Σταματάς έναν άνθρωπο στον δρόμο Τον μέσο πολίτη, μονάδα του τυχαίου δείγματος μίας δημοσκόπησης. Kαι τον ρωτάς αν γνωρίζει τι άλλαξε στη ζωή του με το τέταρτο μνημόνιο. Το πιθανότερο είναι να μην έχει ιδέα. Θα ξέρει, βέβαια, ότι η ζωή του έγινε χειρότερη και πώς το ζωνάρι θα σφίξει περισσότερο στη μέση. Όμως αυτό δεν μπορεί να το περιγράψει με λεπτομέρειες.
Εντάξει, εδώ οι βουλευτές δεν γνωρίζουν τι ακριβώς ψήφισαν, πώς είναι δυνατόν να γνωρίζει ο μέσος πολίτης; Θεωρητικά θα έπρεπε, γιατί το καλοκαίρι του 2015 απάντησε με σαφήνεια, με Ναι ή Όχι, σε ένα εξαιρετικά τεχνικό ερώτημα. Αλλά ας προσπαθήσουμε να το δούμε στα σοβαρά. Το τέταρτο μνημόνιο είναι εκείνο που παρουσιάστηκε στους πολίτες αποσπασματικά, μέσα από τεχνικές λεπτομέρειες και από συνεχόμενες αναθεωρήσεις. Ακόμα και αν ήθελες να παρακολουθήσεις πώς εξελίσσεται ένα θέμα, ήταν ανθρωπίνως αδύνατο να το κάνεις με συνέπεια και αξιοπιστία. Πιθανότατα αυτό μπορεί να είναι και κομμάτι στρατηγικής. Το πρωί ακούς στον Παπαδάκη ότι το αφορολόγητο θα είναι στις 6.500 ευρώ, το μεσημέρι κάποιος λέει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να πάει κάτω από τα επτά χιλιάρικα και το βράδυ στο δελτίο η πληροφόρηση από το Hilton λέει κάτι άλλο. Δεν χάνεται, απλώς, η μπάλα. Γίνεσαι εσύ η μπάλα.
Για πρώτη φορά, λοιπόν, οι πολίτες υφίστανται εισοδηματική αφαίμαξη, χωρίς να είναι απολύτως σίγουροι πόσα θα πληρώσουν και πότε ακριβώς θα γίνει αυτό. Ειδικά όσον αφορά τα μέτρα που ισχύουν από το 2018 και το 2019, ένας μεγάλος αριθμός πολιτών δεν θα ξέρει από πού ακριβώς του έπεσε το κεραμίδι στο κεφάλι. Δεν αποκλείεται τότε να νομίζει ότι τα πληρώνει στην επόμενη κυβέρνηση, αφού κάτι τέτοιο θα του λέει και ο Τσίπρας από τα έδρανα της αντιπολίτευσης. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο σκοπός της τακτικής που υιοθέτησε ο Πρωθυπουργός στη Βουλή. Δεν είπε λέξη για τα μέτρα που παίρνει, μόνο υπέδειξε τον ταξικό-πολιτικό εχθρό.
Οσοι κατέβηκαν στο Σύνταγμα τις δύο ημέρες της συζήτησης στη Βουλή, θα παρατήρησαν ότι το μέγεθος των κινητοποιήσεων δεν είχε καμία σχέση με εκείνα τα ποτάμια της οργής και της αγανάκτησης που γέμιζαν τους δρόμους κατά τη ψηφοφορία των πρώτων μνημονίων. Ναι, είναι που οι πρώτες ντοντούκες εκείνων των ημερών τώρα εργάζονται σε υπουργικά γραφεία. Επίσης δεν υπάρχει κυρίαρχο ρεύμα λαϊκιστικης σπέκουλας στην οργή του κόσμου. Ωστόσο δεν είναι μόνο αυτό. Είναι η κόπωση των ανθρώπων και η παράδοση τους σε μία μοίρα που, όπως πιστεύουν, στέκεται πιο ψηλά από τη βούληση και την επιθυμία τους. Ουσιαστικά είναι η παραίτηση της κοινής γνώμης, η αποδόμηση του συλλογικού και η ανάδειξη μίας νέας ατομικότητας ως μέσο για την επιβίωση. Πλέον ξέρεις ότι το παιχνίδι δεν γυρίζει. Και κοιτάς να δεις πώς θα τη βγάλεις καθαρή. Εσύ. Οι άλλοι ας δουν τι θα κάνουν μόνοι τους.