Οταν ο Ουμπέρτο Εκο έκανε απολογισμό για την επιχείρηση «Καθαρά Χέρια» στην Ιταλία, έγραψε: «Το 1992 υπήρξε μια χρονιά ορόσημο για την ιταλική κοινωνία. Ο κόσμος πίστευε ότι όλα θα άλλαζαν, αφού διεξαγόταν μια μεγάλη εκστρατεία κατά της διαφθοράς. Δυο χρόνια αργότερα, τίποτε δεν άλλαξε, μάλιστα τα πράγματα χειροτέρεψαν. Τα χρόνια εκείνα γινόσουν κλέφτης για να προσφέρεις χρήματα στο κόμμα σου, σήμερα γίνεσαι κλέφτης και κρατάς τα χρήματα για την πάρτη σου».
Οι συνειρμοί είναι αναπόφευκτοι, τώρα που η υπόθεση Novartis έκανε την εμφάνιση της στη ζωή μας, με τη χώρα να βουτά στον βούρκο της, πολιτικές υπολήψεις να θίγονται, και τον ιατρικό κόσμο να φλερτάρει με τη γενική απαξία της ελληνικής κοινωνίας.
Υπάρχει πιθανότητα να ζήσουμε την επαλήθευση του Εκο, στα καθ ημάς; Και σε δυο χρόνια να μη θυμάται κανείς τίποτε, γιατί απλώς τίποτε -δομικά- συνταρακτικό δεν θα έχει συμβεί;
Κλείστε στιγμιαία τα μάτια, αγνοήστε τις παραμέτρους που ορίζουν την υπόθεση –η οποία άλλωστε είναι υπό εξέλιξη κι έχει πάμπολλα επεισόδια ακόμη– και ανεβείτε στη μηχανή του χρόνου, για να θυμηθείτε άλλα μεγάλα σκάνδαλα που συγκλόνισαν τον τόπο, έκλεισαν πολιτικά σπίτια, δηλητηρίασαν τον δημόσιο βίο.
Θα δείτε –αθώους εν τέλει– μοναχούς να κατηγορούνται ότι κάνουν lobbying με το αζημίωτο για λογαριασμό της Μονής Βατοπεδίου, σε εκδοχή μίνι Βατικανού, θα συναντήσετε αναπληρωτές γενικούς διευθυντές Εξοπλισμών να ανακαλύπτουν βαλίτσες εκατομμυρίων ευρώ ξεχασμένες στο γραφείο τους στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας, θα μπορέσετε να παρακολουθήσετε βήμα προς βήμα τη χαρτογράφηση ενός ολόκληρου συστήματος που υπερκοστολογούσε ορθοπεδικά υλικά σε νοσοκομεία του ΕΣΥ, από το ΚΑΤ ως το Αγία Ολγα, με αντίδωρο μίζες 11,6 εκατομμυρίων ευρώ –είναι το περίφημο σκάνδαλο της Depuy, θυγατρικής της Johnson & Johnson, με περισσότερα από 20 πρόσωπα στο εδώλιο σήμερα, σε μια δίκη που είναι υπό εξέλιξη. Δεν αποκλείεται να πιάσετε με την άκρη του ματιού σας τον Ακη Τσοχατζόπουλο να προαυλίζεται στις φυλακές Χαλκίδας και τον Μιχάλη Χριστοφοράκο, να περιδιαβαίνει τους δρόμους της Γερμανίας.
Η ειδοποιός διαφορά της Novartis με όλες αυτές τις υποθέσεις, είναι ο αριθμός αυτών που μπορεί να πάρει μαζί της στην Κόλαση. Αν το συγκεκριμένο σκάνδαλο είναι όντως «το μεγαλύτερο από καταβολής ελληνικού κράτους», αν όσοι εμπλέκονται –γιατροί κυρίως– είναι χιλιάδες, όπως λέγεται, τότε στις λίστες των ενόχων δεν μπορεί παρά να βρεθούν ξαδέλφια, κουνιάδοι, φίλοι καρδιακοί, γιατροί που ξέρουμε πού κάνουν ιατρείο.
Το σκάνδαλο θα οφείλεται ακριβώς σε αυτές του τις εξωπραγματικές διαστάσεις, οριζοντίως και καθέτως στην ελληνική κοινωνία, αλλά και κυρίως στη σκανδαλώδη –από καταβολής του νεώτερου ελληνικού κράτους κι αυτή– νοοτροπία που θέλει τη χώρα τσιφλίκι ενός εκάστου που έχει εξουσία, είτε αυτή σημαίνει συνταγογράφηση σκευάσματος για την καρδιά, είτε τιμολόγηση φαρμάκου για τον καρκίνο. Είτε τζίφρα σε κατασκευαστικό έργο, είτε απόφαση για προμήθεια ραντάρ από τον στρατό.
Η νοοτροπία-απουσία της έννοιας του δημόσιου συμφέροντος, η παντοτινή και αδιάλειπτη σύγχυση του με το ιδιωτικό, η καταστρατήγηση του κοινωνικού του χαρακτήρα, η αποσύνδεση του με την έννομη τάξη, με το ίδιο το κράτος δικαίου. Και όχι σε μια τυχαία περίοδο, αλλά σε περίοδο βαθιάς κρίσης, που δίνει στο δημόσιο συμφέρον σχεδόν διαστάσεις εθνικού.
Ουαί κι αλίμονο, λοιπόν, αν επαληθευτούν τα πρώτα ψήγματα της έρευνας. Τι να μας κάνουν οι αποζημιώσεις που, όπως λέγεται, θα απαιτήσει το ελληνικό Δημόσιο από τον πολυεθνικό κολοσσό, και οι επιστροφές της μίζας από τους επίορκους γιατρούς-κυβερνητικούς αξιωματούχους. Κανείς δεν λέει να μη μπουν στα δημόσια ταμεία. Πιστεύει όμως στα αλήθεια ότι τα λεφτά φτάνουν, για να ξεριζωθεί το κακό;
Θα αρκέσουν τα πρόστιμα, τα εδώλια, οι ποινές σε μια υπόθεση σαν της Novartis; Η Νέμεσις είναι ασφαλώς σπουδαία υπόθεση, κι αν αποδειχθεί, με στοιχεία, ότι περίσσεψε από κάποιους το θράσος, ο κυνισμός, η αλητεία, ας τιμωρηθούν.
Πώς όμως άραγε η χώρα μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα υπάρξει ξανά ποτέ μια τέτοια Υβρις; Με τέτοια συχνότητα, με τέτοιο εύρος… Τι είδους θεσμική θωράκιση θα είναι αυτή που θα αναγκάσει την Ελλάδα να επανεφεύρει τον εαυτό της, προκειμένου να μη θυμίζει Κολομβία;
Μοιάζει μονόδρομος, οι επαΐοντες θα πρέπει πλέον να σκεφτούν. Σε κάθε άλλη περίπτωση, ούτε το σκηνικό πρόκειται να αλλάξει, ούτε η Novartis θα καταφέρει ουδέποτε να γίνει σημείο αναφοράς. Και ο Ουμπέρτο Έκο θα χαμογελά από ψηλά ξέροντας ότι ήταν και παραμένει πολύ μεγάλος.