Πέρασαν 44 χρόνια από τα γεγονότα του Νοεμβρίου του 1973. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου εξακολουθεί να βαραίνει στη μνήμη μας ως κορυφαία πράξη αντίστασης στη δικτατορία των συνταγματαρχών. Τα γεγονότα έχουν καταγραφεί και αναλυθεί, αμέτρητα βιβλία, άρθρα, σχολιασμοί έχουν γραφεί, και αναρίθμητες ομιλίες έχουν πραγματοποιηθεί.
Ωστόσο, χρόνο με τον χρόνο, ο εορτασμός τους έχει καταντήσει μια ρουτινιέρικη επανάληψη κοινοτοπιών και στερεοτύπων. Ακόμη χειρότερα, οι έννοιες της «κατάληψης» και της «εξέγερσης» έχουν εκφυλιστεί πλήρως και λειτουργούν πλέον αρνητικά για την κοινωνία και τη δημοκρατία.
Στη νεολαία μας καλλιεργείται η κουλτούρα των δίχως το παραμικρό κόστος καταλήψεων, των καταλήψεων άνευ σοβαρού λόγου και αιτίας, με αποθέωση τις «συμβολικές καταλήψεις», τις ετήσιες καταλήψεις σε σχολεία δίκην εθιμικού δικαίου, και καταλήψεις με μοναδική παρουσία 3-4 ατόμων στην είσοδο κτηρίων ως ομάδων «φύλαξης».
Εκτιμούμε ότι θα πρέπει πλέον να αναθεωρήσουμε μια σειρά από πρακτικές, οι οποίες ίσως είχαν κάποιο νόημα αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας (1974), απέκτησαν όμως επίσημο χαρακτήρα από το 1983 και ευθύνονται εν πολλοίς για τα μετέπειτα αρνητικά φαινόμενα:
1. Το Πολυτεχνείο ως καθεστωτική εορτή. Οι καταθέσεις στεφάνων στον χώρο του -σποραδικώς υπό κατάληψη- ιστορικού κτiρίου του Πολυτεχνείου με τις ξύλινες δηλώσεις πολιτικών προσώπων έχουν καταντήσει μια ανούσια εκδήλωση προς χαρά και τέρψη των κάθε λογής «αντιεξουσιαστών» και «μπαχαλάκηδων», που μονοπωλούν τις ειδήσεις της ημέρας.
2. Το Πολυτεχνείο ως μαθητική αργία. Κατά τη γνώμη μας τίποτα δεν δικαιολογεί η μέρα αυτή να είναι καθολική αργία για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης στη χώρα μας. Υπάρχει προσωπική εμπειρία από το τι ανακρίβειες και αυθαίρετες ερμηνείες, πασπαλισμένες με δόσεις ηρωισμού και εγωπάθειας, εκφέρονται εκ μέρους των διδασκόντων και τρίτων προσώπων κατά τη διάρκεια της εορτής που διοργανώνεται στη στοιχειώδη και μέση εκπαίδευση. Θα αρκούσε η απλή αναφορά στα γεγονότα και στις αξίες της Δημοκρατίας, σε μία ώρα μαθήματος.
3. Το Πολυτεχνείο ως ετήσια πορεία-διαδήλωση. Η πορεία στην αμερικανική πρεσβεία έχει πλέον ξεπεράσει τα όρια της γραφικότητας. Τη στιγμή που ο Πρωθυπουργός και υπουργοί της χώρας επισκέπτονται τις ΗΠΑ, τη στιγμή που υπογράφονται παντός είδους συμφωνίες με τις ΗΠΑ και συνυπάρχουμε σε διεθνείς οργανισμούς (για να μην αναφέρουμε ότι σε κρίσιμα θέματα ζητάει η χώρα την παρέμβασή τους), τη στιγμή που ξενιτεύονται στις ΗΠΑ για δουλειά ή σπουδές ακόμη και νέοι που διαδηλώνουν, η ΕΦΕΕ επιμένει σε μια ετήσια «αντιϊμπεριαλιστική» φιέστα, η οποία μόνο ορισμένα κομματικά επιτελεία αφορά. Οι καρικατούρες αυτές εκπαίδευσαν και εκπαιδεύουν γενιές με μια κουλτούρα του δήθεν, του ψεύδους και των συμβάσεων – φιλοαμερικανός το πρωί, αντιαμερικανός το βράδυ. Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να πάψει να πραγματοποιείται η πορεία. Φυσικά, δεν εννοούμε με αστυνομικού τύπου απαγορεύσεις, αλλά με σύμφωνη γνώμη των εμπλεκομένων.
Η εξέγερση και η κατάληψη του Πολυτεχνείου το 1973 υπήρξε μοναδικό και ανεπανάληπτο γεγονός, διότι μοναδικές και ανεπανάληπτες ήταν οι συνθήκες που το γέννησαν. Ως εκ τούτου, πρέπει να διαφυλαχθεί στη μνήμη των σημερινών και επόμενων γενεών ως αγώνας ήθους και πίστης στις αξίες της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας. Το Πολυτεχνείο δεν «ευθύνεται» για τις εν ονόματί του νοσηρές πρακτικές της μεταπολιτευτικής περιόδου, από τις οποίες πρέπει τάχιστα να απαγκιστρωθούμε.
* Ο Κώστας Αναγνωστόπουλος είναι καθηγητής του Πολυτεχνείου Ξάνθης και ο Πάνος Ερμείδης είναι πολιτικός μηχανικός (αμφότεροι φοιτητές στην κατάληψη του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης το 1973)