Στο «Athena» του Ρομέν Γαβρά περιγράφεται μία μαζική εξέγερση σε ένα φανταστικό παρισινό προάστιο στο οποίο ζουν κατά κύριο λόγο μετανάστες από την Αφρική. Το προάστιο λειτουργεί ως γκέτο, ελεγχόμενο από έναν άτυπο στρατό, που όμως φέρει όπλα και πυρομαχικά. Οι επιχειρήσεις της αστυνομίας παραπέμπουν σε πολεμική επιχείρηση. Γιατί, πράγματι, αυτό δείχνει η ταινία. Εναν πόλεμο μερικά χιλιόμετρα από τον Πύργο του Αϊφελ.
Πόσο απέχει το Ζεφύρι από την Ομόνοια; Αν δεν πήζει το ποτάμι, θέλεις γύρω στα τριάντα λεπτά. Το ίδιο περίπου απέχει και ο Ασπρόπυργος. Σε ορισμένες περιοχές η εθνική οδός λειτουργεί περίπου ως σύνορο. Δύο διαφορετικοί κόσμοι που χωρίζονται από έναν δρόμο. Η Κηφισιά συνορεύει με το Μενίδι.
Βλέποντας τις φωτιές να ανάβουν στο Ζεφύρι, σκέφτομαι τι θα μπορούσε να συμβεί αν τα επεισόδια έπαιρναν τέτοια έκταση, έως τα όρια του ανεξέλεγκτου. Αν, ας πούμε, ταυτοχρόνως ξεσπούσαν επεισόδια στον Ασπρόπυργο, στα Λιόσια, στην Αγία Βαρβάρα. Γιατί εδώ και χρόνια η Αθήνα είναι ένας πλανήτης που φιλοξενεί διαφορετικούς κόσμους, πολιτισμούς, κοινωνίες. Στους δρόμους της μητρόπολης συναντώνται όλων των ειδών οι αντιθέσεις, πλην όμως υπάρχουν πληθυσμοί που ομαδοποιούνται οικιστικά και ορισμένοι διαβιούν σε συνθήκες γκέτο. Τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα ζούνε κυρίως στα δυτικά, με συγκεκριμένες περιοχές να είναι ουσιαστικά ανέγγιχτες από την Αστυνομία.
Ναι, βέβαια, μπορεί όλοι εκεί να βράζουν στο ίδιο καζάνι, όμως δεν είναι φτιαγμένοι από κοινά συστατικά. Αλλιώς λειτουργούν οι Ρομά, με την κουλτούρα ανομίας να ενισχύεται από τα κοινωνικά στερεότυπα συνθέτοντας έναν φαύλο κύκλο, αλλιώς συμπεριφέρονται οι μετανάστες που έχουν τον φόβο μην μπλέξουν και βρεθούν έξω από την πόρτα. Ομως όλοι αυτοί μοιράζονται την κοινή εμπειρία, με στοιχεία ανέχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.
Το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορεί να γίνει κάτι προκειμένου να αποτραπεί μια έκρηξη βίας που, κάποιες μέρες, πλανάται ως αίσθηση στην ατμόσφαιρα. Αλλά και εδώ οι χειρισμοί δεν μπορούν να μπουν κάτω από την ίδια ομπρέλα. Το θέμα με τους Ρομά δείχνει πρωτίστως πολιτισμικό. Αν μη τι άλλο, πρόκειται για μια κοινωνική ομάδα για την οποία έχουν διατεθεί κονδύλια και καταβάλλονται προσπάθειες για τη λειτουργική ενσωμάτωσή της. Για την αποτυχία των προγραμμάτων ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό και οι ίδιοι ή, πιο σωστά, η εκπροσώπησή τους όταν συνδιαλέγονται με την πολιτεία. Οι μετανάστες είναι εντελώς διαφορετική περίπτωση, διότι αυτοί θέλουν να ενσωματωθούν, αλλά δεν βρίσκουν πάντα την κατάλληλη ανταπόκριση.
Ενδεχομένως, αυτό που χρειάζεται είναι ένα πρόγραμμα αναπτυξιακών και εκπαιδευτικών παρεμβάσεων στις προβληματικές περιοχές κατά τα πρότυπα (μη γελάσετε) του Χάρλεμ ή γειτονιών του Μπρονξ. Ναι, ακόμα και αυτό δείχνει δύσκολο. Ομως, τι άλλο μένει να κάνεις; Να απλώσεις συρματόπλεγμα; Δεν μπορεί, δεν πρέπει να συμβεί αυτό.