Η κυβερνητική προπαγάνδα περί ηρωικής διαπραγμάτευσης για το χρέος και οι υπερβολικές προσδοκίες απλώς συντηρούν τους μύθους του ΣΥΡΙΖΑ. Στην πραγματικότητα, η διαπραγμάτευση διεξάγεται μεταξύ ΔΝΤ και Ευρώπης, ερήμην της ελληνικής κυβέρνησης, ενώ η ελάφρυνση του χρέους θα είναι μικρή και δεν θα λύσει το πρόβλημα της υπερχρέωσης.
Η ρύθμιση του χρέους δεν αίρει την υπερχρέωση
Το γνωρίζαμε από χρόνια. Άλλωστε ήταν ζήτημα κοινής λογικής! Η ρύθμιση του ελληνικού χρέους δεν θα φέρει την Ελλάδα σε καλύτερη θέση από άλλες υπερχρεωμένες χώρες που τη δανείζουν, π.χ. Ιταλία. Γι’ αυτό οποιαδήποτε ρύθμιση δεν θα λύνει το ζήτημα της υπερχρέωσης – απλά το αμβλύνει στα επίπεδα της Ιταλίας (Τσακαλώτος 3/5/2018 & Δραγασάκης στη Βουλή 9/2016).
Γνωστό ήταν, επίσης, ότι οι παρεμβάσεις που έγιναν το 2012 με το PSI και το OSI βελτίωσαν τους ποιοτικούς δείκτες του χρέους, μείωσαν δραστικά τους τόκους εξυπηρέτησής του (Πίνακας Ι) και κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος της απόστασης από την Ιταλία. Έτσι, αν και το δικό μας ονομαστικό χρέος είναι μεγαλύτερο, εδώ και τέσσερα χρόνια καταβάλλουμε για την εξυπηρέτησή του λιγότερους τόκους από τους Ιταλούς και Πορτογάλους (Διάγραμμα Ι).
Η κυβέρνηση δεν διαπραγματεύεται για το χρέος
Όσοι παρακολουθούν την πορεία των διαπραγματεύσεων για το ελληνικό χρέος, γνωρίζουν πως η διαπραγμάτευση διεξάγεται αποκλειστικά μεταξύ των δανειστών. Και πως το εύρος της ελάφρυνσης εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο οι δανειστές θα γεφυρώσουν τις διαφορές στα μοντέλα και τις παραδοχές τους για την πορεία της ελληνικής οικονομίας τα επόμενα 40 χρόνια. Στη συζήτηση αυτή η ελληνική κυβέρνηση συμμετέχει ως παρατηρητής.
Αγοράζοντας χρόνο
Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, τα κύρια μέτρα αφορούν σε χρόνο. Επιμηκύνσεις, δηλαδή, δύο ειδών:
Α) Επιμηκύνσεις που θα δοθούν, εάν και εφόσον συντρέχουν κάποιες προϋποθέσεις, μετά το 2027 και ανάλογα με την πορεία της ελληνικής οικονομίας.
Β) Επιμηκύνσεις που θα δοθούν εκ των προτέρων στα υφιστάμενα δάνεια.
Πόσο χρόνο;
Επιμήκυνση 10 ετών στο ½ του συνόλου των ευρωπαϊκών δανείων (δάνεια EFSF) ισοδυναμεί με μέση επιμήκυνση 5 ετών στο σύνολο των ευρωπαϊκών δανείων. Τέτοια μέτρα βρίσκονται στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης.
Τα υφιστάμενα ευρωπαϊκά δάνεια (μαζί με όσα εκταμιευθούν μέχρι το καλοκαίρι) αθροίζουν στα 240 δις. € με μέση διάρκεια ~25 έτη. Με μια τέτοια ρύθμιση τα ευρωπαϊκά δάνεια θα επιμηκυνθούν από τα 25 στα 30 χρόνια.
Ζητούμε επίμονα κι άλλο χρόνο! Αλλά η αξιοποίηση του διαθέσιμου χρόνου παραμένει υποβαθμισμένη. Τα χρόνια περνούν, τα εμβληματικά έργα τύπου «Ελληνικού» παραμένουν μακέτες, τράπεζες – ζόμπι κρατούν στον αναπνευστήρα επιχειρήσεις-ζόμπι, οι ιδιωτικοποιήσεις σέρνονται, κορυφαίες επιχειρήσεις, όπως η ΔΕΗ, φορτώνονται βάρη αντί να εξυγιαίνονται, τα χρέη προς τα Ταμεία και την εφορία γιγαντώνονται κ.λπ.
Σε όλα όσα καθηλώνουν τη χώρα στον πάτο, στην εκπαίδευση, στην επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης, στην αναδιάρθρωση της δυσλειτουργικής δημόσιας διοίκησης, στην προώθηση της αξιοκρατίας και την καταπολέμηση του πελατειακού κράτους, κινούμαστε με την όπισθεν. Αλλά απαιτούμε περισσότερο χρόνο για να σώσουμε την πατρίδα!
Η ελάφρυνση που αρνούμαστε
Το πιο κρίσιμο και επείγον ζήτημα στην παρούσα ρύθμιση είναι τα δάνεια που λήγουν στα αμέσως επόμενα χρόνια, όταν η Ελλάδα θα κάνει τα πρώτα βήματα μακριά από την προστασία και την ασφάλεια των μνημονιακών δανείων.
Στο καλό σενάριο, σε 3-5 χρόνια η κανονικότητα στην Ελλάδα θα έχει αποκατασταθεί, η εμπιστοσύνη στη χώρα θα είναι εμπεδωμένη και τα επιτόκια δανεισμού συρρικνωμένα. Μέχρι τότε, θα ήταν προτιμότερο να είναι περιορισμένη η άντληση σχετικά ακριβών κεφαλαίων από τις αγορές. Αυτό θα επιτευχθεί είτε επιμηκύνοντας είτε αναχρηματοδοτώντας τις κοντινές λήξεις των επίσημων δανείων με τα αδιάθετα κεφάλαια του 3ου Μνημονίου.
Η χρηματοδότηση από τις αγορές είναι ζήτημα εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία. Όμως αυτή είναι ζητούμενο ακόμη. Επικρατεί ανησυχία μήπως η κυβέρνηση αρχίσει να ακυρώνει τα ψηφισμένα μέτρα μετά τον Αύγουστο. Γι αυτό οι εταίροι σχεδιάζουν ένα πλαίσιο αυξημένης εποπτείας που θα διασφαλίζει και θα εδραιώνει τη δυναμική των μεταρρυθμίσεων. Προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συνεργασία της κυβέρνησης, οι εταίροι συναρτούν την ελάφρυνση των κοντινών λήξεων του χρέους με την ανάληψη μεταμνημονιακών δεσμεύσεων.
Εδώ, όμως, υπάρχει πρόβλημα, διότι το εκλογικό αφήγημα του ΣΥΡΙΖΑ συναρτάται με τις λιγότερες δυνατές μεταμνημονιακές δεσμεύσεις. Γι’ αυτό, άλλωστε, η πιστοληπτική γραμμή απορρίπτεται κατηγορηματικά εξαρχής από την κυβέρνηση. Διότι, αν και αποτελεί έμμεσο μηχανισμό ελάφρυνσης του χρέους, συνοδεύεται και από άβολες δεσμεύσεις.
Έτσι εμφανίζεται το εξής οξύμωρο: η κυβέρνηση έχει μεν ψηλά στην ατζέντα της τη διαπραγμάτευση για το χρέος, αλλά στο κρισιμότατο ζήτημα της αναδιάρθρωσης των κοντινών δανείων εμφανίζεται απρόθυμη να αποδεχτεί την ελάφρυνση που προσφέρεται στη χώρα.
Σήμερα, οι εξελίξεις στην Ιταλία ακυρώνουν τα κυβερνητικά όνειρα και αποδεικνύουν πόσο επιπόλαιος και επικίνδυνος ήταν ο μικροπολιτικός σχεδιασμός της «καθαρής εξόδου».
Η (αυτ)απάτη με τη διαπραγμάτευση
Εύλογα, λοιπόν, αναρωτιέται κανείς γιατί η κυβέρνηση καλλιέργησε τόσο μεγάλες προσδοκίες, αφού ήξερε ότι η συμπληρωματική ελάφρυνση του χρέους θα είναι περιορισμένη και δεν θα επιλύει το πρόβλημα της υπερχρέωσης. Κι εφόσον η συζήτηση διεξάγεται μεταξύ ΔΝΤ και Ευρώπης ερήμην της χώρας μας, γιατί η κυβέρνηση στο ζήτημα του χρέους καλλιέργησε κλίμα σύγκρουσης και αντιπαλότητας με τους δανειστές; Οι οποίοι -υπενθυμίζω- επανέλαβαν το 2016 την παλαιότερη (Eurogroup 11/2012) δέσμευσή τους για συμπληρωματική ρύθμιση χρέους, εφόσον κριθεί αναγκαία. Και κατέστη ακόμη πιο αναγκαία λόγω της «περήφανης διαπραγμάτευσης» και των capital controls.
Σ΄αυτά τα ερωτήματα υπάρχει μόνο μια απάντηση. Για να συγκαλυφθούν οι ευθύνες και να δικαιωθούν οι αγώνες της «περήφανης διαπραγμάτευσης», έπρεπε να συντηρείται στον εσωτερικό δημόσιο διάλογο κλίμα συγκρουσιακό και αντιευρωπαϊκό. Διότι η καταστροφική για τη χώρα «περήφανη διαπραγμάτευση» βασίστηκε στην παραδοχή πως οι εταίροι είναι εχθροί που κατάντησαν την Ελλάδα αποικία χρέους.
Και, όπως όλοι καταλαβαίνουμε, και ο Λαός και η Ιστορία καταγράφουν διαφορετικά κάποιον που χάνει μια δίκαιη, ρομαντική μάχη και διαφορετικά όποιον γεμίζει συντρίμμια την οικονομία επειδή ήταν άσχετος, ιδεοληπτικός και τραγικά ανεπαρκής. Γι΄αυτό πασχίζουν να επιδείξουν μια κάποια επιστροφή στην κανονικότητα ως αποτέλεσμα των …σωτήριων παρεμβάσεων & του έμμεσου κουρέματος του χρέους από τον ΣΥΡΙΖΑ!
Η Α’ πράξη της απάτης – ο τοξικός αντιευρωπαϊσμός
Η κυβέρνηση ζητά από την Ευρώπη περισσότερο χρόνο υπό το καθεστώς των εξαιρετικά προνομιακών χαμηλότοκων ευρωπαϊκών δανείων. Και πολύ καλά κάνει! Διότι είναι τόσο χαμηλότοκα τα δάνεια, ώστε τα τελευταία χρόνια ξοδεύουμε για τόκους τα μισά απ’ όσα ξοδεύαμε το 2009, καταβάλλουμε 40% λιγότερους τόκους από το 2001, όταν είχαμε το μισό χρέος!
Όταν όμως διαμορφωνόταν αυτό το ευνοϊκό πλαίσιο για το χρέος, ο ΣΥΡΙΖΑ το δαιμονοποίησε, το κατήγγειλε, έφτασε μέχρι και να προαναγγείλει εξεταστική επιτροπή!
Η ελληνική δημοκρατία απολαμβάνει σήμερα αυτή τη μεγάλη μείωση τόκων, χάρις στις παρεμβάσεις το 2012 με το PSI και το OSI. Όμως τότε, η αντιμνημονιακή αντιπολίτευση χαρακτήριζε τους πρωτεργάτες εκείνων των παρεμβάσεων δοσίλογους, Τσολάκογλου, προσκυνημένους που συνυπέγραψαν την μετατροπή της χώρας σε αποικία χρέους. Και οι παρεμβάσεις του 2012, υποβαθμίστηκαν και συκοφαντήθηκαν1. Η τραγική ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι έπεισαν τον κόσμο εκείνοι που λίγο αργότερα παραχώρησαν τα πάντα για 99 χρόνια!
Η αλληλεγγύη της Ευρώπης
Η μείωση των τόκων & των επιτοκίων για μεγάλο χρονικό διάστημα έχει καταλυτικό ρόλο στην ελάφρυνση του χρέους. Προτείνω, μάλιστα, στον αναγνώστη να χρησιμοποιήσει ένα διαδικτυακό υπολογιστή δόσεων δανείων, για να διαπιστώσει ότι:
- Η μηνιαία δόση στεγαστικού δανείου 100.000€, με επιτόκιο 5%, διάρκειας 30 ετών είναι 537,4€.
- Η μηνιαία δόση στεγαστικού δανείου 100.000€, με επιτόκιο 1%, διάρκειας 30 ετών είναι 321,7€.
- Η μηνιαία δόση στεγαστικού δανείου 60.000€, με επιτόκιο 5%, διάρκειας 30 ετών είναι 322,5€.
Δηλαδή, είτε κουρέψουμε το στεγαστικό δάνειο κατά 40% είτε το επιτόκιο κατά 4%, το αποτέλεσμα (η «κουρεμένη δόση») είναι ακριβώς το ίδιο.
Με τη βοήθεια του «πειράματος», γίνεται αντιληπτό το μέγεθος της ελάφρυνσης και της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης στο ζήτημα του ελληνικού χρέους, ήδη από το 2012. Και είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε ότι η ελάφρυνση δόθηκε χωρίς ηρωικές, αντιευρωπαϊκές κορώνες από την πλευρά της Ελλάδας. Οι παρεμβάσεις εκείνες ήταν απολύτως απαραίτητες για να τεθεί το χρέος & το ελληνικό πρόβλημα υπό έλεγχο και υλοποιήθηκαν συναινετικά.
Η Β’ πράξη της απάτης – τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος
Ο ΣΥΡΙΖΑ παρέμεινε πιστός στους μύθους του και ως κυβέρνηση. Σε αυτό το πλαίσιο, ως βασικό σενάριο προπαγάνδας υιοθετήθηκε το αφήγημα ότι τάχα ο ΣΥΡΙΖΑ, με επίμονη & σθεναρή διαπραγμάτευση, απελευθέρωσε την πατρίδα από τα δεσμά του χρέους!
Για το σκοπό αυτό χρειάστηκε να προσδώσει δυσθεώρητες διαστάσεις στα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος, τα οποία στην πραγματικότητα ήταν πολύ περιορισμένης εμβέλειας, όπως αναλυτικά εξηγώ εδώ.
Η τρόικα εξαρχής έδειξε κατανόηση στην υπερβολική σημασία που απέδιδε ο ΣΥΡΙΖΑ στη διαχείριση των «συμβόλων». Άλλαξε όνομα (Θεσμοί), τόπο συνάντησης (Hilton) κ.λπ. –αρκεί να προχωρά η δουλειά.
Και, φυσικά, δεν έχει πρόβλημα να υπερτονίζει τις νέες ελαφρύνσεις χρέους που παραχωρεί στη χώρα, ακόμη και αν είναι απλά επανάληψη των παλαιότερων μέτρων που παραχωρήθηκαν το 2012, όπως η επιστροφή των κερδών των κεντρικών τραπεζών SMP-ANFA.
Στο κάτω- κάτω, αφού οι Έλληνες δεν αντιλήφθηκαν ότι η Ευρώπη στάθηκε αρωγός το 2012, ας το μάθουν το 2018.
Έτσι, τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος διαφημίστηκαν ως ισοδύναμη μείωση του χρέους κατά 25% του ΑΕΠ, με το παρακάτω σκεπτικό.
Κατά τον ESM το μεγαλύτερο μέρος της «ελάφρυνσης» των βραχυπρόθεσμων μέτρων οφείλεται στη μετατροπή μέρους των ευρωπαϊκών δανείων από κυμαινόμενου σε σταθερού επιτοκίου δάνεια (ESM-ερώτηση 8). Ωστόσο, το όφελος από αυτήν τη μετατροπή είναι υποθετικό. Μόνο υποθέτοντας μεγάλη αύξηση των επιτοκίων του ευρώ στο μέλλον, προκύπτει μεγάλο όφελος από τη μετατροπή. Όσο μεγαλύτερη η υποθετική μελλοντική αύξηση, τόσο μεγαλύτερο το όφελος. Και ο ESM υποθέτει μεγάλη αύξηση, για να εμφανίσει μεγάλο όφελος!
Αυτή η μετατροπή όμως δεν είναι ελάφρυνση. Κάθε δανειολήπτης με στεγαστικό κυμαινόμενου επιτοκίου μπορεί να ζητήσει από την τράπεζά του την μετατροπή σε δάνειο σταθερού επιτοκίου. Αλλά τα σταθερά μακροχρόνια επιτόκια είναι υψηλότερα από τα κυμαινόμενα – η ασφάλεια από τις επιτοκιακές διακυμάνσεις κοστίζει. Οπότε η τράπεζα θα κάνει τη μετατροπή χρεώνοντας στον πελάτη υψηλότερο (μακροπρόθεσμο) επιτόκιο. Ευτυχώς, χάρις στην ποσοτική χαλάρωση του Ντράγκι, η ψαλίδα μεταξύ βραχυπρόθεσμων & μακροπρόθεσμων επιτοκίων στην Ευρωζώνη έχει κλείσει. Γι αυτό το επιπλέον επιτόκιο που θα καταβάλλει η Ελλάδα για τη μετατροπή είναι σχετικά μικρό. Όμως, σύμφωνα με τον ESM, το επιπλέον κόστος/επιτόκιο θα το χρεωθεί η Ελλάδα (ESM-ερώτηση 9).
Η τρίτη πράξη της απάτης είναι η επικείμενη ρύθμιση του χρέους. Το αμελητέο θα γιγαντωθεί, ο ΣΥΡΙΖΑ θα χορέψει στις πλατείες, ο Πρωθυπουργός θα φορέσει μια γραβάτα και θα δηλώσει συγκίνηση και δικαίωση! Ενώ, στην πραγματικότητα, η ρύθμιση του χρέους γίνεται αυτοβούλως από τους δανειστές και η μοναδική συνεισφορά του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι την τριετία 2015-2017 προξένησε τόση ζημιά που κατέστησε αναγκαίες ακόμη μεγαλύτερες παρεμβάσεις στο χρέος. Υπό αυτήν την έννοια, η πρόταση «χάρις στο ΣΥΡΙΖΑ πήραμε μεγαλύτερη ελάφρυνση» είναι ακριβής, αν αντικαταστήσουμε το «χάρις» με το «εξαιτίας».
Η καλλιέργεια αντιευρωπαϊκού αισθήματος
Προκειμένου να κερδίσει λίγους πόντους στο μικροπολιτικό παιχνίδι, ο ΣΥΡΙΖΑ προσφέρει πολύ κακές υπηρεσίες στη χώρα.
Α) Μετατοπίζει ανισοβαρώς τη συζήτηση από τα κρίσιμα και επείγοντα που πρέπει εμείς να κάνουμε σ΄ εκείνα που πρέπει να κάνουν οι άλλοι.
Β) Υποβαθμίζει δραματικά & συστηματικά τη σημαντική αλληλεγγύη της Ευρώπης. Την παρουσιάζει ως καρπό μιας ηρωικής εθνικής διαπραγμάτευσης ενάντια σε μια εχθρική Ευρώπη. Ποτίζει το δέντρο του αντιευρωπαϊσμού σε πλήρη συμπόρευση με τον Φάρατζ, τον Ορμπάν και τη Λεπέν. Και μπορεί οι ένοικοι του Μαξίμου να στρίβουν επιτόπου 180 μοίρες αν χρειαστεί -το έχουν αποδείξει- όμως η τοξική αντιευρωπαϊκή προπαγάνδα διαμορφώνει συνειδήσεις έτοιμες να υποδεχτούν αντιδημοκρατικές και διχαστικές φωνές εθνικιστικής αναδίπλωσης. Κι αυτό δεν το κάνει ο ριζοσπαστικός ΣΥΡΙΖΑ του 2014 αλλά ο «σοσιαλδημοκράτης» ΣΥΡΙΖΑ του 2018.
Σημειώσεις
1Ο κ. Βαρουφάκης το 2011 δήλωνε: «Με απλά λόγια, δεδομένου ότι το κούρεμα είναι αναγκαία, αν και όχι ικανή, συνθήκη για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ελλάδα, το επιχείρημα εναντίον του κουρέματος για χάρη των ταμείων δεν στέκει 25 Οκτ 2011.» Και λίγο αργότερα, ο ίδιος άνθρωπος και όλος ο ΣΥΡΙΖΑ έκαναν το PSI σημαία του αντιμνημονιακού τους αγώνα.