«Ο σοφός άνθρωπος βρίσκει τους εχθρούς του περισσότερο χρήσιμους από όσο βρίσκει ο ηλίθιος τους φίλους του».
Η φράση ανήκει στον Μπαλτασάρ Γκρασιάν, ισπανό φιλόσοφο και ιεροκήρυκα του 17ου αιώνα, μέλος του τάγματος των Ιησουιτών και γνωστό ως «Νίτσε της Ισπανίας». Ενας μακιαβελικός αφορισμός που ισχύει κατεξοχήν στο πεδίο της πολιτικής· περισσότερο και από φίλους, στην πολιτική χρειάζεσαι εχθρούς.
Αυτόν ακριβώς τον αντίπαλο έρχεται να δωρίσει στην κυβέρνηση το «Παραιτηθείτε», το κίνημα που διοργανώνει τις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στις 15 Ιουνίου. Ενώ η κυβέρνηση έχει πλέον κάψει τις γέφυρες που τη συνδέουν με το ηρωικό αντιμνημονιακό παρελθόν της και βρίσκεται σε φάση φθοράς και αποσυσπείρωσης των οπαδών της εξαιτίας της συνθηκολόγησης με τους δανειστές και της ψήφισης των νέων σκληρών μέτρων, εμφανίζεται ένας επιπόλαιος «αστικός» κινηματισμός να της δώσει απρόσμενη ανάσα ζωής.
Μια σημαντική αρχή της πολιτικής τέχνης είναι να μην κάνεις άσκοπη επίδειξη δύναμης. Να μην σπαταλάς το πολιτικό σου κεφάλαιο αλλά να το χρησιμοποιείς με φρόνηση. Δείχνοντας τη δύναμή σου αποκαλύπτεις ταυτόχρονα και τα όρια σου. Το ταβάνι σου. Το «Παραιτηθείτε» δύσκολα θα μαζέψει περισσότερο κόσμο από τις περσινές συγκεντρώσεις του «Μένουμε Ευρώπη» και του «ΝΑΙ», των οποίων αποτελεί τον άμεσο απόγονο, την αναβίωσή τους με νέο ένδυμα.
Ακόμα και στην περίπτωση που η συγκέντρωση της 15ης Ιουνίου θεωρηθεί επιτυχημένη, η επιτυχία της ενδέχεται να γυρίσει μπούμερανγκ. Αναβιώνοντας τον διχασμό του δημοψηφίσματος
Ενδεχόμενη αποτυχία θα ερμηνευτεί από την κυβερνητική πλευρά ως αδυναμία και εξάντληση της αντισυριζαϊκής εναλλακτικής πρότασης. Θα εξηγηθεί ως σιωπηρή αποδοχή (ή έστω ανοχή) της κυβερνητικής πολιτικής από την πλειοψηφία του κόσμου και έμμεση αποδοκιμασία της διατάραξης του status quo σε μια στιγμή που η κοινωνική ειρήνη και ομαλότητα φαίνεται να αποκαθίστανται.
Οι περσινές ογκώδεις μενουμευρωπαϊκές συγκεντρώσεις –όποια γνώμη και αν έχει κανείς για το τι προσέφεραν– έθεσαν ένα όριο που πρέπει να ξεπεραστεί ή να ισοφαριστεί. Εάν το «Παραιτηθείτε» περάσει κάτω από αυτόν τον πήχυ θα έχει αποτύχει στο σκοπό του. Μια συγκέντρωση κατώτερη των προσδοκιών θα παράσχει άφθονο υλικό χλεύης και βιτριολικού χιούμορ στα κοινωνικά δίκτυα.
Ακόμα και στην περίπτωση που η συγκέντρωση της 15ης Ιουνίου θεωρηθεί επιτυχημένη, η επιτυχία της ενδέχεται να γυρίσει μπούμερανγκ. Αναβιώνοντας τον διχασμό του δημοψηφίσματος, οι ακτιβιστές προμηθεύουν την κυβέρνηση με τον ιδεώδη εχθρό που θα της επιτρέψει να επανασυνδεθεί με τις παλιές αντιμνημονιακές, αντιστασιακές δάφνες της. Της προσφέρουν ένα αντίπαλο δέος σε μια στιγμή που οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης έχουν πλέον καταστεί δυσδιάκριτες. Της παρέχουν τη δυνατότητα να κατασκευάσει εκ νέου ένα αφήγημα διαφοροποίησης και ηθικής υπεροχής, να υποστηρίξει ότι «δεν είμαστε όλοι ίδιοι». Να ισχυριστεί ότι εφαρμόζει το μνημόνιο όσο πιο φιλολαϊκά και ήπια γίνεται, ενώ οι αντίπαλοί της εποφθαλμιούν την εξουσία για να επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τις λαϊκές τάξεις με τις νεοφιλελεύθερες εμμονές τους. Δίνουν βήμα σε επικοινωνιακές φούσκες περί ταξικής σύγκρουσης και ταξικής μεροληψίας, πράγματα που υφίστανται μόνο ως καρικατούρα.
Το «Παραιτηθείτε» είναι απελπιστικά μόνο του. Δεν εντάσσεται σε μια συνολική στρατηγική δυναμικής αντιπαράθεσης την οποία θα υποστηρίζουν τα κόμματα της «μνημονιακής» αντιπολίτευσης σε στενή μεταξύ τους συνεργασία. Είναι μάλλον ανακόλουθο και αστείο να μαζεύονται στο Σύνταγμα οι μενουμευρωπαίοι (με νέο brand) ζητώντας να πέσει η κυβέρνηση και την ίδια στιγμή τα κόμματα της αντιπολίτευσης να ψηφίζουν κυβερνητικά νομοσχέδια. Δεν στέκει. Μεμονωμένες και σπασμωδικές ενέργειες, πρόχειρα οργανωμένες, το μόνο που καταφέρνουν είναι να ερεθίζουν τον αντίπαλο. Να συσπειρώνουν τον ΣΥΡΙΖΑ ακριβώς τη στιγμή που δημοσκοπικά παίρνει την κάτω βόλτα και αποσυσπειρώνεται. Όχι ραγδαία προς το παρόν αλλά πάντως με σταθερό ρυθμό.
Τα πιθανά οφέλη από την εκδήλωση της 15ης Ιουνίου είναι κατώτερα σε σχέση με τις ενδεχόμενες απώλειες. Είναι μια κατάσταση no-win, όπου κάθε πιθανή έκβαση έχει αρνητικό υπόλοιπο
Σε τι ακριβώς προσβλέπουν οι διοργανωτές του «Παραιτηθείτε»; Να φοβίσουν τους κυβερνητικούς βουλευτές ώστε να αποσκιρτήσουν και η κυβέρνηση να χάσει τη δεδηλωμένη; Ποια η ρεαλιστική προοπτική της διαμαρτυρίας τους, πέρα από την εκτόνωση μιας αυτοσυντηρούμενης τρικυμίας στο φλυτζάνι των social media; Να δείξουν ότι η κυβέρνηση βρίσκεται σε δυσαρμονία με το λαϊκό αίσθημα; Η πληρωμένη απάντηση που θα πάρουν είναι ότι δεν εκπροσωπούν κανένα «λαϊκό αίσθημα» αλλά τα απομεινάρια των μειοψηφικών αστικών μερίδων που ηττήθηκαν στο υπαρξιακό δημοψήφισμα του 2015.
Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση διαθέτει σήμερα μια συμπαγή, τσιμενταρισμένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία των 153. Διαθέτει επίσης την θετική προδιάθεση των δανειστών που εκπλήσσονται με την ικανότητά της να περνά δύσκολα μέτρα χωρίς να προκαλούνται κοινωνικές εκρήξεις. Εχει μπροστά της εύκολα πολιτικά χιλιόμετρα καθώς κανένα θεσμικό εμπόδιο (π.χ. εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας) δεν παρεμβάλλεται στο δρόμο της ως το 2019.
Συμπερασματικά: τα πιθανά οφέλη από την εκδήλωση της 15ης Ιουνίου είναι κατώτερα σε σχέση με τις ενδεχόμενες απώλειες. Είναι μια κατάσταση no-win, όπου κάθε πιθανή έκβαση έχει αρνητικό υπόλοιπο. Εάν οι συγκεντρώσεις θεωρηθούν επιτυχημένες και θορυβήσουν, προκαλούν την αντισυσπείρωση του ευρωφοβικού μπλοκ και την συνακόλουθη ενίσχυση της κυβέρνησης. Εάν οι συγκεντρώσεις αποτύχουν, απαξιώνουν την αντίθετη πρόταση και αποκαλύπτουν τα ασταθή κοινωνικά της ερείσματα.