Σε μια απ’ τις stand up comedy παραστάσεις του, ο άντρας μου ο Σίλας Σεραφείμ, λέει ότι αν ο Ντοστογιέφσκι είχε γεννηθεί στην Ελλάδα, δεν θα έγραφε το «Έγκλημα και Τιμωρία». Θα έγραφε το «Έγκλημα».
Το κοινό πάντα γελάει με το αστείο, αλλά με ένα συγκρατημένο γέλιο που προδίδει ταύτιση και ενοχή. Είναι το γέλιο του ανθρώπου που σκέφτεται «πες τα μεγάλε, πόσο δίκιο έχεις», αλλά ταυτόχρονα θα πάει και θα παρκάρει σε ράμπα, ή θα μπει χωρίς εισιτήριο στο λεωφορείο ή θα κατσικωθεί στη ΛΕΑ επιστρέφοντας απ’ το τριήμερο, και θα σου τρεμοπαίξει φώτα για να σου μαρτυρήσει ότι έχουν στήσει μπλόκο παρακάτω. Μπορεί να το δεις να περνάει μπροστά σου με το παπί και με ένα παιδί από πίσω, ή με τη γυναίκα και το παιδί σάντουιτς στη μέση. «Πού πας ρε φίλε έτσι με το παιδί» θα του φωνάξεις. «Παράτα μας ρε» θα σου πει, «μπάστακα στο σπίτι μου σ’ έβαλα;».
Πολλές ακόμα μικρό ή μεγαλό-παραβάσεις, απατεωνιές, παραβιάσεις μπορεί να κάνει αυτό το κοινό. Παραβάσεις που θα μείνουν ατιμώρητες, γιατί έτσι το ‘χουμε συνήθειο εμείς, να παραβαίνουμε το νόμο και να μην τρέχει μία. Κι αν κάποτε τρέξει δηλαδή και μας τσακώσουν και μας αναγκάσουν να πληρώσουμε για την παραβατικότητά μας, θα πούμε «γκαντεμιά», δεν θα πούμε «δίκαιο».
Και πολύ σωστά θα το πούμε έτσι. Εννοείται ότι από ατυχία μας πιάνουν, όποτε μας πιάνουν, γιατί έτσι συμβαίνει σ’ αυτή τη χώρα. Το να σε πιάσουν σημαίνει ότι έτυχες στη μέρα που είπαν «σήμερα θα επιβάλλουμε το νόμο» κι εσύ βρέθηκες στο δρόμο τους. Ανάδρομος Ερμής και Κρόνος στον Αιγόκερω, παρενέργειες πανσελήνου και στραβά κάποια έκλειψης. Για τους ορθολογιστές, απλώς μια ατυχής σύμπτωση.
Ατυχής στάθηκε και η γιαγιάκα με τα τερλίκια. Και μάλιστα, διπλά ατυχής. Δεν τη βρήκε το τυχαίο πέρασμα του νόμου, την κατήγγειλαν κιόλας. Γίνονται γύρω μας τέρατα, αλλά κάποιος σήκωσε το τηλέφωνο και είπε «ελάτε, μια γιαγιά πουλάει παράνομα τερλίκια». Και το κράτος έσπευσε στο σημείο και στάθηκε αμείλικτο με την τερλικοπλέχτρα, που λέει κι ο Στάθης Παχίδης.
Εχει γεμίσει ο τόπος παραεμπόριο, και του πουλιού το γάλα πουλάνε κι αγοράζουν στους δρόμους και στις πλατείες ανενόχλητοι, κοίτα να δεις πώς έκατσε τώρα να την πληρώσει μια 90χρονη με τα παντοφλάκια της. Γελοίο και θλιβερό μαζί. Aξιο να γίνει viral και να ξεσηκώσει θύελλα αντίδρασης. Ένας ολόκληρος λαός να απορεί και να φωνάζει «τη γιαγιάκα πιάσατε μωρέ;».
Ο κόσμος δεν εξοργίστηκε γιατί την πλήρωσε μια γιαγιά που πουλούσε παρανόμως τερλίκια. Κι αν κάποιος εξοργίστηκε γι’ αυτό, να το ξανασκεφτεί. Ο νόμος ισχύει για όλους και θα την πληρώσει και η γιαγιά, αν φταίει. Αλλά δεν πρέπει να την πληρώσει μόνο η γιαγιά. Εκείνο που μας εξόργισε είναι ότι μια γιαγιά την πλήρωσε για όλους.
Το συμβάν μας υπογράμμισε πόσο ό,τι να ‘ναι είμαστε, πόσο ευκαιριακά και συγκυριακά εφαρμόζονται οι νόμοι και πόσο το ίδιο ευκαιριακά και συγκυριακά τιμωρούμαστε όταν τους παραβαίνουμε. Ενα ολόκληρο δάσος παρανόμων μπροστά, αλλά ο πέλεκυς του νόμου έπεσε πάνω σ’ ένα 90χρονο δέντρο που βγήκε να πουλήσει κανένα τερλίκι στη ζούλα. Σαν ένα μερμήγκι που πιάστηκε με ένα κλεμμένο ψίχουλο στην πλάτη, και το τιμωρούν παραδειγματικώς, ενώ δίπλα περνάνε κατσαρίδες φορτωμένες κλεμμένες φρατζόλες.
Το συμβάν με τη γιαγιά και τα τερλίκια μας έδειξε την κατάντια μας. Και ήταν σοκαριστικό.
ΥΓ. «Τερλίκια και τιμωρία» θα ήταν ο τίτλος, αν ο Ντοστογιέφσκι το έκανε μυθιστόρημα. Και θα μιλούσε για μια κατακερματισμένη χώρα.