Ηταν καλή ή δεν ήταν καλή η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού; Ηταν εμπνευσμένη ή κιτς; Ηταν υπερβολικά συμπεριληπτική ή όχι αρκετά συμπεριληπτική; Ηταν καλύτερη από τη δική μας του 2004, ή χειρότερη;
Τη χάζευα με φόντο τον έναστρο ουρανό και τη νυχτερινή ησυχία. Το κοντράστ ήταν κολοσσιαίο. Κάθε που γυρνούσα από τη μια πλευρά υπήρχε η ηρεμία και η απλότητα. Κάθε που γυρνούσα από την άλλη, με βομβάρδιζαν φώτα, μουσικές, καραβάκια στο Σηκουάνα, ένα ατελείωτο σόου με υπερβολικά πολλή βαβούρα, υπερβολικά πολύ φως, υπερβολικά πολλή υπερβολή, γενικώς. Εκει με τα λέιζερ, ιδίως, ένοιωσα μπούκωμα.
Too much of everything, που λένε και οι Αγγλοι. Οι οποίοι, παρεμπιπτόντως, έκραξαν τους Γάλλους ως κιτς, όταν οι ίδιοι στους δικούς τους Ολυμπιακούς είχαν βάλει τον Τζέιμς Μποντ να πέφτει με αλεξίπτωτο στο στάδιο για να υποκλιθεί στη μονάρχη, έναν θεσμό που είναι μια ολόκληρη κατηγορία κιτς από μόνος του…
Αναρωτήθηκα, αν μας λείπουν, πραγματικά, τέτοιες υπερβολές. Από τον κόσμο μας, εννοώ, τον κόσμο του 2024. Εναν κόσμο που ταλανίζεται και υποφέρει από την υπερκατανάλωση, την υπερεκμετάλλευση ανθρώπων και φυσικών πόρων, τον υπερτουρισμό, την υπερμετανάστευση, όλα τα κακώς εννοούμενα «υπέρ».
Θέλουμε, σ’ αυτόν τον κόσμο, άλλο ένα υπερθέαμα, άλλη μια υπερσπατάλη; Ή, μήπως, αντίθετα, χρειαζόμαστε να ρίξουμε τους τόνους, να επιστρέψουμε στην απλότητα, να γίνουμε λίγο πιο ταπεινοί και εγκρατείς, προς εαυτούς και αλλήλους εξίσου;
Γιατί πρέπει μια πόλη σαν το Παρίσι (το Λονδίνο, την Αθήνα, κ.λπ) να συμπεριφέρεται σαν νεόπλουτος επαρχιώτης; Να δείξει σε όλον τον πλανήτη -μεγάλο μέρος του οποίου είτε σκοτώνεται στους πολέμους, είτε δεν έχει να φάει, είτε υποφέρει από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής- την υπεροχή του;
Κοιτάξτε μας, εμείς έχουμε λεφτά και μεγαλεία και θα σας τα πετάξουμε στα μούτρα μέχρι να τυφλωθείτε. Λες και δεν το ξέρουν όλοι ότι μόνο αν έχεις λεφτά παίρνεις Ολυμπιακούς. Ποιος θα τους πάρει, η Μπουργκίνα Φάσο;
Για να απαντήσω, λοιπόν, στο ερώτημα περί κιτς, από μόνος του αυτός ο νεοπλουτισμός και η επιδειξιομανία είναι κακή αισθητική, δεν έχει καμία σημασία αν τον ντύνεις με Louis Vuitton, η χιτώνες της Μαίρης Κατράντζου. Είναι ακόμη χειρότερη αισθητική όταν ζητάς από τους πολίτες σου λιτότητα κι εσύ πας και ξοδεύεις 120 εκατομμύρια ευρώ για ένα τρίωρο πάρτι.
Μέχρι κάποιου σημείου, αυτές οι τελετές και κάθε είδους εκδηλώσεις τέτοιου μεγέθους μάς διασκέδαζαν, ενώ μας φαίνονταν και λογικές, ζούσαμε στις εποχές των ψευδαισθήσεων, ότι θα μπορούσαμε να ζήσουμε για πάντα μέσα σε ένα όργιο σπατάλης και επίδειξης κάθε είδους και όλα καλά.
Τώρα, φαίνονται σαν τις φιέστες των ύστερων ρωμαίων αυτοκρατόρων: την ώρα που οι «βάρβαροι» έκαιγαν τα προάστια της Ρώμης, αυτοί τάιζαν το λαό με άρτον και θεάματα και τα λιοντάρια με χριστιανούς, στο Κολοσσαίο.
Δεν είναι, συνεπώς θέμα αισθητικής με την κυριολεκτική έννοια του όρου: Σε κάποιους άρεσαν τα βαποράκια στον Σηκουάνα, σε κάποιους όχι. Καμία σημασία δεν έχει. Σημασία έχει το μήνυμα. Η έλλειψη συναίσθησης και ενσυναίσθησης. Το Παρίσι το βράδυ της Παρασκευής εμένα μου φάνηκε σαν να μην καταλαβαίνει σε ποιον κόσμο ζούμε και πότε. Μου φάνηκε βγαλμένο από τη δεκαετία του 1980 και του 1990, με λίγο πιο κοινωνικά φιλελεύθερο ένδυμα.
Οι πιο συγκινητικές στιγμές της τελετής, οι μόνες ουσιαστικές κατά την άποψή μου, ήταν εκείνες που περιλάμβαναν ανθρώπους. Ο Γιάννης με την ελληνική σημαία· τα στιγμιότυπα από παλιούς Ολυμπιακούς και τους αθλητές που έμειναν αθάνατοι στην ιστορία του θεσμού· η μεταφορά της φλόγας από ζωντανούς θρύλους του παγκόσμιου αθλητισμού…
Θα αρκούσαν αυτά νομίζω. Θα μπορούσαν να φτιάξουν από μόνα τους μια εξαιρετική τελετή, να στρέψουν τα βλέμματα σ΄ αυτό που έχει σημασία.
Οι άνθρωποι έχουν σημασία, θα έπρεπε να το έχουμε καταλάβει ήδη. Οχι τα λέιζερ.