Πριν από χρόνια η Μάρτα Κάουφμαν, μια εκ των δημιουργών της δημοφιλούς σειράς «Τα φιλαράκια», κατηγορούσε μεγαλοπαράγοντα του NBC ως σεξιστή, καθώς «είχε πρόβλημα με το γεγονός πως η Μόνικα (Κόρτνεϊ Κοξ) κοιμόταν με κάποιον από το πρώτο ραντεβού». Οταν ένας από αυτά τα ραντεβού έριξε στη Μόνικα χυλόπιτα, ο μεγαλοπαράγοντας σχολίασε «καλά να πάθει, πήρε αυτό που της άξιζε», κάνοντας την Κάουφμαν έξαλλη: «Του έστειλα ένα καλάθι με γυναικεία εσώρουχα, ταμπόν, κραγιόν και βερνίκια νυχιών» αποκάλυψε. Και να που τώρα η ίδια κάνει έξαλλους με τη δουλειά της τους τηλεθεατές της νέας γενιάς: Οι «millenials», όπως αποκαλούνται οι σημερινοί εικοσάρηδες–εικοσπεντάρηδες, βρίσκουν σύμφωνα με δημοσιεύματα, τα «Φιλαράκια» της ρατσιστικά, σεξιστικά, ομοφοβικά και τρανσφοβικά.
Την εποχή της πολιτικής ορθότητας ακόμα και τα αστεία που κάποτε μας διασκέδαζαν επαναξιολογούνται για να ενοχοποιηθούν. Υπερβολές; Ή, η μετάβαση από μια κοινωνία διακρίσεων σε μια κοινωνία πραγματικής ισότητας; Μιας κοινωνίας η συμμετοχή στην οποία προϋποθέτει, μεταξύ πολλών άλλων, να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το φλερτ, την ερωτική προσέγγιση ακόμα και τα φύλα όπως τα έχουμε μάθει;
Προς υπεράσπιση της Μόνικας και της παρέας της, τα «Φιλαράκια» είναι η πρώτη τηλεοπτική σειρά στην οποία παρουσιάστηκε ομοφυλοφιλικός γάμος. Η πρώην σύζυγος του Ρος (Ντέιβιντ Σουίμερ) παντρεύτηκε τη νέα σύντροφό της σε ένα επεισόδιο που λογοκρίθηκε σε πολλές χώρες αλλά και σε πολιτείες των ΗΠΑ όπως το Οχάιο και το Τέξας. Οπότε, έχει και τα δίκια της η Κάουφμαν όταν κατηγορεί άλλους για στενομυαλιά, θεωρώντας πως η ίδια πέρασε ακόμα και τολμηρά μηνύματα μέσα από το σίριάλ της. Τα πέρασε. Την ίδια στιγμή, αν καθίσουμε και εξετάσουμε υπό το πρίσμα των νέων νοοτροπιών και θεωριών σκηνή – σκηνή την παραγωγή πολλά είναι εκείνα που μπορεί να σχολιαστούν δυσμενώς: και τα στερεότυπα (ακόμα και εκείνα που δια του χιούμορ αποδομούνται) και οι συντηρητικές απόψεις που συχνά πυκνά εκφράζονται· στις εν πολλοίς συντηρητικές ΗΠΑ γυρίστηκε η σειρά, ας μην το ξεχνάμε.
Ηταν όμως άλλες οι εποχές. Η έννοια της πολιτικής ορθότητας δεν είχε έρθει στο προσκήνιο, οι συμπεριφορές ανδρών και γυναικών (κυρίως των ανδρών) δεν έμπαιναν στο μικροσκόπιο όπως μπαίνουν σήμερα, ο επαναπροσδιορισμός φύλου ακουγόταν σαν επιστημονική φαντασία. Προϊόν μιας άλλης, παλιάς κοινωνίας «Τα φιλαράκια» μπορεί και να ενοχλούν τον πολίτη της νέας κοινωνίας. Δεν πρέπει όμως.
Επειδή, με αυτή τη λογική, είναι πολλά εκείνα που πρέπει να πετάξουμε στον κάλαθο των αχρήστων. Ανάμεσά τους όλο τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο με τα «Ζαργάνα μου!», με τα «βρε παλιομισοφόρια τι τραβάν για ‘σας τα αγόρια», με τις σέξι νεράιδες και τα αρρενωπά παλικάρια και με τις υποταγμένες Ελενίτσες που ζούσαν για να υπηρετούν τους Αντωνάκηδές τους. Θα πρέπει, επιπλέον να επαναπροσδιοριστεί το έργο σημαντικών σκηνοθετών, εικαστικών, λογοτεχνών, θεατρικών συγγραφέων των περασμένων δεκαετιών και αιώνων, πολλοί εξ αυτών έχουν αρχίσει σήμερα να κατηγορούνται π.χ. για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισαν τις γυναίκες.
Αυτά τα πράγματα είναι γελοία. Κάθε εποχή είχε τους κώδικές της, και ανατρέχοντας σε αυτούς τους κώδικες (προσπαθώντας να τους γνωρίσουμε και να τους κατανοήσουμε) πρέπει να την επαναπροσεγγίζουμε. Το να περνάμε τα «Φιλαράκια» από το μικροσκόπιο της πολιτικής ορθότητας για να αποφανθούμε αν καλώς τα βλέπαμε και ακόμα πιο… κακώς εξακολουθούμε να τα βλέπουμε, είναι ανόητο. Καλώς τα βλέπουμε αν μας διασκεδάζουν.
Από εκεί και πέρα η οικογένεια και η κοινωνία είναι υπεύθυνες να δημιουργήσουν τον άνθρωπο της νέας γενιάς που ακόμα και αν γελάει με αστείο που μπορεί να έχει και σεξιστικές αποχρώσεις (τι όρια να βάλεις στο χιούμορ;) δεν θα συμπεριφέρεται σεξιστικά στη ζωή του. Το κυνήγι μαγισσών στο οποίο πολλοί έχουν επιδοθεί στρέφοντας τα βέλη τους ακόμα και στο έργο δημιουργών που δεν βρίσκονται πια στη ζωή είναι και ανόητο και επικίνδυνο. Η εξέλιξη έρχεται όταν κοιτάμε προς το μέλλον όχι όταν αποκαθηλώνουμε το παρελθόν.
Ηδη το Χόλιγουντ κατηγορείται για πολλά, πάρα πολλά χρόνια (από τότε που υπάρχει δηλαδή) σεξισμού, με την υπόθεση Γουάινσταϊν να είναι απλώς το κερασάκι σε μια τούρτα με πολύ δυσάρεστη γεύση. «Υπάρχει πολύς σεξισμός» κατήγγειλε πρόσφατα και η Ανέτ Μπένινγκ, αναφερόμενη και στην απουσία γυναικών σκηνοθετών από το 74ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας προσθέτοντας: «νομίζω όμως πως τα πράγματα αλλάζουν». Το ότι είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής στον σχεδόν έναν αιώνα ζωής του Φεστιβάλ μάλλον έρχεται για να ενισχύσει τη θεωρία της.
Τα πράγματα όμως αλλάζουν, είπαμε (και είπε). Ωσπου να βρουν τις ισορροπίες τους, και τα στραβοπατήματα είναι αναμενόμενα, και οι παρερμηνείες, και οι υπερβολές και οι εντάσεις. Εννοείται πως μια κοινωνία δίκαιη για όλους δεν μπορεί παρά να είναι το ζητούμενο από όλους. Μια κοινωνία όπου καταγγελίες σαν της φωτογράφου Σίντι Σέρμαν, σύμφωνα με την οποία «οι γυναίκες καλλιτέχνιδες πρέπει να αποδεικνύουν διαρκώς πως αξίζουν ενώ οι άντρες καλλιτέχνες αναγνωρίζονται πολύ πιο εύκολα» δεν θα έχουν θέση. Οπου τα όρια ανάμεσα στο φλερτ και στην παρενόχληση μπορεί και να είναι πιο διακριτά από όσο ήταν μέχρι σήμερα. Αλλά και όπου θα μπορούμε να παρακολουθούμε τα «Φιλαράκια» στη νιοστή τους επανάληψη χωρίς τύψεις, γελώντας επειδή είναι τα «Φιλαράκια». Και όχι θυμώνοντας με τα μηνύματα που περνάνε, ακριβώς επειδή είναι τα «Φιλαράκια».