Είναι περασμένα μεσάνυχτα και, έχοντας γείρει στον καναπέ, παρακολουθώ σε ζωντανή μετάδοση μια κυλινδρική μάζα από άγνωστο υλικό να βγαίνει μέσα από μία τρύπα, προφανώς σε κάποιο εργοστάσιο. Η εικόνα παραπέμπει σε διαδικασία αφόδευσης. Κοιτάζω πάνω και δεξιά στην οθόνη του κινητού. Και διαπιστώνω ότι μαζί μου παρακολουθούν άλλοι δώδεκα χιλιάδες άνθρωποι.
Αναρωτήθηκα για ποιο λόγο κάθομαι και το βλέπω αυτό μέσα στην άγρια νύχτα. Γιατί δεν πιάνω ένα βιβλίο ή έστω το τηλεκοντρόλ; Και κατάλαβα ότι για λίγο είχα βγει από τον εαυτό μου και τον παρατηρούσα. Αυτό που στην πραγματικότητα με εντυπωσίαζε ήταν το σουρεαλιστικό της υπόθεσης. Το να παρακολουθείς, με χιλιάδες άλλους, κάτι που δεν ξέρεις τι ακριβώς είναι, αλλά σου θυμίζει ένα ανθρωπόμορφο βιομηχανικό τέρας που αφοδεύει. Ολο αυτό από μόνο του είναι τόσο παράξενο και συνάμα τόσο γελοίο, ώστε σε καθηλώνει.
Είμαι στο TikTok, στη ζωντανή μετάδοση περιεχομένου. Με τον αντίχειρα κάνω την κύλιση προς τα πάνω. Βλέπω έναν νάνο με ατροφία στα χέρια να τρώει. Και αμέσως μετά ένας κτηνοτρόφος, κάπου στην Ελλάδα, που κάνει μεταμεσονύχτιο live μέσα από το μαντρί, με φόντο τα πρόβατα στις ταΐστρες – δεν κοιμούνται τέτοια ώρα τα ζωντανά; Συνεχίζω. Ενας άνδρας (που μου θυμίζει τον τραγουδιστή Τριαντάφυλλο) στέκεται μπροστά σε μηχανή που φτιάχνει ψωμάκια. Αμέσως μετά, με τη συντροφιά τεσσάρων χιλιάδων ανθρώπων, μένω εκστατικός να παρακολουθώ κάτι χάμστερ που στριφογυρίζουν σε γυάλινο μπολ ακούγοντας ηλεκτρονική μουσική.
Στην επόμενη κύλιση πέφτω σε νταλικέρη που μεταδίδει εικόνα του δρόμου υπό τους ήχους σκυλάδικου. Και ύστερα πάω σε ένα σφαγείο στην Κίνα όπου έχουν συνδέσει την κάμερα με τη δεξαμενή που πλένουν τα ξεπουπουλιασμένα πτηνά. Αναρωτήθηκα ποιος δεν πάει καλά: ο Κινέζος που το μεταδίδει ή εμείς που το βλέπουμε; Υποθέτω ότι η απάντηση αφορά και τις δύο πλευρές. Και κατέληξα να παρακολουθώ το γλέντι από έναν γάμο Ρομά στη Λειβαδιά, στο σημείο που ανακοίνωναν πόσα λεφτά προσέφερε ο κάθε συμπέθερος.
Εδώ και μερικές εβδομάδες καίω συστηματικά τα εγκεφαλικά μου κύτταρα στο TikTok. Κάπου διάβασα ότι ο αλγόριθμός του έχει σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο, ώστε η χρήση της πλατφόρμας να γίνεται εθιστική. Το πιστεύω. Αν με αφήσεις στον καναπέ με το κινητό στο TikTok θα χάσω την αίσθηση του χρόνου. Και όχι, δεν παρακολουθώ μόνο περιεχόμενο όπως αυτό που σας περιέγραψα.
Βρίσκεις και πολλά με αληθινό ενδιαφέρον. Οπως, ας πούμε, ο τύπος που εργάζεται στην Ανταρκτική και ανεβάζει κάθε μέρα βίντεο ή ο μοναχός από το Αγιο Ορος – παρεμπιπτόντως, αυτός κάνει και live και δέχεται παραγγελιές για παρακλήσεις. Βλέπω πολλά βίντεο με αεροπλάνα (με τα πιο συναρπαστικά να είναι από το πιλοτήριο), αποσπάσματα από διαγωνισμούς ταλέντων, επιστημονικά κλιπ, υπάρχουν τα πάντα. Και επειδή έχω δηλώσει straight άνδρας, συχνά-πυκνά έρχονται μπροστά μου κοπελιές με μπικίνι που εξηγούν πώς εξαντλούν τους εραστές τους.
Πώς καταντάει εθιστικό όλο αυτό; Μα, η εναλλαγή καταστάσεων και η έκπληξη που ακολουθεί την κύλιση του αντίχειρα στην οθόνη προκαλούν έκκριση ντοπαμίνης. Ο εγκέφαλος δεν παρακολουθεί ένα θέαμα, αλλά χιλιάδες με μικρή διάρκεια. Επίσης, είναι και η αμεσότητα της ζωντανής μετάδοσης. Γιατί πάντα θα σε εντυπωσιάζει η δυνατότητα να βλέπεις κάτι που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην άλλη άκρη του κόσμου. Δεν χρειάζεται να ψάχνεις γνωστούς ή να πληκτρολογείς αναζητήσεις. Η πλατφόρμα σού σερβίρει περιεχόμενο από την πρώτη στιγμή. Επίσης, είναι εξαιρετικά εύκολο να δημιουργήσεις και εσύ εντυπωσιακό περιεχόμενο. Η τεχνολογία πίσω από το TikTok είναι ένα θαύμα.
Το 67% της γενιάς Ζ, αυτών δηλαδή που γεννήθηκαν στα τέλη των ’90ς μέχρι το 2010, χρησιμοποιεί το TikTok, ποσοστό που αντιστοιχεί σε αυτούς της ίδιας ηλικίας που επισκέπτονται το YouTube. Μόνο που στο YouTube μπαίνεις και για να ψάξεις κάτι. Στο TikTok είναι διασκέδαση, κοινώς «κάψιμο».
Η επιδραστικότητα της πλατφόρμας στην παγκόσμια κοινωνία και τον πολιτισμό θα αποτυπωθεί πολύ πιο σύντομα από όσο νομίζουμε. Γιατί το TikTok θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε πληροφορίες και καταναλώνουμε θεάματα. Δεν πιστεύω, δηλαδή, ότι ο έφηβος που ξοδεύει ώρες στο TikTok θα αντέχει να βλέπει ολόκληρες κινηματογραφικές ταινίες ή να διαβάσει βιβλία. Ούτε θα είναι σε θέση να παρακολουθήσει κάτι ενημερωτικό έξω από τις φόρμες και τους χρόνους του TikTok.
Εννοείται ότι τα περισσότερα παιδιά θα αντιμετωπίζουν μία κάποια μορφή διάσπασης προσοχής. Από την άλλη, είναι μία τεράστια καινούργια μπίζνα για εκατομμύρια ανθρώπους. Από την κοπέλα που ποζάρει με μαγιό και πληρώνεται με «δωράκια», μέχρι αυτόν που ζητιανεύει online επιδεικνύοντας τη δυσμφορία του.
Διαβάζω ότι το TikTok θα φέρει αλλαγές αντίστοιχες με εκείνες που έφερε η τηλεόραση. Νομίζω ότι θα είναι μεγαλύτερες. Γιατί στην τηλεόραση είσαι παθητικός θεατής. Στο TikTok μπορείς να γίνεις ενεργητικός παίκτης ή, έστω, να διατηρείς την ψευδαίσθηση ότι είσαι. Είναι όμως απολύτως βέβαιο ότι οι πιο επιδραστικές προσωπικότητες του μέλλοντος θα ξεπηδήσουν από εκεί μέσα, πιάνοντας ποσοστά ζηλευτά και από τα μεγαλύτερα τηλεοπτικά κανάλια. Και πίσω από όλο αυτό θα είναι κάποιοι Κινέζοι.