι αυτό είναι το ύψος του. Η Νέα Αριστερά έχει τουλάχιστον τον χρόνο να ξανασκεφτεί με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει, αλλά και το προνόμιο της ρευστοποίησης της κεντροαριστερής αντιπολίτευσης, που δίνει σε όλους μια δεύτερη ευκαιρία.