«Τυφλοί οδηγούν τους τυφλούς και ψεύτες παραπλανούν τους ανενημέρωτους». Αυτός θα ήταν ένας καλός τίτλος για το κύριο θέμα σήμερα στην οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας και τον δημόσιο διάλογο, το Ασφαλιστικό. Θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το θέμα με τη γλώσσα των αριθμών, εντοπίζοντας και τεκμηριώνοντας τις αλήθειες, τα ψέματα και τις πλάνες.
Η πρώτη διαπίστωση είναι οδυνηρή: η συντριπτική πλειοψηφία του εκλογικού σώματος, των ΜΜΕ, των συνδικαλιστών και της πλειονότητας ακόμη και των πολιτικών δεν έχουν καμιά αίσθηση της πραγματικότητας για ένα θέμα με το οποίο ασχολούνται καθημερινά. Το προσεγγίζουν επιφανειακά, ευκαιριακά, με συνθήματα χωρίς ουσία.
Ενα δεύτερο ζήτημα είναι ότι εξ΄ αιτίας αυτής της γενικότερης πλάνης που υπάρχει στην κοινωνία, όλοι τα βάζουν με όλους. Κανένας δεν θέλει να πληρώσει, κανένας δεν θέλει να σηκώσει βάρη. Ολοι έχουν να υποδείξουν κάποιον άλλον για τα δύσκολα Στην υποκειμενικότητα και την ιδιοτέλεια προστίθεται και η άγνοια και το μίγμα απειλεί την κοινωνική συνοχή.
Οπως βλέπουμε στο γράφημα, οι προϋπολογισμοί ήταν ελλειμματικοί μέχρι το 2011, έλλειμμα που καλυπτόταν με δάνεια, τα οποία προκάλεσαν τη χρεοκοπία της χώρας. Αναγκαστικά οι προϋπολογισμοί έπρεπε στη συνέχεια να ισοσκελιστούν και δεν νομίζω ότι υπάρχει σοβαρός και λογικός άνθρωπος που να μην το καταλαβαίνει αυτό πέραν κάποιων γραφικών και λαϊκιστών. Φυσικά, ο ισοσκελισμός αυτός έγινε προς τα κάτω γιατί ο περιορισμός των εξόδων είχε ως επίπτωση και τον περιορισμό των εσόδων (μείωση μισθών άρα και φορολογίας, ύφεση κλπ), μολονότι έγιναν σημαντικά βήματα προς τον περιορισμό της φοροδιαφυγής.
Εδώ έρχονται κάποιοι και λένε ότι: «Δεν έπρεπε να επιχειρηθεί περιορισμός των εξόδων, αλλά μόνο αύξηση των εσόδων». Ομως μεγάλο μέρος των εξόδων αφορούσε εντελώς ανορθολογικές έως και προκλητικές δαπάνες. Αυτό δεν μπορούσε να συνεχιστεί. Ρίξτε μια δεύτερη ματιά στο γράφημα και σκεφτείτε αν θα μπορούσε να υπάρξει ισοσκελισμός χωρίς να μειωθεί η κόκκινη γραμμή των δαπανών.
Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε πόσο σημαντικά στηρίγματα των κρατικών εσόδων είναι ο Φόρος Εισοδήματος, ο ΦΠΑ και οι Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης (καύσιμα, ποτά, τσιγάρα). Να σημειωθεί βέβαια ότι το ελληνικό φορολογικό σύστημα είναι άδικο καθώς οι αναλογικοί του πλούτου άμεσοι φόροι (οι τρείς πρώτοι στο γράφημα, από τη βάση) καλύπτουν λιγότερο από 30% της φορολογικής δεξαμενής. Όμως οι έμμεσοι φόροι, που πλήττουν όλον τον πληθυσμό καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος. Αυτή η διάρθρωση θα έπρεπε να ήταν διαφορετική, ως προς τους άμεσους φόρους. Η Πολιτεία, αδυνατούσα να τους επιβάλει και να τους εισπράξει, καταφεύγει στην εύκολη λύση των έμμεσων φόρων, όπως ο υψηλός συντελεστής ΦΠΑ οι φόροι στα οχήματα (πινακίδες, τέλη κυκλοφορίας), ο πρόσφατος φόρος στο κρασί κλπ.
Εδώ είναι και το ζήτημα της επιμονής της τρόικας για αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ. Βλέπουμε ότι παρά τον αναμφισβήτητο περιορισμό της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής, το έσοδο από τον φόρο εισοδήματος δεν λέει να αυξηθεί λόγω της ύφεσης. Παρατηρήστε ότι ο φόρος στην περιουσία, δηλαδή ο ΕΝΦΙΑ (παλαιότερα ΦΑΠ, ΕΤΑΚ κλπ) στην ουσία καλύπτει την απώλεια από το φόρο εισοδήματος. Παρατηρήστε επίσης τη λεπτή χρωματιστή γραμμούλα στην τελευταία στήλη πάνω-πάνω. Είναι τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις, τα οποία και αυτά έχουν στόχο να συμβάλουν στην αύξηση των εσόδων και συνακόλουθα σε μικρότερο περιορισμό εξόδων, αλλά η ποσοστιαία παρουσία τους είναι ακόμη μηδαμινή.
Τώρα ας δούμε και τις δαπάνες του προϋπολογισμού…
Στο επόμενο γράφημα βλέπουμε τη διάρθρωση των δαπανών στην περίοδο, οι οποίες έπρεπε να περιοριστούν δραστικά για να επιτευχθεί ο αναγκαίος ισοσκελισμός του προϋπολογισμού. Βλέπουμε λοιπόν ότι το μεγαλύτερο μέρος αφορούσε μισθούς, συντάξεις, περίθαλψη, πρόνοια και τους τόκους που πληρώνει η χώρα.
Ερώτηση: Πώς θα μπορούσαν να μειωθούν τα έξοδα της χώρας χωρίς να θιγούν μισθοί και συντάξεις και χωρίς να εξορθολογιστεί το ασφαλιστικό σύστημα;
Βλέπουμε ότι στους τελευταίους προϋπολογισμούς μειώθηκαν αναλογικά τα πάντα. Προσέξτε τη μεγάλη μείωση των δημοσίων επενδύσεων με αρνητικές επιπτώσεις στην ύφεση και στην απασχόληση. Προσέξτε τη μεγάλη μείωση των εξοπλιστικών δαπανών. Προσέξτε φυσικά τη μείωση των τόκων που πληρώνει η χώρα, λόγω της αναδιάρθρωσης του χρέους με το PSΙ. Υπάρχει και μια σημαντική μείωση στις καταναλωτικές και λοιπές δαπάνες αλλά:
Διαπίστωση: Ηταν αδύνατο να μειωθούν τα έξοδα χωρίς μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις και μάλιστα σημαντικές, αφού αυτές οι δαπάνες δημιουργούν και τη μεγαλύτερη επιβάρυνση στον προϋπολογισμό.
Ρίξτε μια ματιά και στη διάρθρωση αυτών των δαπανών.
Πλάνη: Πολλοί αποδίδουν το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας αποκλειστικά στη διαφθορά. Δείτε το γράφημα 3. Διαφθορά στους μισθούς και στους τόκους δεν μπορεί να υπάρξει. Από το κομμάτι της κοινωνικής προστασίας, όπως βλέπουμε στο γράφημα 4, διαφθορά μπορεί να υπάρξει (και υπήρχε) μόνο στο κομμάτι της περίθαλψης. Πόση να είναι η διαφθορά στα άλλα μεγέθη ώστε να φταίει αποκλειστικά για όλα; Προφανώς η διαφθορά δεν μπορεί να ξεπεράσει ένα μικρό ποσοστό σε μια κατηγορία δαπανών. Κοντολογίς, η μεγαλύτερη ευθύνη ανήκει στους μισθούς και τις συντάξεις και την κακοδιαχείριση στα Ασφαλιστικά Ταμεία, με τη διαφθορά να ολοκληρώνει το «πακέτο» αλλά να μην είναι η μοναδική υπαίτια.
Να σημειωθεί ότι και οι επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών ταμείων, αφορούν στην καταβολή των συντάξεων στους δικαιούχους τους. Τα ταμεία θα έπρεπε να είναι ισοσκελισμένα ως προς τα έσοδα και τα έξοδά τους. Άρα;
Πλάνη: Λένε πολλοί ότι «εγώ πλήρωσα για την σύνταξή μου δεν έχουν δικαίωμα να μου την κόβουν». Νομίζουν δηλαδή ότι το ταμείο τους είναι ισοσκελισμένο και ότι μπορεί να τους καταβάλει τη σύνταξη. Λάθος. Το κάθε ταμείο χρηματοδοτείται από το κράτος για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του, αλλιώς οι παροχές του θα είναι ιδιαίτερα χαμηλές.
Αλήθεια: Αντί να μειωθούν οι δαπάνες για αποδοχές δημοσίων υπαλλήλων και συντάξεις, θα μπορούσαμε να έχουμε απολύσεις. Όμως αυτό δεν γίνεται να συμβεί. Εκ των πραγμάτων, μπορούμε μόνο να έχουμε μόνο περιορισμό προσλήψεων. Έχουμε απλά μια μείωση των ενεργών υπαλλήλων η οποία οφείλεται στις συνταξιοδοτήσεις και προκαλεί μια μεγάλη αύξηση των συνταξιούχων, όπως βλέπουμε στο επόμενο γράφημα.
