Δεν χρειάστηκαν πολλές λεπτομέρειες, φωτογραφίες με αποκαΐδια και μαύρα τοπία. Η τραγωδία χώρεσε σε μία περιγραφή και μόνο, που ήθελε γονείς να αφήνουν την τελευταία τους πνοή, με τα παιδιά τους αγκαλιά, λίγα μέτρα μακριά από την αγία θάλασσα – τη σωτηρία που δεν ήλθε.
Σφίξιμο στο στήθος. Και η αχλή μιας είδησης, σφηνωμένης – για προσωπικούς λόγους – στο κεφάλι, από τα διεθνή των εφημερίδων, τότε που το τσουνάμι είχε χτυπήσει τα νησιά Πουκέτ, στα νότια της Ταϊλάνδης, μετά τον υποθαλάσσιο σεισμό στον ωκεανό της Σουμάτρα. Ένα κοριτσάκι μικρό, από τη Βρετανία, θα ‘ταν δε θα ‘ταν δέκα-έντεκα χρονών, είχε καταφέρει να αποκωδικοποιήσει τα μηνύματα της θάλασσας, ενημερώνοντας τους δικούς της για τη βιβλική καταστροφή που θα ακολουθούσε. Την άκουσαν, απομακρύνθηκαν από την παραλία, σώθηκαν. Η μικρή, όχι, δεν είχε υπερφυσικές ικανότητες. Διέθετε όμως τη γνώση, χάρη σε μια σειρά διαλέξεων στο μάθημα της Γεωγραφίας-Γεωλογίας. Και κατάφερε να γυρίσει πίσω, στο σχολείο της, να διηγηθεί τι έζησε…
Κάθε φορά που χάνονται ζωές ανηλίκων, η σκέψη είναι ακριβώς η ίδια: τα παιδιά αυτά (ασφαλώς και οι ενήλικοι, αλλά τα παιδιά για ένα λόγο παραπάνω) είχαν το αναφαίρετο δικαίωμα να είναι προστατευμένα, και το καθήκον να μάθουν πώς να προστατεύουν τον εαυτό τους. Τα παιδιά στο Μάτι, τη Ραφήνα και όπου αλλού παραδόθηκαν στις φλόγες αμαχητί, με άσφαιρο όπλο την απόγνωση.
Κι ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή, πάνω από τα κλειστά φέρετρα τους (αχ, δεν ανοίγουν τέτοια φέρετρα), να διερωτηθεί κάθε νοήμων πολίτης, τι θα μπορούσε να ‘χει μείνει όρθιο, αν υπήρχε το εργαλείο της γνώσης. Αν παρέα με τα Μαθηματικά και τα Αρχαία ή τη Γλώσσα, οι μαθητές – από τα μικράτα τους ακόμη, και την πρώτη βαθμίδα της εκπαίδευσης – μάθαιναν τι να κάνουν σε φυσικές καταστροφές και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Αν μη τι άλλο, να οσμίζονται εγκαίρως τον κίνδυνο, όταν ο άνεμος λυσσομανάει με 9 μποφόρ και η φωτιά αλλάζει το χρώμα του ουρανού.
Η Ελλάδα δεν έχει να φοβάται τις καυτές λάβες των ηφαιστείων της Χαβάης, ούτε τους τυφώνες της Αμερικής, έχει όμως το δικαίωμα να τρέμει για τις πλημμύρες της Μάνδρας, για τους σεισμούς της Κεφαλλονιάς και της Αθήνας, για τις πυρκαγιές της Ηλείας, τώρα και της Ανατολικής Αττικής.
Δεν αρκούν οι εγκύκλιοι και οι οδηγίες του υπουργείου Παιδείας, για ασκήσεις τρεις φορές τον χρόνο. Δεν φτάνει το ενδιαφέρον του ΟΑΣΠ, του μόνου που έχει να επιδείξει δράση, ούτε οι σποραδικές ομιλίες πυροσβεστών και εθελοντών στις τάξεις. Τα παιδιά θέλουν συστηματικό παιχνίδι γνώσης, ασκήσεις ετοιμότητας, ερεθίσματα με τη στήριξη των νέων τεχνολογιών. Θέλουν προσομοίωση για να εμπεδώσουν, εξοικείωση με το κακό, για να μην τα παραλύει ο φόβος που το συνοδεύει, ασκήσεις για να επιδείξουν θαυμαστή ετοιμότητα τη δύσκολη στιγμή. Στην Ιαπωνία, οι ασκήσεις σεισμού γίνονται στα σχολεία κάθε 15 ημέρες, συχνότητα που μπορεί να κάνει κάθε πικραμένο (εκπαιδευτικό στην ελληνική επικράτεια) να γελάσει. Με μια τέτοια τακτική διαδικασία περίπου 15 λεπτών, χιλιάδες παιδιά κατάφεραν να σωθούν στον σεισμό του Μαρτίου του 2011.
Οι πληγές του Φαραώ και ο κατακλυσμός του Νώε στην εβραϊκή παράδοση, ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα στην ελληνική μυθολογία, η παρακμή του κυκλαδικού πολιτισμού με αφορμή την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, ο κατακλυσμός του Γκιλγκαμές, πέρασαν. Αγγίζει τα όρια του φαιδρού, η ευχή να μη μας βρουν άλλες, έτσι πορεύεται η ανθρωπότητα και η φύση της, εκατομμύρια χρόνια τώρα.
Στην Ευρώπη -όπου οι πλημμύρες είναι ιστορικά η μεγαλύτερη φυσική καταστροφή- και τα Ηνωμένα Έθνη αναμένουν ότι η συχνότητα των έντονων πλημμυρών στη Γηραιά Ήπειρο, θα διπλασιαστεί έως το 2050. Τα κύματα καύσωνα έχουν πλέον πολλαπλασιαστεί, το 2015 οι υψηλές θερμοκρασίες κόστισαν 3.275 ζωές μόνο στη Γαλλία. Στην Ιταλία, οι σεισμοί έχουν σκοτώσει κατά μέσο όρο 100 ανθρώπους ετησίως τα τελευταία 50 χρόνια, με το οικονομικό κόστος να εκτιμάται σε 3 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Οι φλόγες από τις πυρκαγιές της Πορτογαλίας γλείφουν ακόμη τα καλοκαίρια μας.
Ας διδαχθούν τα παιδιά για την κλιματική αλλαγή και τους κινδύνους της. Αν μάθουν πώς να αντιδρούν απέναντι στο γιγαντιαίο κακό, υπάρχει ελπίδα να κατανοήσουν και πώς να το αποτρέπουν. Να μη μπαζώνουν τα ρέματα, να μην ανέχονται δίπλα στην πόρτα τους ανεξέλεγκτες χωματερές, να μην καίνε τα δάση, να σέβονται – τι καραμέλα, αλλά και τι μεγάλη κουβέντα! – το δύσμοιρο το περιβάλλον.
Η κεντρική διοίκηση, εξωφρενικά υπόλογη για την έλλειψη σχεδιασμού – συντονισμού, τα χαμηλά ανακλαστικά, τις καθυστερήσεις στην καταστολή, οφείλει να ζητήσει – μαζί με την Αυτοδιοίκηση και την Κοινωνία των Πολιτών – τη βοήθεια των νέων, να ανοίξει κανάλι επικοινωνίας μαζί τους, κυρίως μέσα από την εκπαίδευση.
Συγκρίνετε τον πύρινο όλεθρο του σήμερα με το καλοκαίρι του 2007. Σχεδόν τα ίδια λάθη, περισσότεροι νεκροί. Ένα κράτος με χαρακτηριστικά κρετίνου, σε μια στιγμή χαοτική, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες μεμονωμένων φορέων και υπηρεσιών. Αν οι πολίτες αποδειχθούν πιο έξυπνοι από αυτό, μπορεί η χώρα να μην πάει τελικά κατά διαβόλου.