Kαμιά φορά, αναρωτιέμαι τι έχει πιο πολύ σημασία. Το γεγονός ή το σχόλιο; Η είδηση ή το εύρημα; Η αφήγηση ή το τεκμήριο; Η απόδειξη που ανασύρεται από το παρελθόν για να δώσει την αλήθεια που μια ολόκληρη ιστορία δεν μπορεί να την καταφέρει;
O Φοίβος Δεληβοριάς πόσταρε στο Facebook ένα ραβασάκι που είχε στείλει στην Λένα.., την άνοιξη του 1983 ως μαθητής της Δ’ Δημοτικού. Με την σημείωση ότι οι άνθρωποι δεν αλλάζουν.
Το ραβασάκι του Φοίβου έγινε viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποδεικνύοντας ότι ο κόσμος έχει την ανάγκη να βρει τον εαυτό του στη δημόσια σφαίρα. Να κάνει συνειρμούς, να καταγράψει συναισθήματα, να χαρεί με την ανάμνηση μιας απρόβλεπτης και χαμένης πλέον, εικόνας.
Εν τω μεταξύ, αμφιβάλλω αν ένα έγγραφο ή μια φωτογραφία για κάποιο σκάνδαλο, είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την «αποκάλυψη» του Δεληβοριά. Οι άνθρωποι έχουν κουραστεί τόσο πολύ από την φλυαρία της πραγματικότητας που είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα του έδιναν λιγότερη σημασία από το καλογραμμένο παιδικό ραβασάκι του Φοίβου. Όχι γιατί αδιαφορούν για την οικονομική ή πολιτική πραγματικότητα γύρω τους αλλά επειδή κατανούν την αδυναμία τους να συμμετέχουν σε οτιδήποτε την αφορά.
Νομίζω τελικά ότι το πολυτονικό κειμενάκι ενός μαθητή της δεκαετίας του ΄80 έχει πολλαπλή αξία ως «ιστορικό ντοκουμέντο» μιας σχετικής κάθαρσης στις ψυχές όλων. Και επιπλέον ότι έχει πολιτική σημασία, δεδομένου πως εγείρει ζήτημα συμμετοχικότητας στο κοινό βίωμα. Στη συλλογική σύμπραξη της μνήμης, μέσα από κοινές συνθήκες και πράξεις ελέγχου που λίγο πολύ, οι περισσότεροι έζησαν και αναπολούν.
Δεν είναι λοιπόν, μόνο η τέχνη που αναζωπυρώνει συμμετοχικές αναμνήσεις αλλά και τα αυθεντικά στιγμιότυπα της ζωής μας που ανασύρονται για να συγκινήσουν μέσα σε έναν κόσμο ανάξιας φλυαρίας. Και είναι ακόμα πιο σημαντικό το ότι ένας καλλιτέχνης που έχει αφήσει το ανεξίτηλο αποτύπωμά με τις δημιουργίες του, να προσφέρεται τόσο απλόχερα ως βιωματικό υποκείμενο στο κοινό του.
Το άλλο είναι που μια κιτρινισμένη σελιδούλα από εκείνα τα παλιά τετράδια προκαλεί πιο δυνατή αισθητική συγκίνηση από το τηλεγραφικό post, το sms ή το κειμενάκι του viber με τις φατσούλες. Ένα καλογραμμένο μήνυμα με τόνους, πνεύματα και περισπωμένες καταλήγει σε πιο ουσιαστικό ηχείο εγρήγορσης από την επαναλαμβανόμενη συνθηματική πολιτική «πραγματεία».
Να θυμίσω εδώ μερικές φράσεις του Ουμπέρτο Εκο, που δίνουν περισσότερη αξία στο ραβασάκι του Φοίβου: «Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης έδωσαν το δικαίωμα να μιλάνε σε λεγεώνες ηλιθίων που άλλοτε δεν μίλαγαν παρά μόνο σε μπαρ, αφού είχαν πιει κανένα ποτήρι κρασί, χωρίς να βλάπτουν την κοινότητα. Τους αναγκάζαμε αμέσως να σωπάσουν, αλλά σήμερα έχουν το ίδιο δικαίωμα λόγου με ένα βραβείο Νομπέλ. Είναι η εισβολή των ηλιθίων». Οπως και ότι «τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο, που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα σε μία βάρκα, ακόμη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη κι αν έχει αποφορτιστεί κάθε μπαταρία και αντέχει τα σημάδια και τα τσαλακώματα, μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής ή να παρατηθεί ανοιγμένο στο στήθος ή στα γόνατα όταν μας παίρνει ο ύπνος, μπαίνει στην τσέπη, φθείρεται, καταγράφει την ένταση, την επιμονή ή τον ρυθμό των αναγνώσεών μας, μας υπενθυμίζει ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη…».
Ο Φοίβος Δηληβοριάς κατέθεσε ως «διεγερτικό τεκμήριο» στον δημόσιο διάλογο ένα από τα πιο αποκαλυπτικά έγγραφα της αισθαντικής μας κατάφασης.