Ποιος δεν το έχει καταλάβει ακόμη ότι κάθε καλοκαίρι η χώρα ζει στο όριο; Η θερινή περίοδος έχει αναδείξει πολλούς δυσάρεστους μύθους και προβλήματα και –κακά τα ψέματα– αφού δεν έχουν λυθεί ακόμη, δύσκολα θα λυθούν προτού οδηγήσουν σε αδιέξοδα.
Η πραγματικότητα που αναδεικνύεται και το εφετινό καλοκαίρι, με σωρευτική επίδραση, είναι ότι ο τουρισμός αρχίζει να εκδηλώνεται περισσότερο ως πρόβλημα, παρά ως «βαριά βιομηχανία» – από μόνη της η έννοια είναι βαριά αντιφατική. Πηγή εισοδήματος μπορεί να είναι, και προφανώς όχι ασήμαντη, όμως καλό θα ήταν να συνεκτιμηθεί και το τίμημα σε άλλα πεδία για να γίνει ένας πραγματικός λογαριασμός.
Οι υποδομές στα νησιά έχουν ξεπεράσει τα όρια τους και καλό θα είναι να αντιληφθούν όλοι ότι τα όρια αυτά είναι πεπερασμένα. Και αυτό δεν αλλάζει.
Οι δρόμοι είναι αυτοί που είναι, το νερό δεν επαρκεί, τα δίκτυα ύδρευσης δεν μπορούν να επεκταθούν πέρα από κάποιο σημείο, οι αποχετεύσεις δεν σηκώνουν τις υπερφορτώσεις που κάποιοι νομίζουν, οι καλλιέργειες και τα τρόφιμα μπορούν να καλύψουν συγκεκριμένες και όχι απεριόριστες ανάγκες – άσε που πλέον οι καλλιέργειες και τα χωράφια γίνονται πια ασύμμετρες και δυσανάλογες ξενοδοχειακές μονάδες.
Την ίδια ώρα, στα περισσότερα νησιά και αλλού φανερώνεται ένα άλλο πρόβλημα, με τη μορφή της έλλειψης προσωπικού. Σε συγκεκριμένους προορισμούς και όχι λίγους, πολλές επιχειρήσεις δεν λειτούργησαν καν το εφετινό καλοκαίρι, ελλείψει εργατικών χεριών.
Και παράλληλα, μία άλλη πληγή που πιθανώς να κακοφορμίσει, είναι η ενοχλητική αναντιστοιχία της προσφερόμενης υπηρεσίας, με το κόστος της. Σε πολλές περιπτώσεις οι κατά τα άλλα ενθουσιώδεις τουρίστες έρχονται αντιμέτωποι με τιμές πολύ υψηλότερες από εκείνες της χώρας τους και όταν η μπίρα κοστίζει σχεδόν διπλάσια από ό,τι στη Γερμανία ή την Ολλανδία, κάποια στιγμή θα μείνει στο ράφι να την κοιτάζουμε.
Υπό αυτές τις συνθήκες, εξακολουθεί δυστυχώς να είναι τετριμμένη η διαπίστωση ότι ο τουρισμός βρίσκεται σε σημείο καμπής και ότι δυστυχώς, όλα αυτά τα χρόνια της εκρηκτικής του ανάπτυξης δεν συνδυάστηκαν με την παραμικρή προσπάθεια στρατηγικού ανασχεδιασμού.
Η εκτίμηση ότι μία τουριστική κρίση είναι περισσότερο ή λιγότερο κοντά δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως καταστροφολογία, αλλά ως μία από τις τελευταίες ευκαιρίες για ρεαλιστικές προσαρμογές, μήπως και αποφευχθεί αυτός ο αργός θάνατος. Και καλό θα είναι να αντιληφθούμε κάποια στιγμή ότι ακόμη και μια μείωση του τουρισμού κατά 10% σε μία χρονιά, θα προξενήσει πολύ σημαντικές οικονομικές αναταράξεις. Αρα, κάπως αλλιώς θα πρέπει να το δούμε.
Και πάντως, σε τελική ανάλυση, θα όφειλε κανείς να αναμένει ότι η αγωνία της τουριστικής ανάπτυξης θα πάψει κάποια στιγμή να αποβαίνει εις βάρος της ίδιας της χώρας και των ιθαγενών της.