Δεν μου το είπε το στόμα της, αλλά το φώναζε το βλέμμα της. Με θεωρούσε δωσίλογο, ξενόδουλο. Και ήταν λίγες ημέρες πριν από το δημοψήφισμα του Ιουλίου. Ο τόνος της έγινε αυστηρός. «Εγώ κύριε ξέρω ότι ψηφίζουμε “Οχι” και τη Δευτέρα αρχίζουν να διαγράφονται τα χρέη και να αυξάνονται οι μισθοί. Και ας είναι με δραχμή. Ασχημα περάσαμε με τη δραχμή;»
Θα τα θεωρούσα γραφικά. Δεν ήταν άλλωστε και λίγα όσα ακούσαμε εκείνες τις ημέρες. Όμως τα έλεγε δικαστική λειτουργός, δηλαδή ένας άνθρωπος που κατά τεκμήριο θεωρείται –και οφείλει να είναι- σοβαρός, με ορθή κρίση.
«Με δραχμή αμέσως καλύτερα» γράφει η αφίσα του ΑΚΕΠ που εμφανίζεται σε πολλά σημεία της πρωτεύουσας. Ο Λαφαζάνης και ο Λαπαβίτσας μπορούν να της βάλουν και επιχειρήματα από δίπλα. Υπάρχει επίσης μία εφημερίδα, η Kontra News, που συχνά-πυκνά κάνει πρωτοσέλιδα επιστροφής στη δραχμή. Κρέμεται μετά στα περίπτερα της χώρας, η ιδέα περνάει μπροστά από τα μάτια των αναγνωστών που ίσως την πάρουν μαζί τους, σπίτι ή στο καφενείο. Η τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι το 37% των ερωτηθέντων Ελλήνων βλέπει θετικά όχι μόνο την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, αλλά και την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το ποσοστό δεν πρέπει να εκπλήσσει. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν να χάσουν απολύτως τίποτα από το σενάριο της καταστροφής. Ανάμεσα τους και πολλοί αφελείς που νομίζουν ότι, απλώς, το ρολόι θα γυρίσει πίσω, θα πάρουν πίσω την παλιά καλή ζωή, δυστυχώς όχι και τα χρόνια τους. Επίσης οι νέοι άνθρωποι δεν έχουν ζητήσει βίζα και συνάλλαγμα για να βγουν από τα σύνορα της χώρας. Αν μη τι άλλο, αν το 37% είναι αληθές και με αντίκρισμα στο σύνολο της κοινωνίας, η επιστροφή στη δραχμή δεν έχει μόνο βάση, διαθέτει ισχυρό ρεύμα. Ούτως ή άλλως, σε δραχμές πληρώνει το εσχατολογικό σενάριο για την πορεία της χώρας: μία κοινωνία που δεν αντέχει άλλο τη λιτότητα, εξαντλημένη από το χρόνο και παραδομένη στο λαϊκισμό, θα καταφύγει στο εθνικό νόμισμα πιστεύοντας ότι έτσι θα ανακτήσει την ανεξαρτησία της, χτίζοντας την οικονομία από την αρχή.
Και κάπου εκεί, εκτός από την πατροπαράδοτη ελληνική λεβεντιά που θα χρησιμοποιηθεί ως asset, προβάλλεται η εκρηκτική αύξηση του τουρισμού, η αξιοποίηση (επιτέλους) των υδρογονανθράκων και η προοπτική διμερούς δανεισμού από την Κίνα και τη Ρωσία. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, λένε, θα φέρει ξένες επενδύσεις που θα τροφοδοτήσουν τη χώρα με συνάλλαγμα. Εισαγωγές τροφίμων δεν χρειάζονται, έχουμε αυτάρκεια. Ε, και τα φάρμακα που χρειαζόμαστε παρασκευάζονται εδώ σε ποσοστό 50%. Με τρία τσίπουρα παραπάνω στο καφενείο βλέπεις και τα λεφτά του Σώρρα. Δεν αποκλείεται όλα αυτά στο μέλλον να τα ακούσουμε και από κανένα προεκλογικό μπαλκόνι, πάνω από μεγάλο ακροατήριο. Και ο Σόιμπλε θα είναι εκεί, δίπλα, να σαλιώνει το δάχτυλο και να μετράει ανθρωπιστική βοήθεια. Ενα αυταρχικό εθνολαϊκό καθεστώς τύπου Τσάβες μπορεί να αγοράσει την ύπαρξη του μόνο με δραχμές και μακριά από το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Διότι αν πραγματικά θέλεις να κυβερνήσεις αυτή τη χώρα όπως θέλεις εσύ και όχι οι άλλοι, τότε χρειάζεσαι το νόμισμα που θα γεννήσει τους άθλιους για τον στρατό σου. Μισό λεπτό. Γίνονται αυτά τα πράγματα στα αλήθεια;
Οι φτωχότερες χώρες της Ευρώπης διαθέτουν εθνικό νόμισμα. Ας υποθέσουμε ότι αποφασίζουμε να τις ακολουθήσουμε. Με δημοψήφισμα. Επιστροφή σε εθνικό νόμισμα με κυβερνητική απόφαση, πιθανότατα θα οδηγούσε αν όχι σε εμφύλιο, τότε σίγουρα σε αιματοχυσία έξω από τις τράπεζες και τα λεηλατημένα σούπερ μάρκετ. Όμως και το δημοψήφισμα θα πρέπει να γίνει με κλειστές τράπεζες. Πώς θα αντιδράσουν οι καταθέτες, γνωρίζοντας ότι μετά από λίγο τα χρήματά τους θα αντιστοιχούν σε δραχμές; Η κοινωνική ένταση μπορεί να πάρει απρόβλεπτες διαστάσεις.
Ομως ας πούμε ότι η κυβέρνηση ελέγχει τη λαϊκή βούληση και την κοινωνική ένταση. Ξημερώνει η Δευτέρα και στις τράπεζες θα πατήσουν το κουμπί και θα αλλάξει το σύμβολο δίπλα στον αριθμό που θα αποτυπώνει τις καταθέσεις μας. Είχες ευρώ, θα έχεις δραχμές. Την πρώτη μέρα η ισοτιμία θα είναι, φυσικά ένα προς ένα. Οι τράπεζες θα αλλάζουν ένα ευρώ για μία δραχμή. Αυτό δεν θα το κάνει ούτε ο υπουργός Οικονομικών. Η νέα δραχμή θα υποτιμηθεί δραματικά. Πόσο; Εδώ γίνονται εικασίες. Οι περισσότερες οδηγούν κοντά στο 40%. Αλλες οδηγούν την αξία της δραχμής ακόμα πιο κάτω. Το βέβαιον είναι ότι θα διαμορφωθούν δύο τιμές και δύο αγορές. Άλλη τιμή για ευρώ και άλλη για δραχμή. Και, φυσικά, θα γεννηθεί η μαύρη αγορά του ξένου (πια) νομίσματος, όπως ακριβώς λειτουργούσε και στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Οσοι κρατούν ευρώ στα χέρια θα αγοράσουν τη χώρα κοψοχρονιά.
Ελλείψεις θα έχουμε; Φυσικά και θα έχουμε. Τεράστιες. Μία χώρα με αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο δεν θα διαθέτει τα συναλλαγματικά αποθέματα για να κάνει εισαγωγές. Θα γίνουν, βέβαια, πιο ανταγωνιστικές οι εξαγωγές. Ναι, αλλά αν αυτά τα προϊόντα κατασκευάζονται με εισαγόμενες πρώτες ύλες, θα σταματήσουν οι αλυσίδες παραγωγής. Ποιος θα μας πουλήσει πετρέλαιο ή φάρμακα αν δεν πάρει προκαταβολές μπροστά και σε σκληρό συνάλλαγμα; Είναι βέβαια και ο τουρισμός που θα αυξηθεί. Θα έρχονται πλέον να μας χαζεύουν με χαμηλές τιμές, αρκεί, φυσικά, να αισθάνονται ασφαλείς. Τώρα ξέρουν ότι επισκέπτονται μία ευρωπαϊκή χώρα.
Ας σοβαρευτούμε. Στην πραγματικότητα το σενάριο για επιστροφή στη δραχμή αντιστοιχεί σε εγχείρημα αντίστοιχο σοσιαλιστικής επανάστασης. Και όσο και αν συζητείται στο πλαίσιο επαναστατικών φαντασιώσεων (ονειρώξεων, καλύτερα), όταν μπουν τα πράγματα πάνω στο χαρτί, οι φωτιές στην Αθήνα θα φαίνονται και από τα παράθυρα του Μαξίμου. Το κατάλαβαν όταν ο Γιάνης ήθελε να τυπώσει παράλληλο νόμισμα και ο Παναγιώτης να μπει στο Νομισματοκοπείο. Ακόμα και όσοι το προτείνουν ως σχέδιο, το κάνουν για να πουλήσουν επανάσταση στο ακροατήριό τους. Η κατάσταση είναι πιο απλή από όσο δείχνει. Δεν υπάρχει δυνατότητα επιστροφής σε εθνικό νόμισμα.