Eχουμε ακόμα την παιδεία της Βικτωριανής Εποχής!

Μία από τις πιο ουσιαστικές στιγμές του TEDxAcademy του Σαββάτου ήταν στην ομιλία της Ευδοξίας Ψάλτη, διευθύντριας προγραμμάτων της Microsoft και υπεύθυνη της στρατηγικής για τα εκπαιδευτικά προγράμματα παγκοσμίως.

Η κυρία Ψάλτη αναφέρθηκε σε έναν νέο τύπο σχολείου το οποίο, από χρόνια, θα έπρεπε να είχε αντικαταστήσει το παραδοσιακό. Έδωσε κάποια δείγματα ελάχιστων πρωτοποριακών μονάδων σε διάφορες χώρες και μας θύμισε όλα αυτά που ήδη γνωρίζουμε αλλά πουθενά δεν βλέπουμε να υιοθετούνται.

Εκείνο που σημειολογικά μου έκανε εντύπωση είναι η διαπίστωση της ότι ακόμα συνεχίζουμε με την παιδεία της Βικτωριανής Εποχής, έχοντας αλλάξει ελάχιστα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Κλασική αίθουσα διδασκαλίας, ένας δάσκαλος στην έδρα, δεδομένη διδακτική ύλη, στοιχισμένα θρανία, μαθήματα και όχι φαινόμενα, εξετάσεις απομνημόνευσης, κυρίαρχη εθνική ιδεολογία, προσανατολισμός στο παρελθόν και στις παραδόσεις. Ό,τι έκανε περίπου και ένα σχολείο στα μέσα του 1870 στην Αγγλία.

Μπορεί η κυρία Ψάλτη να έχει πάντα στο μυαλό της την τεχνολογία -υπεύθυνη της Microsoft είναι- αλλά οπωσδήποτε δεν πρόκειται μόνο για αυτό. Το ζήτημα είναι ότι υπάρχουν ακόμα συγκεκριμένοι λόγοι που επιμένουμε παγκοσμίως, στο «βικτωριανό» σχολείο: Ο πιο σημαντικός είναι ότι συνεχίζουμε να πορευόμαστε με το έθνος-κράτος ως βασική πλατφόρμα ανάπτυξης πολιτισμού. Επομένως, έχουμε ως βασική ανάγκη την ομογενοποίηση ενός εθνικού σώματος πολιτών με κοινή ιδεολογία και καταβολές από το παρελθόν μας. Ο δεύτερος είναι πως τα πολιτικά συστήματα των αντιπροσωπευτικών δημοκρατιών δεν τολμούν να απελευθερώσουν το σχολείο από την μαζικότητα, δεδομένου πως η κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν ενθαρρύνει θεσμικά, την συμμετοχικότητα. Και τέλος, γιατί οι διαχειριστές των εκπαιδευτικών συστημάτων είναι πολιτικά πρόσωπα τα οποία επιλέγουν να συντηρούν τον συγκεντρωτικό έλεγχο στα χέρια τους.

Είναι δεδομένο πως η ανακύκλωση των συντηρητικών εκπαιδευτικών σχημάτων θα κρατάει πίσω τις κοινωνίες και θα ταλαιπωρεί τις γενιές που διψούν για δράση και ανανέωση

Έτσι λοιπόν, ενώ οι κοινωνίες εξελίσσονται σε επίπεδο αγοράς, επιστήμης, τεχνολογίας και επιτευγμάτων, το σχολείο παγκοσμίως και όχι μόνο στην Ελλάδα- εδώ απλώς το παρακάνουμε- τείνει να γίνει αναχρονιστικό. Η εξήγηση είναι ότι δεν αναπτύσσεται ως θεσμός, κινούμενος παράλληλα με τις πολιτισμικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου. Περισσότερο λειτουργεί ως εργαλείο διαχείρισης των κοινωνιών από τις κυβερνήσεις τους οι οποίες, κατά τα φαινόμενα, τρέμουν την απεξάρτηση του πολίτη από τις βασικές αρχές του επιλεκτικού κρατισμού τους.

Τι πρέπει να γίνει; Οπωσδήποτε δεν μπορεί να αφεθεί ένας θεσμός ανεξέλεγκτος μέσα σε κοινωνίες που πρέπει να έχουν ταυτότητα. Ένα μέρος της μαζικότητας της εκπαίδευσης είναι απαραίτητο να διατηρηθεί, χάριν της χρηστικής της ομογενοποίησης. Από κει και πέρα, όμως, κατά το ήμισυ, το σχολείο θα πρέπει να ανταποκριθεί στην σημερινή φύση του ανθρώπου. Στη φύση του δημιουργού και όχι του πειθαρχημένου πολίτη. Στην ιδιοσυγκρασία του παραγωγικού ερευνητή που επιδιώκει την αυτοπραγμάτωση μέσα από την προσπάθεια και την αποτελεσματικότητα.

Έτσι και αλλιώς το σχολείο, σε όχι περισσότερο από δύο δεκαετίες, θα φαίνεται σε όλους γελοίο αν δεν αλλάξει. Στην εποχή που η γνώση και οι πληροφορίες τρέχουν ακατάπαυστα, που η τεχνολογία παρέχει σε όλους, δυνατότητες δημιουργού, ο σύγχρονος άνθρωπος δεν θα αντέξει να αντιμετωπίζεται σαν «κλώνος», παραγόμενος από τα καλούπια του παλαιού κόσμου.

Φτάνει να δούμε, από δω και πέρα ποιος θα τολμήσει να εκσυγχρονίσει τον θεσμό και να απελευθερώσει τις εγκλωβισμένες δυνάμεις της δράσης για τους νέους.

Είμαι  βέβαιος ότι αυτό θα συμβεί μόνο όταν αλλάξουν και οι δομές της Δημοκρατίας, η οποία περνάει μια βαθιά και επικίνδυνη κρίση. Μέχρι τότε, είναι δεδομένο πως η ανακύκλωση των συντηρητικών εκπαιδευτικών σχημάτων θα κρατάει πίσω τις κοινωνίες και θα ταλαιπωρεί τις γενιές που διψούν για δράση και ανανέωση.