Εως τώρα είχαμε συνηθίσει στις δεξιές και ακροδεξιές τάσεις, κυρίως, κατά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της υπερεθνικής οργάνωσης. Σήμερα, οι αποτυχίες ή οι καθυστερήσεις και αστοχίες στη διαχείριση της κρίσης από τις υπερεθνικές δομές, οδηγούν πολλούς ένθεν κακείθεν του πολιτικού φάσματος στο λογικό άλμα ότι η λύση είναι μια επιστροφή στις αμιγώς εθνικές προτεραιότητες, σε έναν αξιακό εθνικισμό προτεραιοτήτων. Η κριτική αυτή γίνεται σαφέστερη σε σχέση με την τρέχουσα συζήτηση για τη διακυβέρνηση της Eυρωζώνης.
Οι αδυναμίες της συγκέντρωσης της κυριαρχίας στην ΕΕ δεν αποτελούν αποτελεσματικό επιχείρημα ενάντια στο συνολικό εγχείρημα ούτε δικαιολογία απέναντι στη φερόμενη υπεροχή των εθνικιστικών προσεγγίσεων. Η ανάγκη μεταρρύθμισης της ΕΕ και της ΟΝΕ ούτε αμφισβητείται ούτε συνιστά μία εύκολη υπόθεση, μπορεί, όμως, να γίνει μια απτή περίπτωση για να προωθηθούν οι προοδευτικές δυνάμεις σε αυτή τη συζήτηση. Και όταν αναφερόμαστε στις προοδευτικές δυνάμεις δεν εννοούμε μόνο την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, αλλά κάθε πολιτική δύναμη που επιθυμεί ισχυρότερη Ένωση προς όφελος του συνόλου απέναντι στις ισχυρές δυνάμεις της παγκόσμιας οικονομίας. Η ΕΕ θα τεθεί ενώπιον της διατήρησης των διακυβερνητικών δομών, που κρατά πίσω την ΕΕ και την καθιστά εν μέρει αναποτελεσματική.
Σε αυτό, όμως, το σημείο βρίσκεται και ο πυρήνας του προβλήματος. Μόλις αποδεχτεί μία Ένωση, ένα κοινό νόμισμα, θα πρέπει ή να συγκεντρώσει την κυριαρχία σε μία νέα υπερεθνική δομή ή να βρει ένα αντίβαρο σε ένα καθεστώς όπου οι μεγάλες χώρες κυριαρχούν πάνω στις μικρές χώρες.
Η Eυρωζώνη, πολύ συχνά, έχει υποστεί τη δοκιμασία αυτή.
Μπροστά σε αυτή τη διάσταση που δεν είναι νέα, αλλά θα καταστεί επίκαιρη και υπαρξιακή για την ΕΕ, οι μεγάλες πολιτικές οικογένειες της ΕΕ δεν έχουν ακόμα καταθέσει τις προτάσεις τους, αναμένοντας εν μέρει και τη νέα γερμανική κυβέρνηση.
Γαλλία, το ιδεολογικό-πολιτικό εργαστήρι της Ευρώπης
Η Γαλλία παραδοσιακά έχει υπάρξει το εργαστήρι των ιδεολογικών και πολιτικών καινοφανών τάσεων και νέων παραδειγμάτων στην Ευρώπη.
Κάποιοι ακόμα, ίσως, θυμούνται τον Μπενουά Αμόν, τον σοσιαλιστή υποψήφιο για την προεδρία, ο οποίος τελικώς κατέγραψε το χαμηλότερο στην ιστορία ρεκόρ για τους Σοσιαλιστές στις γαλλικές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. Ο Αμόν άρχισε τώρα μια φάση διαβούλευσης για τη νέα του κίνηση, που ονομάζεται Mouvement du 1er juillet (M1717), για να γίνει κόμμα μέχρι τον Δεκέμβριο. Μια ακόμα νέα κίνηση στα αριστερά.
Μήπως, όμως, είμαστε στην εποχή των κινήσεων; Ο Αμόν και ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν επιθυμούν να δημιουργούν δυναμική μέσω κινήσεων. Είναι δυνατόν αυτό, μόνο και μόνο επειδή τα παραδοσιακά κόμματα δεν έχουν βρει ακόμα τη θέση τους στον κόσμο του Μακρόν ή σημαίνει κάτι βαθύτερο;
Η Αριστερά έχει τεμαχιστεί – οι Πράσινοι και οι Κομμουνιστές σχεδόν εξαφανίστηκαν από τη σκηνή και οι Σοσιαλιστές υπέκυψαν στις βαθιές εσωτερικές διαιρέσεις τους. Στα δεξιά, το Εθνικό Μέτωπο αποδυναμώνεται και αυτό από εσωτερικές διαμάχες, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι Δεξιοί εξακολουθούν να ψάχνουν ποιοι είναι σε αυτό το νέο πολιτικό τοπίο. Οι εκλογές για τον νέο πρόεδρό τους είναι σίγουρα μια ευκαιρία να σηματοδοτήσουν μια νέα αρχή. Αλλά η τρέχουσα συζήτηση για το αν θα αποκλειστεί ή όχι ο Εντουάρ Φιλίπ ή άλλοι που εντάχθηκαν στην κυβέρνηση Μακρόν ως μέλη του κόμματος είναι ενδεικτική της πολιτικής μυωπίας των Δεξιών.
Οι Ρεπουμπλικανοί παραμένουν διχασμένοι ως προς το πολιτικό τους αφήγημα και πρέπει ακόμα να βρουν έναν τρόπο να αντιταχθούν στην κυβέρνηση χωρίς να γίνουν καρικατούρες.
Όλα φαίνεται να προέρχονται από τον Μακρόν και να επιστρέφουν πάλι σε εκείνον. Το κίνημά του είναι η δύναμη, αλλά και Αχίλλειος πτέρνα του. Είναι ένα κίνημα με μεγάλη φιλοδοξία και πολλή θέληση, αλλά ασαφές ακόμα στην αποστολή του. Μια σταθερή δημοκρατία χρειάζεται μια υγιή αντιπολίτευση και αυτό ακόμα είναι το ζητούμενο στη Γαλλία. Όχι όμως, μόνο εκεί. Η πολιτική όσμωση που δημιουργήθηκε σε πολλές χώρες της ΕΕ εξ ανάγκης μέσα στην κρίση, δημιούργησε νέες συνθήκες και ομοιογενοποιήσεις πολιτικών χώρων ξένων μεταξύ τους. Έχουμε υπογραμμίσει και στο παρελθόν ότι η πολιτική των διαχωριστικών γραμμών της τριακονταετίας 1970 – 2000 δεν υφίσταται πλέον. Οι γέφυρες χτίζονται ή γκρεμίζονται μέσω νέων κινήσεων που χωρίς να αποτελούν κόμμα με την παραδοσιακή έννοια λειτουργούν πότε ως φυγόκεντρες δυνάμεις διασπώντας χώρους και πότε σαν συγκολλητική ουσία δημιουργώντας νέους χώρους. Αυτή η διάσταση των κινήσεων δεν έχει γίνει αντικείμενο ευρύτερης προσοχής ούτε στην ΕΕ ούτε στην Ελλάδα.
*Ο Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι διευθυντής του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη