Απολογητικός εμφανίστηκε στην ομιλία του στη Βουλή, το βράδυ της Κυριακής, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, προσπαθώντας να αποσείσει την κατηγορία του Κυριάκου Μητσοτάκη για «οπορτουνισμό, ανεκπλήρωτες υποσχέσεις και ψέματα». Και απάντησε στον πρόεδρο της ΝΔ σε υψηλούς τόνους. «Γίνεται μια προσπάθεια να δημιουργήσετε την εντύπωση ότι δεν λέμε την αλήθεια, προφανώς γιατί συγκρίνετε την προεκλογική περίοδο του 2015, όταν ζητήσαμε εντολή για σκληρή διαπραγμάτευση. Μπορείτε να μας κατηγορήσετε για αυταπάτες, όχι ότι δεν τηρήσαμε την εντολή και είπαμε ψέματα», τόνισε ο κ. Τσίπρας.
Και έτσι, άρχισαν όλα…
Η αυταπάτη [< αυτ- (< αυτο-) + απάτη (μεταφραστικό δάνειο από την αγγλική self-deception)] είναι η πλάνη να πιστεύουμε ως πραγματικό ή δυνατό κάτι που μόνο ως σφοδρή επιθυμία μας υπάρχει. Είναι η ψευδαίσθηση -«έχει/τρέφει τραγικές και επικίνδυνες αυταπάτες»- είναι η κατάσταση κατά την οποία κάποιος παραπλανά (απατά) τον ίδιο του τον εαυτό με το να αποδέχεται ως αληθινό κάτι που δεν είναι, επειδή δεν μπορεί ή δεν θέλει να αντιληφθεί την πραγματικότητα. Μια αυταπάτη ορίζεται, συνήθως, ως μια σταθερή ψεύτικη πεποίθηση και χρησιμοποιείται στην καθημερινή γλώσσα για να περιγράψει μια πεποίθηση που είναι είτε ψεύτικη είτε φαντασιόπληκτη είτε προέρχεται από την εξαπάτηση.
Παρεμφερείς αποδόσεις και εξηγήσεις μπορεί να βρει κάποιος ξεφυλλίζοντας τις σελίδες κάποιου λεξικού.
Στην Ψυχιατρική, θεωρούν ότι αυτή η λανθασμένη πεποίθηση είναι παθολογική, ότι είναι το αποτέλεσμα μιας ασθένειας, ότι οι αυταπάτες εμφανίζονται στο πλαίσιο μιας νευρολογικής ή διανοητικής ασθένειας. Μια από τις πιο γνωστές αυταπάτες είναι εκείνη που γεννά το σύνδρομο «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων». Ονομάζεται έτσι από το γνωστό βιβλίο και επηρεάζει την αντίληψη του χώρου και του χρόνου: οι ασθενείς αυτού του ψυχικού συνδρόμου αδυνατούν να διαχειριστούν εύκολα τον χρόνο, ενώ βλέπουν αντικείμενα μικρότερα από την πραγματική τους διάσταση και κάποια άλλα μεγαλύτερα από αυτό που είναι στην πραγματικότητα. Η συγκεκριμένη αυταπάτη δεν σχετίζεται απαραίτητα με κάποια ψυχική ασθένεια και μπορεί να προέρχεται από ημικρανίες, ενώ έχει διαπιστωθεί ότι εμφανίζεται -συνήθως- λίγο πριν από τον ύπνο ή κατά την παιδική ηλικία. Μα, και ο Τσίπρας στη χώρα των θαυμάτων βρίσκεται.
Τι έχει ειπωθεί και τι έχει γραφεί σχετικά με την αυταπάτη; Βρείτε ομοιότητες και διαφορές.
Ας ξεκινήσουμε με έναν άλλον πρωθυπουργό…
«Χάστε τις αυταπάτες σας, αλλά μην αφήσετε να σας τις πάρουν» – Κλίμεντ Ατλι, άγγλος πρωθυπουργός
«Οι μεγάλοι καλλιτέχνες είναι αυτοί που επιβάλλουν στην ανθρωπότητα τις αυταπάτες τους» – Γκι ντε Μοπασάν, γάλλος συγγραφέας
«Ερωτας είναι η αυταπάτη ότι μια γυναίκα είναι διαφορετική από τις άλλες» – Χένρι Λούις Μένκεν, αμερικανός αρθρογράφος
«Ας μην έχουμε αυταπάτες. Βρισκόμαστε σήμερα στο μέσο ενός Ψυχρού Πολέμου» – Μπέρναρντ Μπαρούχ, αμερικανός επιχειρηματίας και πολιτικός (χρησιμοποίησε πρώτος την έκφραση «Ψυχρός Πόλεμος»)
«Η ελεύθερη βούληση είναι αυταπάτη. Οι άνθρωποι πάντα διαλέγουν το δρόμο που πιστεύουν ότι θα προσφέρει τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση» – Σκοτ Ανταμς, αμερικανός συγγραφέας κόμικς
«Ο συγγραφέας πρέπει να πιστεύει ότι αυτό που κάνει είναι το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο. Και πρέπει να αγκιστρώνεται σ’ αυτή την αυταπάτη ακόμα κι όταν ξέρει ότι δεν είναι αλήθεια» – Τζον Στάινμπεκ, αμερικανός συγγραφέας (Νομπέλ, 1962)
«Είναι αυταπάτη ότι η νεότητα είναι ευτυχισμένη, μια αυταπάτη αυτών που την έχουν χάσει» – Σόμερσετ Μομ, βρετανός συγγραφέας
«Μην τρέφεις αυταπάτες ότι η φιλία σού δίνει το δικαίωμα να γίνεσαι δυσάρεστος σ’ αυτούς που είναι κοντά σου. Οσο πιο στενή είναι η σχέση σου με κάποιον, τόσο πιο απαραίτητο είναι να είσαι διακριτικός και ευγενικός» – Ολιβερ Χολμς, αμερικανός συγγραφέας
«Ο άνθρωπος γεννιέται χωρίς δόντια, χωρίς μαλλιά και χωρίς αυταπάτες και έτσι πεθαίνει, χωρίς δόντια, χωρίς μαλλιά και χωρίς αυταπάτες» – Αλέξανδρος Δουμάς, γάλλος συγγραφέας
«Εθνικισμός είναι δίψα για εξουσία, ενισχυμένη από αυταπάτες» – Τζορτζ Οργουελ, βρετανός συγγραφέας.
Τώρα, το αν ένας πρωθυπουργός και μια κυβέρνηση έχει/έχουν το δικαίωμα και δικαού(ν)ται να τρέφει/ουν αυταπάτες, φρούδες ελπίδες και να κάνουν απατηλά όνειρα, αποτελεί μια άλλη συζήτηση. Εκεί, ο καθένας -γιγαντώνοντας τις δικές του, αντίστοιχες αυταπάτες- απαντά όπως νομίζει. Ηδη, μετά το Eurogroup της Δευτέρας, αρκετοί θα σου πουν ότι όλα πάνε καλά και ότι «κερδάμε»…