Στο σύντομο αυτό διάστημα -σε αυτό, δηλαδή, που έμεινε ως curator ο Φαμπρ στη θέση του- η λέξη «Τέχνη» έκανε σεργιάνι σε πολλά στόματα και ανηφόρισε σε καλλιτεχνικά, δυσθεώρητα ύψη, λογοκοπώντας ακόμα και σε «παλλόμενα πέη». Είναι δεδομένο ότι όλοι γνωρίζουμε για την Τέχνη και όλοι έχουμε άποψη για εκείνη. Αλλά αυτό αποτελεί μια άλλη συζήτηση – την αποφεύγω, προς το παρόν, εντέχνως.
Ο μεσιέ Γιαν παραιτήθηκε -όπως ο ίδιος έγραψε- επειδή «δεν επιθυμώ να εργαστώ σε ένα εχθρικό καλλιτεχνικό περιβάλλον, στο οποίο προσήλθα με ανοιχτό μυαλό και ανοιχτή καρδιά». Λογικό. «Ενα ανοιχτό μυαλό είναι το προαπαιτούμενο για μια ανοιχτή καρδιά», είχε πει ο Ρόμπερτ Σαπόλσκι, αμερικανός νευροχειρουργός.
Τώρα, λοιπόν, με την αποχώρηση του Φαμπρ, είναι μια καλή συγκυρία να δούμε τι έχει ειπωθεί περί Τέχνης και το πώς μπορούν όλα αυτά να σχετίζονται με τη σύντομη ιστορία που βιώσαμε.
(Το να διαβάζεις περί Τέχνης, πάντως, είναι πάντα μια καλή στιγμή…)
«Και την Τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ, που φαγώθηκε από τα μαλάματα στο πρόσωπό της» – Γιώργος Σεφέρης, έλληνας ποιητής (Νομπέλ, 1963)
«Ο σκοπός τής Τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα» – Σαίξπηρ, άγγλος δραματουργός
«Ζωή είναι η τέχνη να επικοινωνείς»
«Η φύση μιμείται την Τέχνη» – Οσκαρ Γουάιλντ, ιρλανδός συγγραφέας
«Η Τέχνη είναι μια διέξοδος στο γενετήσιο πρόβλημα» – Ζίγκμουντ Φρόυντ, αυστριακός ψυχίατρος
«Η Τέχνη έχει τον ανιδιοτελή χαρακτήρα τού παιδιού» – Εμάνουελ Καντ, γερμανός φιλόσοφος
«Η Τέχνη είναι ένα ψέμα που μας βοηθάει να ανακαλύψουμε την αλήθεια» – Πάμπλο Πικάσο, ισπανός ζωγράφος
«Δεν υπάρχει παρθενογένεση στην Τέχνη» – Γιώργος Σεφέρης, έλληνας ποιητής (Νομπέλ, 1963)
«Δεν υπάρχει τίποτε καινούριο στην Τέχνη, εκτός από το ταλέντο» – Αντον Τσέχωφ, ρώσος συγγραφέας
«Η τέχνη είναι μια πολυτέλεια. Είναι μια διέξοδος των δυνάμεων του πνεύματος που δεν χρησιμοποιούνται» – Χέρμπερτ Σπένσερ, βρετανός φιλόσοφος
«Η Τέχνη δεν είναι καθρέφτης όπου καθρεφτίζεται ο κόσμος, αλλά ένα σφυρί με το οποίο του δίνουμε σχήμα» – Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, ρώσος ποιητής
«Ενας καλλιτέχνης δεν έχει άλλη πατρίδα στην Ευρώπη εκτός από το Παρίσι» – Φρίντριχ Νίτσε, γερμανός φιλόσοφος
«Ενα πραγματικό έργο Τέχνης δεν τελειώνει ποτέ» – Πολ Βαλερί, γάλλος ποιητής
«Η Τέχνη είναι πίστη και επιβάλλει το καθήκον να αγνοήσεις την κοινή γνώμη» – Βίνσεντ βαν Γκογκ, ολλανδός ζωγράφος
«Αυτή η μεγαλειώδης τραγωδία που ονομάζουμε μοντέρνα Τέχνη…» – Σαλβαδόρ Νταλί, ισπανός ζωγράφος
«Ζωή είναι η τέχνη να επικοινωνείς» – Βραζιλιάνικη παροιμία
«Αυτό που προσφέρουν τα ΜΜΕ δεν είναι λαϊκή Τέχνη, αλλά ψυχαγωγία, που σκοπό έχει να καταναλωθεί σαν φαγητό, να ξεχασθεί και να αντικατασταθεί από ένα άλλο πιάτο» – Ουίσταν Χιου Οντεν, βρετανός ποιητής.
Και αφού ξεπεράσαμε(;) ως έθνος το «γιατί ήρθε ο Φαμπρ στη χώρα μας;», το επόμενο αμείλικτο ερώτημα είναι το «Γιατί έφυγε;».
Πιθανώς επειδή, όπως έχει αφήσει αιώνια παρακαταθήκη ο γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε, «Η πιο μεγάλη Τέχνη είναι να ξέρεις να αποχωρείς την κατάλληλη στιγμή»…