Αυτήν τη στιγμή βρισκόμαστε στη μέση μιας περιόδου οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής μετάβασης, η οποία συντελείται και χαρακτηρίζεται από προκλήσεις όπως ελλείψεις στην ενέργεια και τις ακατέργαστες πρώτες ύλες, συγκρούσεις και υπερθέρμανση του πλανήτη.
Η εξάντληση των φυσικών πόρων και η κλιματική διαταραχή υποδηλώνουν την αυξανόμενη απαξίωση του τρέχοντος εξορυκτικού γραμμικού μοντέλου της οικονομίας μας, της οικονομίας take-make-waste. Είναι πιο επείγον από ποτέ να στραφούμε σε μια οικονομία που σέβεται τις αντοχές του πλανήτη μας, που προστατεύει και αποκαθιστά την ισορροπία των φυσικών μας οικοσυστημάτων. Και εδώ είναι που μπαίνει στο παιχνίδι η κυκλική οικονομία. Ένα οικονομικό μοντέλο που συνδυάζει οικονομία και οικολογία και που δεν αναπτύσσεται σε βάρος της φύσης.
Αυτή η μετάβαση απαιτεί αναμφισβήτητα μια μετασχηματιστική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο εκτιμούμε το φυσικό μας περιβάλλον, που ζούμε, παράγουμε και καταναλώνουμε. Ωστόσο, αυτή η μετάβαση είναι επίσης συνώνυμη της αλλαγής και της εξέλιξης, με τη δυνατότητα να καταστήσει το οικονομικό μας σύστημα πιο ανθεκτικό. Υπολογίζεται ότι αντιπροσωπεύει μια παγκόσμια οικονομική ευκαιρία 4,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, μειώνοντας τη σπατάλη, τονώνοντας την καινοτομία και αυξάνοντας την απασχόληση.
Πώς ορίζουμε λοιπόν την κυκλική οικονομία και πώς την εφαρμόζουμε;
Η κυκλική οικονομία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα ισχυρό εργαλείο ικανό να μειώσει την κατανάλωση φυσικών πόρων, όπου τα υπάρχοντα προϊόντα και υλικά διατηρούνται σε χρήση όσο το δυνατόν περισσότερο σε όλη την αλυσίδα αξίας και ελαχιστοποιούνται τα απόβλητα και η ρύπανση. Περιλαμβάνει βαθιές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο τα αγαθά και οι υπηρεσίες σχεδιάζονται, παράγονται, προωθούνται στην αγορά και χρησιμοποιούνται.
Στην πράξη, θα πρέπει να ακολουθείται ένα σύνολο βασικών αρχών κατά το σχεδιασμό ενός νέου προϊόντος, όπως η χρήση μη τοξικών υλών που επιτρέπει στα βιολογικά θρεπτικά συστατικά να εισέλθουν ξανά με ασφάλεια στη βιόσφαιρα· σπονδυλωτός σχεδιασμός προϊόντων για εύκολη αποσυναρμολόγηση που διευκολύνει την επισκευή και την ταξινόμηση στα στάδια του κύκλου ζωής· η ταξινόμηση και η ενεργειακή απόδοση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προκειμένου να αυξηθεί η ανθεκτικότητα του συστήματος στο σύνολό του.
Επιπλέον, συνεπάγεται επίσης ένα σύνολο από δραστηριότητες που καθοδηγούν την συμπεριφορά μας ως καταναλωτές και παραγωγοί για να περιορίσουμε το κύκλωμα Μείωση – Επαναχρησιμοποίηση – Επισκευή – Ανασχηματισμό και Ανακύκλωση μόνο στο τέλος. Η ανακύκλωση διασχίζει τη γραμμή μεταξύ της προσέγγισης διαχείρισης απορριμμάτων της γραμμικής οικονομίας σε μια προσέγγιση διαχείρισης πόρων που είναι θεμελιώδης στην κυκλική οικονομία.
Τέλος, η κυκλική οικονομία απαιτεί μια αναθεώρηση των επιχειρηματικών μοντέλων που βασίζονται σε μια οικονομία υπηρεσιών και λειτουργικότητας. Αυτή η Μετατόπιση απαιτεί τη μερική ή πλήρη αντικατάσταση της «πώλησης ενός προϊόντος» από την «πώληση μιας υπηρεσίας γύρω από ένα προϊόν», αφήνοντας την ιδιοκτησία στον παραγωγό, παροτρύνοντάς τον να μεγιστοποιήσει την αξιοπιστία, την ανθεκτικότητα, την καθαρότητα και την ανακυκλωσιμότητα των υλικών σε χρήση. Επιπρόσθετα, μετατρέποντας τα απόβλητα σε πλούτο και νέα υλικά, οι εταιρείες μπορούν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να μειώσουν την εξάρτηση από σπάνιους πόρους και δημιουργώντας νέες καινοτόμες υπηρεσίες που αυξάνουν τα έσοδα.
Η παγκόσμια οικονομική τάση κινείται προς αυτή την κατεύθυνση της κυκλικής οικονομίας για να προωθήσει τη βιωσιμότητα, τα οικονομικά οφέλη και την κάλυψη της μεγάλης ζήτησης. Πληθαίνουν τα παραδείγματα εταιρειών με σειρά πρωτοβουλιών όπως προϊόντα από ανακυκλωμένα υλικά και υπηρεσίες επισκευής ή ανταλλαγών των προϊόντων, διαφορετική τιμολόγηση ανάλογα με το χρόνο χρήσης, τοπικοποίηση της παραγωγής με χρήση ντόπιων υλικών με παράλληλα ανταλλάγματα για τους πελάτες, καθώς και μια επιλογή ανταλλαγής, όπου παρέχονται στους πελάτες πιστώσεις καταστημάτων για μεταχειρισμένα ρούχα.
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, τα οφέλη της κυκλικής οικονομίας εκτείνονται πέρα από την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών ζητημάτων. Παρέχει σημαντικότατες επιχειρηματικές ευκαιρίες και θετικές επιπτώσεις σε βιομηχανικούς κλάδους και τις ανθρώπινες ζωές, βελτίωση της υγείας του πληθυσμού, αυξημένη ευημερία μέσω πιο βιώσιμων τροφίμων, πιο ανθεκτικές κοινωνίες, περιφερειακή αξία και δημιουργία θέσεων εργασίας, για να αναφέρουμε μερικά. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, είναι απαραίτητη η συνεργασία. Παρουσιάζεται μια σπουδαία ευκαιρία να ξαναχτίσουμε την οικονομία μας με επίκεντρο τον πλανήτη μας, όπου όλοι έχουμε έναν ρόλο να παίξουμε. Η ώρα για μια ελληνική κυκλική οικονομία είναι τώρα.
Ο Γιώργος Κατοστάρης είναι επενδυτής κεφαλαίων, με MBA, MSc in International Business