Η απρόσμενη «συναστρία» που σημειώθηκε την 15η Ιουνίου 2016 με την έκθεση του Διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται η διαχείριση των «κόκκινων δανείων» και με το τελεσίγραφο των πέντε ημερών του οικονομικού εισαγγελέα Γιάννη Δραγάτση που ζητάει από τις τράπεζες λίστα προσώπων και εταιρειών που δανειοδοτήθηκαν και έβγαλαν τα λεφτά στο εξωτερικό, μοιάζει να μην είναι τυχαία.
Ο μεν κ. Στουρνάρας βροντοφωνάζει προς πάσα κατεύθυνση πως οι τράπεζες υποχρεώθηκαν το 2015 να αυξήσουν τις προβλέψεις τους έναντι του πιστωτικού κινδύνου, με αποτέλεσμα να γράψουν ζημιές 9 δισ. ευρώ, καθώς τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια εκτινάχθηκαν από το 39,9% το 2014 στο 44,2%, ενώ το Μάρτιο αυξήθηκαν στο 45,2%, γεγονός που δείχνει ραγδαία επιδείνωση των δανειακών τους χαρτοφυλακίων. Και προσθέτει «μην ανησυχείτε», γιατί οι τράπεζες έχουν κάνει προβλέψεις που υπερβαίνουν το 50%, και οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας είναι πάνω από το 16%, «αλλά υπό αυτές τις συνθήκες δεν έχει ανάπτυξη».
Άλλωστε, οι ισολογισμοί των τραπεζών δεν θα διαταραχθούν καθώς η εγγεγραμμένη αξία των προσημειώσεων (αντικειμενικές τιμές) θα διατηρηθεί έως το 2018, παρότι, σύμφωνα με την έκθεση, οι τιμές των διαμερισμάτων μειώθηκαν σωρευτικά κατά 41,3% από το 2008 έως το α’ τρίμηνο του 2016.
Ο δε οικονομικός εισαγγελέας απαιτεί τη λίστα των δανειοληπτών (φυσικών ή νομικών προσώπων) που έχουν ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις από το 2009 έως και σήμερα και με ελάχιστο ποσό 30 εκατ. ευρώ και τι καταβολές έχουν κάνει για τα δάνεια αυτά. Στόχος του να συγκρίνει τις λίστες αυτές και εκείνες που έχει πάρει από την Τράπεζα της Ελλάδος για όσους έχουν κάνει εμβάσματα στο εξωτερικό την περίοδο που πήραν τα δάνεια.
Όσο υπάρχουν τα κόκκινα δάνεια και τα capital controls δεν μπορεί να βελτιωθούν οι όροι εμπιστοσύνης που θα οδηγήσουν στην παλιννόστηση των καταθέσεων και των κεφαλαίων εξωτερικού, αλλά και των ξένων επενδύσεων
Είναι σαφές πως ξεκινάει μια πολλαπλή επιχείρηση ασφυκτικής πίεσης προς τους μπαταχτσήδες γενικά, του νόμου Κατσέλη ειδικά (καθώς είναι πολλοί «κρυμμένοι» εκεί), αλλά και προς αυτούς που έχουν βγάλει λεφτά έξω. Λέει η έκθεση πως «έχουν εισαχθεί πρόσφατα πολλές βελτιώσεις στο θεσμικό περιβάλλον που προάγουν την αποτελεσματικότερη διαχείριση εκ μέρους των τραπεζών των προβληματικών στοιχείων ενεργητικού. Συγκεκριμένα, έχουν υιοθετηθεί σημαντικά νομοθετήματα με αντικείμενο την επιτάχυνση της αναγκαστικής εκτέλεσης και γενικότερα των διαδικασιών στα δικαστήρια, τη ρύθμιση των οφειλών υπερχρεωμένων νοικοκυριών, καθώς και την απλοποίηση της εξυγίανσης και της ειδικής εκκαθάρισης των επιχειρήσεων». Γι’ αυτό και απαιτεί από τις τράπεζες πιο ενεργητική πολιτική διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (μακροχρόνιες ρυθμίσεις, συντονισμένη αντιμετώπιση των κοινών πιστούχων, καθώς και έμφαση στην αναδιάρθρωση των βιώσιμων επιχειρήσεων).
Ο Στουρνάρας θεωρεί τα «κόκκινα δάνεια» κλειδί όχι μόνο για να πάρουν ανάσα οι τράπεζες, αλλά και για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης στο σύστημα. Όσο υπάρχουν αυτά και τα capital controls δεν μπορεί να βελτιωθούν οι όροι εμπιστοσύνης που θα οδηγήσουν στην παλιννόστηση των καταθέσεων και των κεφαλαίων εξωτερικού, αλλά και των ξένων επενδύσεων. Θεωρεί ότι είναι επείγον να προχωρήσουν η ανάπτυξη δευτερογενούς αγοράς δανείων (εξυπηρετούμενων ή μη), η αναμόρφωση του πλαισίου εξωδικαστικού διακανονισμού χρέους, η βελτίωση των υποδομών της δικαιοσύνης και της εξειδικευμένης τεχνογνωσίας των δικαστών, η επίλυση χρόνιων ζητημάτων που σχετίζονται με τη φορολογική μεταχείριση διαγραφών, καθώς και η εισαγωγή διατάξεων που εξασφαλίζουν τη συνεργασία των μετόχων στις προσπάθειες των τραπεζών για εξυγίανση επιχειρήσεων.
Είναι σκόπιμο να σημειώσουμε ότι ο κ. Στουρνάρας φρόντισε να υπογραμμίσει ήδη από την Κυριακή με το άρθρο στους Financial Times την ανάγκη ενός new deal με την ΕΕ για πρωτογενή πλεονάσματα στο 2% του ΑΕΠ (και όχι 3,5%) από το 2018 και ελάφρυνση του χρέους. Στην έκθεση τονίζει προς πάσα κατεύθυνση: «Πρόσφατα το ελληνικό κοινοβούλιο ψήφισε ένα φιλόδοξο πακέτο ασφαλιστικών μεταρρυθμίσεων που επιβάλλει περαιτέρω περικοπές στις ήδη μειωμένες συντάξεις και ένα δημοσιονομικό πακέτο που υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ, ολοκληρώνοντας τη γιγαντιαία δημοσιονομική προσαρμογή που ξεκίνησε το 2010. Αυτή η προσαρμογή είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση του δομικού πρωτογενούς πλεονάσματος γενικής κυβέρνησης κατά πάνω από 20% του ΑΕΠ».
Ο Στουρνάρας προτείνει στην κυβέρνηση να συγκεντρωθεί στις μεταρρυθμίσεις και στις ιδιωτικοποιήσεις που «θα ενισχύσουν την ανάπτυξη και θα αντισταθμίσουν τις υφεσιακές επιπτώσεις της υψηλής φορολογίας», καθώς ανησυχεί για τις υπερβολικές αυξήσεις φόρων που αποφασίστηκαν στο πλαίσιο της πρώτης αξιολόγησης
Και για όσους, κυρίως στις Βρυξέλλες, αλλά και στην κυβέρνηση, κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν έχει συμπεριλάβει στην έκθεση τρεις «καυτές» μελέτες. Η πρώτη αφορά στις επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών της οικονομικής κρίσης και της «αναμόρφωσης» του συστήματος υγείας, τα στοιχεία της οποίας συνηγορούν στην πρόβλεψη ότι τα περιστατικά χρόνιων παθήσεων αναμένεται να αυξηθούν εξαιτίας: α) της μικρότερης ζήτησης για ιατρικές υπηρεσίες λόγω χαμηλότερων εισοδημάτων, β) του αυξημένου άγχους, γ) της υιοθέτησης λιγότερο υγιεινού τρόπου ζωής και δ) της πιθανής υποβάθμισης των προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας. Στο βαθμό που το επίπεδο υγείας των πολιτών θα εξακολουθήσει να υποβαθμίζεται, οι δαπάνες υγείας αναμένεται να αυξηθούν μελλοντικά, με αντίστοιχη επιβάρυνση των ασφαλιστικών ταμείων.
Η δεύτερη μελέτη αφορά στις επιπτώσεις των capital controls στις εισπράξεις από το διαμετακομιστικό εμπόριο της ποντοπόρου ναυτιλίας. Το 2015 παρατηρήθηκε σημαντική πτώση των εισπράξεων, της τάξεως του 30% έναντι του 2014, δηλαδή σχεδόν όση ήταν η ετήσια μείωση των εισπράξεων το 2009 ως συνέπεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Προειδοποιεί λοιπόν ότι αν αλλάξει και το φορολογικό καθεστώς στη ναυτιλία οι επιπτώσεις θα είναι εξαιρετικά δυσμενείς και τελεσίδικες.
Η τρίτη μελέτη αφορά στην ηλεκτροπαραγωγή η οποία από το 2013 εμφανίζει μείωση κατά 6,2% που συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2014 (-16,6%), χρονιά που σημειώθηκε αύξηση των εισαγωγών κατά 63,8%, ενώ οι εξαγωγές ηλεκτρισμού το 2014 γκρεμίστηκαν κατά 84,6%! Ζητά άμεση απελευθέρωση της αγοράς και ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ.
Ο Στουρνάρας προτείνει στην κυβέρνηση να συγκεντρωθεί στις μεταρρυθμίσεις και στις ιδιωτικοποιήσεις που «θα ενισχύσουν την ανάπτυξη και θα αντισταθμίσουν τις υφεσιακές επιπτώσεις της υψηλής φορολογίας», καθώς ανησυχεί για τις υπερβολικές αυξήσεις φόρων που αποφασίστηκαν στο πλαίσιο της πρώτης αξιολόγησης, για να καλυφθεί το δημοσιονομικό κενό της περιόδου 2016-2018. «Μια μεγαλύτερη του αναμενομένου υφεσιακή επίπτωση του αυξημένου φορολογικού βάρους θα είχε ως δευτερογενή επίδραση την απόκλιση των δημοσιονομικών στόχων για τα έσοδα» επισημαίνει.