Υστερα από ένα ανατολίτικο παζάρι στο παρασκήνιο της συνόδου του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη έγινε το αναμενόμενο: Η Τουρκία απέσυρε το βέτο της για την ένταξη της Φιλανδίας και της Σουηδίας στην Βορειοατλαντική Συμμαχία. Απολύτως προβλέψιμη ήταν και η συναισθηματική αντίδραση στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Από τοποθετήσεις ότι στην ουσία η Τουρκία δεν πήρε τίποτε, μέχρι παράπονα και μεμψιμοιρίες για το ότι βρίσκει πάντα τον τρόπο να τα καταφέρνει. Η πραγματικότητα είναι κάπου στη μέση. Η Τουρκία θεωρείται σημαντική για την ασφάλεια της Δύσης και αυτό της επιτρέπει να επιβιώνει ακόμη κι όταν παραφέρεται.
Πιο ωφέλιμο είναι οι σημαντικές γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως είναι η ένταξη των δύο σκανδιναβικών κρατών στο ΝΑΤΟ, να μας προβληματίσουν για τις δικές μας επιλογές. Ούτε η Ελλάδα και πρωτίστως η Κύπρος στερήθηκαν ευκαιριών. Απλώς δεν επέδειξαν την απαραίτητη ικανότητα να τις εκμεταλλευτούν και να τις κεφαλαιοποιήσουν. Η Δύση έδωσε δύο μεγάλες ευκαιρίες στην Κύπρο για να διαπραγματευτεί με την Τουρκία μια αξιοπρεπή λύση του Κυπριακού: Η πρώτη ήταν με την ένταξη της στην ΕΕ και η δεύτερη η δημιουργία προοπτικών αξιοποίησης των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου. Και στις δύο περιπτώσεις η Κύπρος, ενεργώντας υπό την επιρροή της Ρωσίας, αρνήθηκε να διαπραγματευτεί τη λύση του Κυπριακού. Ειδικά στην τελευταία προσπάθεια στο Κραν Μοντανά η Κύπρος πήρε όλα όσα ζητούσε για δεκαετίες, αλλά απέρριψε τη λύση επειδή το διεφθαρμένο κυπριακό πολιτικό σύστημα είναι υπόδουλο στα ρωσικά συμφέροντα.
Προπαγάνδα
Στη συλλογική συνείδηση των Κυπρίων το ΝΑΤΟ θεωρείται ανάθεμα και αυτό είναι ένα από τα επιτεύγματα της ρωσικής προπαγάνδας στο νησί. Στην πραγματικότητα η κακοδαιμονία της Κύπρου είναι η άρνηση την να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι ανήκει στη Δύση. Μόνο η ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ μπορεί να εξασφαλίσει την ασφάλεια της από μελλοντικούς κινδύνους. Κανένα κράτος μέρος του ΝΑΤΟ δεν δέχτηκε επίθεση από τρίτο κράτος από τότε που ιδρύθηκε η Συμμαχία. Ούτε υπήρξε ποτέ σύγκρουση μεταξύ δύο κρατών μελών. Παρά τις διαρκείς κρίσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, η συμμετοχή και των δύο κρατών στο ΝΑΤΟ ήταν αυτή που απέτρεψε τη στρατιωτική σύγκρουση.
Βέβαια, η ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ προϋποθέτει λύση του Κυπριακού, συνεργασία και συνύπαρξη με την Τουρκία. Η συνήθης αντίδραση σε μια τέτοια προσέγγιση αποτυπώνεται με το κλασσικό «μα η Τουρκία…» και ακολουθούν ένα σωρό ενστάσεις και επιφυλάξεις. Η Τουρκία είναι αυτή που είναι. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη γεωγραφία, ούτε και έχουμε την πολυτέλεια να περιμένουμε την Τουρκία να αλλάξει. Η μόνη δυνατότητα που έχουμε για να αλλάξουμε την Τουρκία είναι να κάνουμε επιλογές που θα την κρατούν κοντά στην Ευρώπη. Η Τουρκία σε ένα ευρύτερο πλαίσιο περιφερειακής συνεργασίας θα είναι απείρως πιο ακίνδυνη από μία ανεξέλεγκτη Τουρκία με την οποία θα βρισκόμαστε σε διαρκή ανταγωνισμό.
Η Δύση, λοιπόν, έδωσε στην Κύπρο δύο τεράστια διπλωματικά πλεονεκτήματα για να αντισταθμίσει την ανισότητα στο ισοζύγιο δυνάμεων με την Τουρκία: την ένταξη στην ΕΕ και την αξιοποίηση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου. Τα πλεονεκτήματα αυτά δεν ήταν μια λευκή επιταγή. Θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν μόνο εάν εξυπηρετούσαν το σύστημα ασφάλειας της Δύσης του οποίου η Τουρκία θεωρείται βασικός πυλώνας. Η Κύπρος, ενεργώντας υπό την επιρροή της Μόσχας, δεν διάβασε έτσι τις εξελίξεις και αναπόφευκτα απέτυχε.
Ποιος δεν θέλει μια λύση από τη Δύση;
Η λύση του Κυπριακού στο πλαίσιο της Δύσης βρίσκεται σε κάθετη σύγκρουση με τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Ρωσίας στην περιοχή μας και στον κόσμο. Η Ρωσία κατέθεσε το ενδιαφέρον της για την Ανατολική Μεσόγειο με την επέμβαση της στη Συρία. Και με πρόσχημα τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς ρίσκαρε τον πρώτο επεκτατικό πόλεμο στην ηπειρωτική Ευρώπη από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή η Ρωσία, όπως την βλέπουμε στις τηλεοράσεις μας, δεν υπήρχε περίπτωση να επιτρέψει τη λύση του Κυπριακού και την αποκατάσταση της συνοχής του ΝΑΤΟ στην νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η Μόσχα προσπαθεί από τη δεκαετία του ’60 να αποσπάσει την Τουρκία από τη Δύση και να τη θέση υπό τη δική της επιρροή. Σε αυτό τον ανταγωνισμό συμφερόντων η Μόσχα εξωθούσε την Κύπρο στην αντιπαράθεση με την Τουρκία. Ετσι έγινε και μετά το Κραν Μοντανά: η Κύπρος εξωθήθηκε στο παιχνίδι των αντιτουρκικών συμμαχιών με τα κράτη της περιοχής για τον αποκλεισμό της Τουρκίας από την ενεργειακή αξιοποίηση των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου. Το αποτέλεσμα ήταν να αποκλειστεί η ίδια και να χάσει το παιχνίδι της ενέργειας.
Τις προάλλες η Αίγυπτος και το Ισραήλ υπέγραψαν μνημόνιο με την ΕΕ για την εξαγωγή φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω των τερματικών LNG της Αιγύπτου. Η Κύπρος αν και ιδρυτικό μέλος του East Med Gas Forum το οποίο ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Αιγύπτου για να προωθήσει κοινή εκμετάλλευση των αποθεμάτων φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου δεν ήταν καν στο τραπέζι των συζητήσεων. Η Τουρκία τελικά αποκλείστηκε προς όφελος της Ρωσίας και της Αιγύπτου με την Κύπρο να πληρώνει το τίμημα. Απότοκο αυτής της αυτοκαταστροφικής πολιτικής – που είναι ένας συνδυασμός διαφθοράς, ξένων εξαρτήσεων, ανικανότητας και πολιτικής δειλίας – είναι οι διαρκείς κρίσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και ο πλήρης εκτουρκισμός της κατεχόμενης Κύπρου.
Δείχνουν το δρόμο
Οι εξελίξεις στην Ουκρανία και η απόφαση της Σουηδίας και της Φιλανδίας να εγκαταλείψουν την ουδετερότητα και να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ είναι αρκούντως δεικτικές για το ποιες είναι οι επιλογές που πρέπει να κάνουμε. Κι όλοι αυτοί που μεμψιμοιρούν για το ΝΑΤΟ και τη Δύση ας προβληματιστούν για το τι εστί Ρωσία και πόσο μας στοίχησαν οι φαντασιώσεις περί του ξανθού γένους που θα μας πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη, αλλά ούτε μέχρι την Αμμόχωστο δεν τα καταφέραμε να φτάσουμε.
* Ο Μακάριος Δρουσιώτης είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων για το Κυπριακό. Το τελευταίο του βιβλίο είναι το «Εγκλημα στο Κραν Μοντανά»