Οι πολιτικοί κρίνονται από δύο πράγματα: απ’ όσα λένε και απ’ όσα κάνουν. Αυτό δεν αλλάζει ούτε όταν φεύγουν από τη ζωή. Σ’ αυτά θα στηριχτούν και οι ιστορικοί, για να αποτιμήσουν το πέρασμά τους από την πολιτική ζωή.
Στην περίπτωση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη η αποτίμηση αυτή έχει γίνει, είναι από τους ελάχιστους πολιτικούς που είδε εν ζωή να καταγράφεται και να αξιολογείται η πολιτική του πορεία. Το επέτρεψε η μακροζωία του και ιδίως το γεγονός ότι έζησε 24 χρόνια έξω από την φθοροποιό άσκηση της εξουσίας. Επομένως, κάθε απόπειρα αποτίμησης την ημέρα του θανάτου του, δεν μπορεί να προσφέρει πολλά, μόνο ψήγματα συμπερασμάτων.
Η πολιτική διαδρομή του εκλιπόντος χωρίζεται σε δύο περιόδους:
Η πρώτη (προδικτατορική) στιγματίστηκε από τον πρωταγωνιστικό ρόλο του στα γεγονότα της αποστασίας του 1965, που οδήγησαν στην ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου. Το στίγμα αυτό τον σημάδεψε ανεξίτηλα, ήταν η βαριά σκιά που τον ακολουθούσε σε όλο τον μετέπειτα πολιτικό βίο του. Ηταν το γεγονός που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πολύχρονη σύγκρουσή του με τον μεγάλο αντίπαλό του Ανδρέα Παπανδρέου έως και τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Ο ίδιος πρόλαβε δώσει τις εξηγήσεις του (εδώ).
Στη δεύτερη (μεταδικτατορική) περίοδο προσπάθησε να αποσείσει αυτή τη βαριά σκιά. Και το κατάφερε, με τη λαϊκή έγκριση, τον Απρίλιο του 1990, όταν έγινε Πρωθυπουργός. Όμως, η πλήρης «αποκατάσταση» του Μητσοτάκη έγινε από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και μετά. Ο μεγάλος αντίπαλός του πέθανε, τα πάθη καταλάγιασαν και ο ίδιος, εκτός της ενεργού πολιτικής πια, άρχισε να μιλάει με αυτήν την ωμότητα που τον διέκρινε. Ως άλλη Κασσάνδρα προφήτευε δεινά και είχε ως μόνιμη επωδό τη φράση «ζούμε πάνω από τις δυνάμεις μας». Σήμερα ανασύρεται μια «προφητική» ομιλία του, στην οποία έλεγε ότι «δεν είναι μακριά η στιγμή που η Ελλάς δεν θα μπορεί να δανείζεται και θα καταφύγει ικέτης στο ΔΝΤ» (εδώ).
Ο Μητσοτάκης διαψεύσθηκε ως προς τη χρονική πρόβλεψη. Τελικά, ήταν μακριά η στιγμή που έκλεισαν οι στρόφιγγες του δανεισμού για την Ελλάδα και στο ΔΝΤ κατέφυγε αφού πέρασαν 15 χρόνια από τη δική του πρόβλεψη. Και εν τω μεταξύ πέρασαν αρκετές κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων και του δικού του κόμματος (2004-2009), που φρόντισαν να τινάξουν την μπάνκα στον αέρα. Πάντως, ο Μητσοτάκης δικαιώθηκε επί της ουσίας και είχε την «τύχη» να ζήσει τη δικαίωσή του.
Ο Μητσοτάκης είχε μακρά πολιτική σταδιοδρομία γιατί είχε στόχους και σχέδια. Στην περίπτωσή του ταιριάζει η ρήση του Ρωμαίου ποιητή Οβίδιου «exitus acta probat» ( «ο σκοπός δικαιώνει την πράξη»), παρεμφερής με την αποδιδόμενη στον Μακιαβέλι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα».
Υστερόγραφο 1: Στην αρχή της κρίσης (2009) ένα σημαίνον στέλεχος του ΠΑΣΟΚ μου είχε πει: «Δικαιώθηκε αναδρομικά ο Μητσοτάκης. Το δυστύχημα είναι ότι ούτε εκείνος, όταν κυβέρνησε, ούτε εμείς στη συνέχεια κάναμε όσα έπρεπε για να μη φτάσουμε στο σήμερα».
Υστερόγραφο 2: Σε μια συνάντησή μας (ο Μητσοτάκης συναντούσε συχνά δημοσιογράφους όλων των αποχρώσεων) μετά την παραίτησή του από την αρχηγία της ΝΔ (1994) μου είχε πει: «Ακου, νεαρέ. Σήμερα υπάρχουν δύο πολιτικοί στην Ελλάδα, εγώ και ο Ανδρέας. Εγώ έφυγα, ο Ανδρέας θα φύγει σε λίγο. Δεν ξέρω τι είναι ικανοί να κάνουν οι διάδοχοί μας». Ηταν φανερό ότι δεν εμπιστευόταν τους νεότερους.