Αγαπητοί φίλοι του ΟΧΙ, προσπαθώ να σκεφτώ από χθες μήπως κάνω λάθος, υποστηρίζοντας το ΝΑΙ. Ακούω και διαβάζω ό,τι περισσότερο μπορώ, κι απ' τις δυο πλευρές. Οι διαπιστώσεις μου:
1) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι στη λιτότητα και τα συγκεκριμένα σκληρά μέτρα", φοβάμαι πως είναι λάθος: δεν υπάρχει τρόπος να γλυτώσουμε από λιτότητα και σκληρά μέτρα. Όποια συμφωνία κι αν κλείσει θα περιέχει σκληρά μέτρα, δεν γίνεται αλλιώς, δυστυχώς. Το αποδεικνύουν περίτρανα οι προτάσεις της κυβέρνησης. Η πεντάμηνη σκληρή διαπραγμάτευση πήγε την οικονομία πολύ πίσω. Κι αυτή η βδομάδα την έριξε στην άβυσσο. Και μετά το ΟΧΙ, πάλι Μνημόνιο θα έχουμε. Κι όσο περισσότερο αργεί, τόσο σκληρότερο θα είναι. Όχι γιατί οι εταίροι είναι σαδιστές. Απλώς γιατί ξοδεύουμε περισσότερα απ' όσα βγάζουμε. Και ζητάμε τα λεφτά τους.
2) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι στο να την πληρώνουν πάντα οι πιο αδύναμοι", συμφωνώ. Όμως αυτή η κυβέρνηση, όπως κι οι προηγούμενες, έχει μεγάλη ευθύνη: στην κατάσταση του κράτους μας, ή αυξάνεις τα έσοδα (φόροι) ή μειώνεις τα έξοδα (περικοπές δαπανών-εξορθολογισμός του δημοσίου). Επιλέγουμε πάντα το πρώτο. Αφήνουμε το δημόσιο ανέγγιχτο, στραγγαλίζουμε τους ιδιώτες. Το 1,5 εκ άνεργοι είναι σχεδόν αποκλειστικά του ιδιωτικού τομέα. Θυμώνουμε για τις συντάξεις, αλλά δεν θυμώνουμε για τη σύνταξη στα 50 (32% στο δημόσιο), γιατί είναι "κεκτημένο". Οι πιο αδύναμοι την πληρώνουν γιατί το κράτος δεν προστατεύει με τον ίδιο τρόπο τους πολίτες του. Στην ουσία, δεν είμαστε ίσοι. Κάποιοι, όχι οι προφανείς, είναι πιο ίσοι απ’ τους άλλους.
3) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι στο κεφάλαιο και τους καρχαρίες", νομίζω υπάρχει σύγχυση. Στη χώρα μας η πλειοψηφία των επιχειρήσεων είναι μικρού ή μεσαίου μεγέθους. Άνθρωποι σαν κι εσάς και σαν εμένα που σκέφτηκαν μια ιδέα, αποφάσισαν να την υλοποιήσουν και χρειάζεται να προσλάβουν ανθρώπους. Αυτούς λοιπόν το ελληνικό κράτος τους στραγγαλίζει. Είτε επειδή φοβάται να τους υποστηρίξει ανοιχτά (προηγούμενες κυβερνήσεις) είτε από ιδεολογικές αγκυλώσεις (παρούσα κυβέρνηση). Η τρίτη λύση που έχει ένα κράτος στην κατάστασή μας είναι να ανοίξει την αγορά, να βοηθήσει τους ιδιώτες να παραγάγουν. Η κυβέρνηση αυτή τους πολεμάει ανοιχτά.
4) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι στον καπιταλισμό", τ' ομολογώ, διαφωνώ. Οραματίζομαι κι εγώ μαζί με σας μια καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία. Αλλά δεν θέλω να τη βρούμε μέσα από τη στέρηση της ελευθερίας και των δικαιωμάτων των κομμουνιστικών καθεστώτων. Αφήστε που κι εκεί, στα καθεστώτα της ισότητας, πάντα κάποιοι είναι πάλι πιο ίσοι απ' τους άλλους. Ο κανόνας είναι απλός: αν στερείς ελευθερία για να κερδίσεις ισότητα, σύντομα δεν έχεις ούτε ισότητα, ούτε ελευθερία.
5) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι στο παλιό πολιτικό σύστημα", συμφωνώ. Παρ' όλα αυτά, κάτι μου κάνει εντύπωση: γιατί αυτό το παλιό σύστημα αποφάσισε ξαφνικά να γίνει δυσάρεστο; Γιατί, ενώ μια ζωή μοιράζαν παροχές, πέντε χρόνια τώρα μας ταλαιπωρούν φρικτά; Οι πολιτικοί θέλουν να είναι αγαπητοί, για να εκλέγονται, αυτοί τι πάθαν τώρα; Η μόνη εξήγηση: κατάλαβαν, μετά λύπης τους, πως δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς. Έχουμε κι εμείς μια ευθύνη, τους εκλέγαμε, έτσι δεν είναι; Γι' αυτό, από δω και πέρα, ας μην εμπιστευόμαστε πολιτικούς που τάζουν λαγούς με πετραχήλια. Κι αυτό κάνανε οι τωρινοί, έτσι εκλέχτηκαν. Είμαι λοιπόν μαζί σας στην ιδέα, αλλά είναι εκτός θέματος. Στη λογική δεν διαμορφώνουμε απόψεις ανάλογα με το ποιος συμφωνεί και διαφωνεί. Διαμορφώνουμε απόψεις με επιχειρήματα. Το ΝΑΙ δεν με συντάσσει με τον Σαμαρά, όπως το ΟΧΙ δεν σας συντάσσει με τον Μιχαλολιάκο.
6) Αν το ΟΧΙ είναι το "όχι στο ευρώ", διαφωνώ. Πιθανόν να μην έπρεπε να είχαμε μπει, αλλά η έξοδος, πιστεύω, θα είναι μια καταστροφή. Θα φτάσει πράγματι κάποτε μια στιγμή που θα ισορροπήσουμε, όπως λένε οι θιασώτες της δραχμής, θα γίνουμε πιο φτηνοί (με συνεχείς υποτιμήσεις), θα αυξηθεί ο τουρισμός και τέτοια (αν και δεν θέλουμε, λέει, να είμαστε τα γκαρσόνια της Ευρώπης.) Αλλά μέχρι τότε; Τι θα κάνει ένα κράτος που εισάγει σχεδόν όλα τα είδη βασικής ανάγκης; Αυτή η εβδομάδα είναι μόνον ένα "προσεχώς", ένα τρέιλερ, απ' αυτό που θα ζήσουμε. Και φυσικά θα την πληρώσουν πάλι οι πιο αδύναμοι. Οι βολεμένοι, μη γελιέστε, θα είναι βολεμένοι έτσι κι αλλιώς. Η καταστροφή που θα επέλθει θα χρειαστεί χρόνια για να διορθωθεί. Και θα χρειαστεί βέβαια, όπως συνέβη και παλιά με τη δραχμή – τι άλλο; Λιτότητα και σκληρά μέτρα.
7) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι στο χρέος, άμεση διαγραφή του", διαφωνώ. Δεν μπορείς να διαγράψεις μονομερώς χρέος για δάνεια που πήραν δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις. Ή μάλλον μπορείς. Απλώς μετά δεν θα σου δανείζει κανείς. Ούτε κράτη, ούτε ιδιώτες. Θα πρέπει να ζεις με ό,τι βγάζεις. Και το κράτος μας ποτέ δεν κατάφερε να ζει με ό,τι βγάζει, ούτε με ευρώ, ούτε με δραχμή. Το κράτος πάντα δανειζόταν, γιατί ήταν πάντα ελλειμματικό. Τα δάνεια, σε μεγάλο βαθμό, τα έκανε παροχές. Κι η Αριστερά ποτέ δεν έφερε αντίρρηση σ' αυτό. Ακόμα δε, κι αν διαγράφαμε το χρέος μας, πάλι θα φτάναμε στο ίδιο πρόβλημα μια μέρα.
8) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι στην Ευρώπη", διαφωνώ απόλυτα. Η Ευρωπαική Ένωση έχει μια σειρά προβλημάτων, τα διαπιστώνουν όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες, μαζί σας κι εγώ. Όμως τα προβλήματα αυτά είναι προβλήματα με τα μέτρα τα ευρωπαικά. Προβλήματα του Πρώτου Κόσμου. Ψιλά γράμματα σε σχέση με το σύνολο σχεδόν του υπόλοιπου πλανήτη. Ρίξτε μια ματιά στον χάρτη: στη δημοκρατία, στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, στο κοινωνικό κράτος, η Ευρώπη είναι -μαζί με τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο- η καλύτερη οργάνωση κοινωνίας που έχει πετύχει ο άνθρωπος στη μέχρι τώρα ιστορία του. Ναι, θέλουμε ακόμα περισσότερη δημοκρατία, ισότητα, δικαιοσύνη, και πρέπει να παλέψουμε γι' αυτά. Αλλά να μην ξεχνάμε: Τα κεκτημένα δικαιώματά μας, σ' όλον σχεδόν τον υπόλοιπο πλανήτη είναι φαντασίωση. Αυτά που θεωρούμε βασικές ανάγκες, οι παπούδες μας ούτε στα όνειρά τους δεν τα είχαν δει.
9) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι γιατί το λέει ο Στίγκλιτς και ο Κρούγκμαν και τ' άλλα παιδιά" με βάζετε σε σκέψεις. Πράγματι υπάρχουν κορυφαίοι οικονομολόγοι που είναι υπέρ του "όχι". Ξέρουν σίγουρα πολύ περισσότερα από μένα. Διαβάζω τα κείμενά τους με προσοχή. Έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά: α) είναι συνήθως νομπελίστες, β) είναι εξαιρετικοί στη θεωρία και γ) δεν ζουν στην Ελλάδα. Δεν έχουν ιδέα για την πραγματικότητά μας και την "ιδιαιτερότητά" μας. Οι προσεγγίσεις τους πιθανόν να είναι θεωρητικά σωστές -πιθανόν και όχι-, η πράξη όμως διαφέρει. Το ζήσαμε αυτό με τον δικό μας κορυφαίο οικονομολόγο: οι σωστές διαπιστώσεις του για την εμμονή στη λιτότητα σε καιρό ύφεσης, στην πράξη δεν μας βγάλαν πουθενά.
Άλλωστε, υπάρχουν κορυφαίοι οικονομολόγοι, ζωή να 'χουμε, για να υποστηρίξουν όποια θέση θες.
10) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι στον εκβιασμό των δανειστών – τοκογλύφων", φοβάμαι πως πάλι είναι λάθος. Τα επιτόκια είναι πια κάθε άλλο παρά τοκογλυφικά. Υπενθυμίζω πως είναι για δάνεια που έχουμε πάρει από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους φορολογούμενους πολίτες. Επίσης δεν βλέπω μονομερή εκβιασμό. Το σχέδιο της κυβέρνησης αυτούς τους πέντε μήνες, ακόμα κι αν ήταν μεγαλοφυές -και το εννοώ-, δεν έπεισε κανέναν από τους εταίρους. Κανέναν. Ούτε καν τους Ιταλούς και τους Κύπριους, τους φυσικούς μας συμμάχους. Υποθέτω, κάποιος λόγος θα υπάρχει. Η αλήθεια είναι μία: σε μια οποιαδήποτε συμφωνία, ακόμα κι αν έχεις όλο το δίκιο με το μέρος σου, πρέπει να καταφέρεις να πείσεις τους άλλους.
11) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι δεν γίνεται χειρότερα, ας τελειώνουμε", αυτό κι αν είναι λάθος. Γίνεται χειρότερα. Γίνεται πολύ, πολύ, πολύ χειρότερα. Ρωτήστε έναν Κύπριο. Ή έναν Αργεντίνο. Ή έναν Σομαλό. Ή απλώς ρωτήστε τον παππού και τη γιαγιά σας. Για την Ελλάδα του '40 και του '50. Όποιος πιστεύει ότι έχουμε ανθρωπιστική κρίση, εύχομαι να μην ζήσει ανθρωπιστική κρίση.
12) Αν το ΟΧΙ είναι "όχι πια δεν αντέχω άλλο", αν είναι κραυγή ενός απελπισμένου ανθρώπου, είμαι μαζί σας. Τα συναισθήματα αυτά τα μοιραζόμαστε, πιστέψτε με, κι εμείς του ΝΑΙ κι εσείς του ΟΧΙ. Απλώς αυτή η συζήτηση δεν έχει δυστυχώς να κάνει με συναισθήματα. Έχει να κάνει με επιχειρήματα. Η αποφυγή της πραγματικότητας, η άρνηση, δεν είναι δρόμος για λύση. Την άρνηση ακολουθεί ο θυμός, η διαπραγμάτευση, η κατάθλιψη και η αποδοχή: τα πέντε στάδια του θανάτου.
Είπα και ελάλησα και αμαρτίαν ουκ έχω.
*Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης είναι ηθοποιός.