Με ποιους όρους θα έπρεπε ή θα μπορούσε να περιγραφεί το εθνικό μας βίωμα, με την ελπίδα μίας αφύπνισης; Η κλασική πολιτική ορολογία έχει εξαντληθεί, το αισθάνεται κάποιος αν παρακολουθήσει μία συζήτηση στην ολομέλεια της Βουλής ή κάποια Επιτροπή της.
Οι μόνες εκπλήξεις μπορούν να αναμένονται από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, του οποίου η ιδιόλεκτος οδηγεί την πολιτική συζήτηση σε άλλες διαστάσεις – εν πολλοίς ανεξερεύνητες…
Τι γίνεται όμως με όσους προσπαθούν να ερμηνεύσουν το φαινόμενο της εθνικής ύπνωσης και την πορεία προς έναν προορισμό άγνωστο και μάλλον δυσάρεστο;
Υπάρχουν λέξεις που μπορούν να αφυπνίσουν; Υπάρχουν άλλες μέθοδοι προσέγγισης;
Υπάρχουν και προσφέρονται, το θέμα είναι να θέλει κάποιος να ακούσει.
Ο Βαγγέλης Βενιζέλος για παράδειγμα έχει μιλήσει από το 2014 εν όψει της επέλασης των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, για τον συντελούμενο «εκτσογλανισμό». Και όπως λέει σήμερα, η λέξη αποδίδει μία συνολική ατμόσφαιρα, «η οποία δεν είναι ηθική ή απλώς επικοινωνιακή ή αισθητική. Είναι βαθύτατα πολιτική. Συνδέεται με επιλογές ζωής ή θανάτου για τη χώρα, για τις οικογένειές μας, για τον καθένα από εμάς».
Ισως η γλωσσοπλαστική ικανότητα του Βενιζέλου να μην επαρκεί για την αφύπνιση. Οπως άλλωστε λέει και ο ίδιος για το φαινόμενο της σημερινής διακυβέρνησης: «Δεν πρόκειται να αφήσουν την εξουσία, διότι, ταυτόχρονα, νέμονται την εξουσία, κάνουν τη μιάμιση στροφή, περιμένουν την πλήρη περιστροφή η οποία μπορεί να γίνει περιδίνηση χωρίς τέλος, και αυτό είναι ένα φαινόμενο το οποίο δεν μπορεί να αποτυπωθεί γλωσσικά με τις τρέχουσες έννοιες». Και πάντως, «η γλωσσική εκζήτηση και διαστροφή δεν είναι ένα φαινόμενο το οποίο είναι απλώς αριστερό ή μόνο αριστερό. Είναι όμως ένα ολιστικό φαινόμενο», που απέχει λίγο από τον ολοκληρωτισμό.
Το σίγουρο είναι ότι το λήμμα «τσογλάνι», έχει ενοχλήσει τόσο πολύ τον ΣΥΡΙΖΑ και αυτό κάτι δείχνει. Μέχρι και ο Μουλόπουλος όταν παρ’ ολίγον να αναλάβει το τιμόνι του ΔΟΛ, αυτό είχε να πει ως παράδειγμα για τις κακές λέξεις που δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται (στην περίπτωση αυτή ήταν ο Πάγκαλος που είτε από τις σελίδες του Βήματος, είτε από την ραδιοφωνική συχνότητα αποκαλούσε τον Πρωθυπουργό «τσογλάνι»).
Υπάρχει και η θεολογική προσέγγιση – αφού ως γνωστόν η Αριστερά εμμένει στους δογματισμούς της όσο και οι Χριστιανοί – ή και περισσότερο από αυτούς… «Η Αριστερά έχει τη δική της θεολογία. Και χωρίς να θεωρηθεί αυτό που λέω ότι είναι βλάσφημο, στη φάση του πρώιμου χριστιανισμού, πριν την επίσημη αναγνώρισή του στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η χριστιανική κοινότητα λειτουργούσε ως αντικοινωνία», λέει ο Βενιζέλος – σε επισημάνσεις του κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννη Βλαστάρη «Λεξικό χωρίς γραβάτα», το απόγευμα της Τρίτης.
Υπάρχει επίσης η ερμηνεία των λαθών, των φραστικών «μαργαριταριών». Με κάποια αφορμή, αυτή η μέθοδος ανοίγει έναν δρόμο για την προσέγγιση του φαινομένου ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, με όρους γεωμετρικούς.
Σε μία ατυχή αναφορά του ο κ. Τσίπρας είχε μιλήσει κάποια στιγμή για στροφή 360 μοιρών και αυτό ήταν «το πιο αποκαλυπτικό lapsus» του. Κατά τον Βενιζέλο έχουμε να κάνουμε με μία μαθηματική ανακρίβεια, γιατί «εδώ έχουμε το οργανωμένο ψέμα όχι της μίας στροφής ή της πλήρους περιστροφής, αλλά της μιάμισης στροφής». Κοινώς: «αποδεχόμαστε το μνημόνιο, υπογράφουμε το τρίτο και ετοιμαζόμαστε για το τέταρτο μνημόνιο. Αποδεχόμαστε την τρόικα, αποδεχόμαστε το κούρεμα του χρέους και παρακαλούμε να μας δώσουν ένα μικρό συμπλήρωμα».
Θα μπορούσε να είναι αυτή η βάση ενός θεωρήματος πολιτικής γεωμετρίας, αυτού της ατελούς εκτροπής. «Το θέμα μας είναι ότι δεν έχουν κάνει στροφή 180 μοιρών. Έχουν κάνει στροφή 180 συν 90, 270 μοιρών και περιμένουν να δημιουργηθούν αυτοματισμοί στην κοινωνία που θα μας εκτρέψουν απολύτως», είπε ο Βενιζέλος και συνέχισε: «Το πλάνο Β’ από ένα σημείο αυτονομείται, γίνεται πλάνο ροπών μέσα στην κοινωνία, η οποία θα πει ότι τώρα που υπέγραψαν και αυτοί πια το τρίτο μνημόνιο, και το τέταρτο και δεν υπάρχει καμία προοπτική μπορούμε να προετοιμάσουμε αυτοκτονικές και απεγνωσμένες λύσεις που αντιστοιχούν σε μια κοινωνία που τα έχει δώσει όλα και δεν βλέπει διέξοδο. Αυτός είναι ο κίνδυνος. Η μιάμιση στροφή».
Με όρους κοινωνιολογίας, υπάρχει και ο κατά Μαξ Βέμπερ διαχωρισμός ανάμεσα στην «ηθική της ευθύνης» και της «ηθική της πεποίθησης» – οδηγεί στο σήμερα με πολύ ενδιαφέροντα τρόπο. «Εάν εγώ έχω μια πεποίθηση, ψευδή πεποίθηση, μια μετα-αληθινή πεποίθηση ότι αυτό συμβαίνει, ακολουθώ την ηθική της πεποίθησής μου, ότι αυτό που κάνω οδηγεί στον παράδεισο, ότι αυτό οδηγεί στη σωτηρία της χώρας. Δεν έχω την ηθική της ευθύνης να πω την αλήθεια, να αντισταθώ, να αναλάβω κόστος, λέω ό,τι θέλω γιατί αυτό πιστεύω. Αυτή είναι η μετα-αλήθεια που την έχει πει το 1919 ο Μαξ Βέμπερ».
Εκατό χρόνια αργότερα, τα φαινόμενα έχουν δραματικές ομοιότητες.