Σχινάς: Εν ονόματι του Βασιλέως σας προσκαλώ να υπογράψετε την απόφασιν!
Πολυζωίδης: Εν ονόματι της Δικαιοσύνης δεν την υπογράφω!
[Διάλογος μεταξύ του υπουργού Δικαιοσύνης Κωνσταντίνου Σχινά και του Αναστάσιου Πολυζωίδη όταν ο δεύτερος, με την ιδιότητα του προέδρου του Δικαστηρίου, αρνήθηκε να υπογράψει, ως παράνομη, την προειλημμένη από τους Βαυαρούς δικαστική απόφαση, που καταδίκαζε σε θάνατο τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Δημήτριο Πλαπούτα, την άνοιξη του 1834].
Φανταστείτε το εξής σενάριο: μια συμμορία ληστεύει μια τράπεζα στην Ιταλία. Αμέσως μετά τη ληστεία, κάποια από τα μέλη της συμμορίας, προσπαθώντας να διαφύγουν κατορθώνουν να περάσουν στην Ελλάδα. Αλλά εντοπίζονται και αναγκάζονται να παραδοθούν στις ελληνικές αρχές. Θα πρέπει η χώρα μας να τους παραδώσει στη χώρα που τελέστηκε το έγκλημα, δηλαδή στην Ιταλία, για να δικαστούν εκεί; Φυσικά. Δεν νομίζω να διαφωνεί κανείς. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται έκδοση αλλοδαπού εγκληματία και συνήθως ρυθμίζεται από διεθνείς συμβάσεις και την εσωτερική νομοθεσία (ιδιαίτερα από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας). Είναι μια διαδικασία που καλώς έχει θεσμοθετηθεί και εφαρμόζεται. Δεν νομίζω να χρειάζεται να εξηγήσω γιατί.
Αλλά φανταστείτε τώρα μια μικρή παραλλαγή του παραπάνω σεναρίου: οι κατηγορούμενοι για ληστεία είναι πολίτες μιας χώρας της Μέσης Ανατολής και η ληστεία έχει γίνει στη χώρα τους. Εάν η χώρα μας τους παραδώσει δεν θα τιμωρηθούν με μερικά χρόνια κάθειρξη, όπως στην Ιταλία ή στην Ελλάδα. Διότι το κράτος που ζητά την έκδοσή τους τιμωρεί τη ληστεία με ακρωτηριασμό των άκρων και μάλιστα σε δημόσιο ανοιχτό χώρο. Θα πρέπει η χώρα μας να τους παραδώσει; Όχι βέβαια!
«Μα είναι ένοχοι!» θα μου πείτε. Λάθος. Δεν είναι ένοχοι, είναι κατηγορούμενοι.
«Μα εφόσον διέπραξαν έγκλημα στη χώρα τους θα πρέπει να δικαστούν από τα δικαστήρια της χώρας τους και να τους επιβληθεί η ποινή που επιβάλλεται σε παρόμοια εγκλήματα στη χώρα τους». Και πάλι λάθος. Ο ακρωτηριασμός των άκρων είναι μια βάρβαρη ποινή. Αλίμονο αν η Ελλάδα συμβάλει στην εφαρμογή μιας τόσο βάρβαρης ποινής, ακόμα και στο έδαφος άλλης χώρας.
«Μα έχουμε συνυπογράψει διεθνείς συμβάσεις έκδοσης!» Ναι, έχουμε υπογράψει διεθνείς συμβάσεις. Αλλά αυτές ισχύουν μόνο εφόσον δεν καταπατούν τις θεμελιώδεις αρχές του ανθρωπισμού, της ηθικής, ακόμα και του διεθνούς δικαίου. Εάν η χώρα μας τους παραδώσει, θα καταπατήσει βάναυσα όλες αυτές τις αρχές
Χρησιμοποίησα το παραπάνω φανταστικό παράδειγμα για να σας βοηθήσω να καταλάβετε γιατί οι οκτώ τούρκοι αξιωματικοί, που κατηγορούνται ότι συμμετείχαν στο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν, δεν πρέπει να εκδοθούν στις τουρκικές αρχές. Παρουσιάζω συνοπτικά τους λόγους:
(α) Η Τουρκία δεν μπορεί πλέον να χαρακτηριστεί με κανέναν τρόπο «φιλελεύθερη δημοκρατία». Διότι το τουρκικό καθεστώς δεν σέβεται τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα και επιπλέον δεν είναι Κράτος Δικαίου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι κατηγορούμενοι τούρκοι αξιωματικοί, εάν εκδοθούν, θα παραδοθούν σε ένα νομικό σύστημα που δεν θα τους προστατεύσει από την κατάχρηση εξουσίας. Θα παραδοθούν σε ένα εκδικητικό καθεστώς που είναι πολύ πιθανό ότι θα τους βασανίσει, ότι θα οργανώσει μια δίκη-φάρσα για να τους καταδικάσει, ότι θα επιβάλει στους εκεί δικαστές την απόφαση εκ των προτέρων, πριν καν την ακροαματική διαδικασία. Ένα καθεστώς που θα εξασφαλίσει την απάνθρωπη μεταχείρισή τους και ίσως τη βάρβαρη τιμωρία τους. Οι φόβοι αυτοί δεν βασίζονται σε υποψίες ή υποθέσεις αλλά σε καταγγελίες των μεγαλύτερων διεθνών οργανισμών (ΟΗΕ, Διεθνής Αμνηστία, Human Rights Watch). Η χώρα μας έχει ηθική αλλά και νομική υποχρέωση να μην τους παραδώσει σε ένα τέτοιου είδους καθεστώς. Επιπλέον, θυμίζω, η συμφωνία έκδοσης Ελλάδας-Τουρκίας του 1960 (που ισχύει ακόμα) απαγορεύει την έκδοση για πολιτικά εγκλήματα.
(β) Δεν έχει σημασία εάν αυτοί οι συγκεκριμένοι αξιωματικοί είναι ένοχοι ή αθώοι, εάν ενεπλάκησαν ή όχι στο πραξικόπημα. Οι ίδιοι το αρνούνται και τα επιχειρήματά τους ακούγονται πολύ πειστικά ειδικά όταν τα αντιπαραβάλλεις με τους ισχυρισμούς των τουρκικών αρχών. Αλλά δεν έχει σημασία. Ακόμα κι αν ομολογούσαν την εμπλοκή τους και πάλι ισχύουν όλα τα παραπάνω. Διότι είναι απολύτως βέβαιο ότι δεν θα έχουν μια δίκαιη δίκη, ότι δεν θα τους κρίνουν οι «φυσικοί δικαστές» και δεν θα αντιμετωπιστούν ως άτομα με δικαιώματα. Επιπλέον, γνωρίζουμε τώρα καλά ότι οι τουρκικές αρχές, αμέσως μετά το πραξικόπημα, έχουν εξαπολύσει ένα κυνήγι μαγισσών, ένα άγριο πογκρόμ εναντίον όλων των πολιτικών αντιπάλων στον στρατό αλλά και στα πανεπιστήμια, στον Τύπο, στο ευρύτερο Δημόσιο και κυρίως στη Δικαιοσύνη! Δεν υπάρχει καμία θεσμική εγγύηση που να δικαιολογεί την παράδοσή τους. Ενώ αντίθετα η δική μας ευθύνη είναι μεγάλη.
(γ) Μέχρι σήμερα οι περισσότεροι έλληνες δικαστές, που ασχολήθηκαν με το αίτημα της έκδοσης, αντέδρασαν όπως όφειλαν απέναντι στις θεμελιώδεις αρχές της Δικαιοσύνης. Όμως η υπόθεση των «8», δυστυχώς, δεν αντιμετωπίζεται ενιαία αλλά σε τρεις διαφορετικές δίκες. Έχουν έτσι εκδοθεί συνολικά τρεις αποφάσεις. Οι δυο απέρριψαν το αίτημα των τουρκικών αρχών ενώ η μία το δέχθηκε. Αρκεί να επαναλάβω εδώ την κατάληξη της εισήγησης του Εισαγγελέα Εφετών Γεωργίου Βούλγαρη για την απόρριψη του αιτήματος των τουρκικών αρχών:
«Από τη θέση μου έχω την εντύπωση ότι, κατ’ ελάχιστον, είναι εξαιρετικά πιθανό οι άνθρωποι αυτοί να υποστούν απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Και ούτως ή άλλως, το αίτημα της έκδοσης από την Τουρκία είναι αόριστο και δεν προκύπτει ότι οι εκζητούμενοι τέλεσαν τα αδικήματα που τους αποδίδονται».
Οι τρεις δικάσιμες
Το ζήτημα πλέον έχει φτάσει στον Άρειο Πάγο. Έχει διατυπωθεί η υποψία ότι η ελληνική κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει το θέμα της έκδοσης των αξιωματικών στις συζητήσεις για το Κυπριακό στη Γενεύη στις 12 Ιανουαρίου. Θυμίζω ότι ο Άρειος Πάγος όρισε ως δικάσιμες για τις τρεις ξεχωριστές υποθέσεις των οκτώ αξιωματικών την 10η, την 11η και την 13η Ιανουαρίου. Αυτή η σύμπτωση οδήγησε πολλούς σε υποψίες που ειλικρινά ελπίζω να είναι αβάσιμες.
Ακούγεται ένα απαράδεκτο επιχείρημα: «Η Ελλάδα θα πρέπει να λάβει απόφαση με κριτήρια εξωτερικής πολιτικής. Εν ανάγκη ας θυσιασθούν οι «8» για να αποφύγουμε μια επιδείνωση των σχέσεων με την Τουρκία». Ως απάντηση θα θυμίσω απλώς τη ρήση του Ελευθερίου Βενιζέλου: «Η χώρα μου είναι πολύ μικρή για να διαπράξει μια τόσο μεγάλη ατιμία!». Μια ατιμία που δεν θα είναι μόνο πολιτική (γιατί θα «φινλανδοποιήσει» τη χώρα μας) αλλά κυρίως ηθική και θεσμική.
Η Ελλάδα παραμένει ένα Κράτος Δικαίου. Ένα Κράτος Δικαίου δεν εκδίδει ανθρώπους σε χώρες που δεν σέβονται τις βασικές αρχές της Δικαιοσύνης, που κουρελιάζουν τα δικαιώματα, που εξευτελίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οι δικαστές είναι οι δημόσιοι λειτουργοί που τους έχει ανατεθεί η προστασία των αρχών του Κράτους Δικαίου και ιδίως των ατομικών δικαιωμάτων. Είμαι βέβαιος ότι θα κάνουν το καθήκον τους, όπως το έκανε ο Αναστάσιος Πολυζωίδης πριν από 183 χρόνια. Άλλωστε το δικό του πορτρέτο θα βλέπουν στο κτίριο του Αρείου Πάγου την ημέρα που θα εκδώσουν την απόφασή τους. Είμαι βέβαιος ότι δεν θα επιτρέψουν να πέσουν αυτοί οι άνθρωποι στα χέρια των διωκτών τους, δεν θα επιτρέψουν να γίνουμε όλοι οι Έλληνες θύτες τους. Είμαι τόσο βέβαιος, γιατί οι Έλληνες δικαστές γνωρίζουν πολύ καλά πως αν αυτοί οι οκτώ άνθρωποι εκδοθούν στις τουρκικές αρχές, ό,τι τους συμβεί από εκεί και πέρα θα μας βαραίνει όλους.
Συγκρατήστε τα ονόματα αυτών των οκτώ νέων ανθρώπων. Είναι ο Αμπντουλάχ, ο Άχμεντ, ο Γκέντσαϊ, ο Μεσούτ, ο Μπιλάλ, ο Ούχουρ, ο Σουλεϊμάν και ο Φέριντουν. Η ζωή τους είναι στα χέρια μας. Η τιμή της χώρας μας στα χέρια των δικαστών μας.
Υ.Γ. Εάν θα θέλατε να στηρίξετε την προσπάθεια να προστατευθούν τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα των οκτώ τούρκων κατηγορούμενων αξιωματικών, ελάτε αυτήν την Πέμπτη στις 18.30 στο Πάρκο Ελευθερίας, δίπλα στο Μέγαρο Μουσικής, στο κτίριο που στεγάζονταν στη διάρκεια της δικτατορίας τα κρατητήρια της ΕΑΤ-ΕΣΑ. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε εδώ.
* Ο Αριστείδης Χατζής είναι Αν. Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.