Ακόμα και αν η επαφή σας με τα γαλλικά είναι αντίστοιχη αυτής που διατηρώ και εγώ (από ζαμπόν ως αμπραγιάζ), μπορείτε να παρακολουθήσετε με ενδιαφέρον και σηκωμένες τις κεραίες το ντοκιμαντέρ για τις 200 μέρες που χρειάστηκε ο Εμανουέλ Μακρόν μέχρι τα Ηλύσια Πεδία. (Δείτε το εδώ)
Βέβαια δεν βλέπεις αυτό που περιμένεις. Το ντοκιμαντέρ διαφημίστηκε ως η συμμετοχή του Μακρόν σε μία ιστορική καταγραφή με κώδικες Big Brother. Όμως δεν είναι ακριβώς αυτό. Ο θεατής δεν βάζει το μάτι στην κλειδαρότρυπα ούτε ακούει πράγματα που δεν θα έπρεπε να φτάσουν στα αυτιά του. Απλώς πάει πέντε βήματα πιο πέρα από τα συμβατικά. Παρακολουθεί στιγμιότυπα από επιτελικές συσκέψεις, χαζεύει και μερικές ζεστές στιγμές του Μακρόν με την καλή του –καυγά δεν επρόκειτο να δει ούτως ή άλλως. Α, υπάρχει και μία κάμερα πίσω από το ζεύγος όταν παρακολουθεί στην τηλεόραση το exit poll της νίκης. Βλέπουμε τον νέο πρόεδρο να φιλάει την αγαπημένη του. Δεν ακούμε, όμως, τι της λέει. Υπομονή μέχρι την επόμενη φορά ή τον επόμενο υποψήφιο.
Μεταξύ μας, δεν πρόκειται για κάτι πρωτότυπο. Αυτά τα έκανε χρόνια πριν ο Ομπάμα. Μέχρι και ο Τσίπρας έχει γυρίσει κάτι σχετικό. Δεν υπάρχει πλέον ηγέτης ανά τον κόσμο, αληθινός, εμβληματικός ή ιμιτασιόν (να το γαλλικό μου πάλι!) που να μην έχει ενσωματώσει την κάμερα στην γκαρνταρόμπα του (γαλλικό δεν είναι και αυτό;). Δεν θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς. Οι άνθρωποι καταναλώνουν εικόνες. Ο ηγέτης δεν έχει άλλη επιλογή από το να συσκευάσει τον εαυτό του μέσα στις σωστές εικόνες. Είναι θέμα αμπαλάζ (μήπως να το γράψω όλο στα γαλλικά;)!
Στην πραγματικότητα οι ηγέτες είναι σε δύσκολη θέση απέναντι στους πολίτες και στην Ιστορία. Η δε υστεροφημία τους, θυμίζει λευκό πουκάμισο που απλώνεται πάνω από τους δρόμους μίας σκονισμένης πόλης. Πιο παλιά δεν ήταν έτσι.
Θα είχε ενδιαφέρον –και μεγάλη πλάκα- να βλέπαμε τους εμβληματικούς ηγέτες του παρελθόντος εκτεθειμένους στην κοινωνική δικτύωση. Πώς θα ήταν ο Τσόρτσιλ αν έβρισκε απέναντί του μία κάμερα και τον υψωμένο αντίχειρα του like; Θα ήταν τόσο απρόσιτος ο Μιτεράν αν οι εξωσυζυγικές του περιπέτειες τροφοδοτούσαν το σχετικό hashtag; Αλλά και εδώ, στα δικά μας, πώς θα στεκόταν ο Ανδρέας μπροστά στη χλεύη για τη Δήμητρα και την κατακραυγή για τον Κοσκωτά; Είναι άλλο να σου επιτίθενται πέντε θηρία και άλλο εκατομμύρια σκυλιά. Δεν είναι, λοιπόν, που μας λείπουν οι σπουδαίοι ηγέτες. Είναι οι καιροί που δεν τους επιτρέπουν να πάρουν μπόι.
Αυτό έχει τα καλά του και τα κακά του. Ενας ηγέτης τόσο εκτεθειμένος στην κριτική, θα είναι προσεκτικός, διατηρώντας την έπαρση και την αλαζονεία υπό έλεγχο. Όμως από την άλλη, θα αναπτύξει εμμονική σχέση με την εικόνα του και φοβική με την ανάληψη τολμηρών πρωτοβουλιών. Και να, τώρα που βλέπουμε τον Ομπάμα από μία κάποια απόσταση μπορούμε να αναρωτηθούμε ποιος άσκησε μεγαλύτερη επιρροή στον άλλον: ο Ομπάμα προς την εποχή του ή η εποχή προς τον Ομπάμα; Πάντα η εποχή έχει τον πρώτο λόγο, ας μην υπερεκτιμούμε την ισχύ του ηγέτη.
Σταδιακά, χρόνο με το χρόνο, εκλογή με την εκλογή, οι πολιτικοί ηγέτες θα θυμίζουν όλο και περισσότερο την κατασκευή ηρώων στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, όπου ο παίκτης μπορεί να επιλέξει τα βασικά χαρακτηριστικά. Με πρόσωπο αρεστό στις γυναίκες, βιογραφικό ελκυστικό προς τις αγορές, θέσεις με τις οποίες θα ταυτίζονται οι νέοι άνδρες, κατάλληλο ντύσιμο και, κυρίως, επικοινωνιακή επάρκεια μπροστά στην κάμερα. Ναι, αλλά ο Τραμπ, θα πείτε, είναι φτιαγμένος από διαφορετικό υλικό. Ασφαλώς, όμως διεγείρει έντονα επικοινωνιακά ερεθίσματα και αυτό είναι που έχει σημασία. Οι άνθρωποι θα επιλέγουν είτε ατσαλάκωτους ηγέτες είτε τις καρικατούρες τους.
Εντάξει, όμως θα μπορούσε ένας ηγέτης όπως ο Τσόρτσιλ να σταθεί στις μέρες μας; Οσο και αν ψάχνω απάντηση σε αυτό το ερώτημα, τόσο εισπράττω αρνήσεις. Δεν θα μπορούσε. Ευτυχώς δεν θα μπορούσε. Ούτε το ύφος, ούτε οι αντιλήψεις του θα ακολουθούσαν τα ήθη και τους κώδικες των καιρών. Σήμερα οι ηγέτες οφείλουν να είναι τόσο προσεγμένοι και ακριβείς, ώστε σχεδόν να μη δείχνουν ανθρώπινοι. Πάντα έτσι ήταν, απλώς άλλαξαν οι αισθητικοί κώδικες. Γιατί πλέον μπορούν αν είναι και στο άλλο άκρο, να θυμίζουν καρτούν. Πάλι, όμως, δεν θα δείχνουν ανθρώπινοι.