Τον Αύγουστο του 2017 είχα γράψει, για το Protagon, ένα κείμενο με θέμα την περιπέτεια της Ηριάννας, η εκδίκαση της έφεσης της οποίας ξεκινά σήμερα.
Ξεκινούσα το άρθρο μου ως εξής:
«Διάβασα με μεγάλη προσοχή την απόφαση του δικαστηρίου και μέρος της δικογραφίας για την υπόθεση της Ηριάννας. Ξεκινώ τονίζοντας, με όση έμφαση μπορώ, ότι η απόφαση δεν είναι καθόλου πειστική. Η Ηριάννα δεν έπρεπε να βρίσκεται σήμερα στη φυλακή. Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη δίκη δεν αποδεικνύουν σε καμία περίπτωση την ενοχή της. Το γεγονός ότι αυτή η κοπέλα καταδικάστηκε σε 13 χρόνια κάθειρξη ως ενεργό (και μάλιστα ιδρυτικό) μέλος των Πυρήνων της Φωτιάς είναι απαράδεκτο για ένα Κράτος Δικαίου».
Στο κείμενο αυτό εξηγούσα γιατί η Ηριάννα δεν θα πρέπει να βρίσκεται στη φυλακή. Γιατί η δίκη ήταν ιδιαίτερα προβληματική. Γιατί παραβιάστηκαν βασικές αρχές του Κράτους Δικαίου. Γιατί τα αποδεικτικά στοιχεία δεν ήταν επαρκή. Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο εδώ (και πρέπει να το κάνετε για να καταλάβετε όσα ακολουθούν).
Μετά τη δημοσίευση του άρθρου (που διαβάστηκε αρκετά), δέχθηκα βέβαια πολλά σχόλια, ερωτήματα και αντιρρήσεις. Η μεγάλη πλειονότητα όσων επικοινώνησαν μαζί μου, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ήταν ιδιαίτερα θετική. Αλλά εδώ θα επικεντρωθώ στις αντιρρήσεις – και θα προσπαθήσω να τις αντικρούσω.
Οπως συμβαίνει κάθε φορά, έτσι και τώρα, υπάρχουν σοβαρές, τεκμηριωμένες αντιρρήσεις και κακόπιστες, ανόητες. Ξεκινώ από τις τελευταίες.
1. Μα τι θέλεις κι ασχολείσαι με μια τρομοκράτισσα! Γιατί υπερασπίζεσαι άτομα του αντιεξουσιαστικού χώρου; Σίγουρα κάπου εμπλέκεται. Σίγουρα κάτι ήξερε. Στο κάτω-κάτω ας πιεστεί λίγο, αυτή και ο φίλος της, να δώσουν ονόματα. Κάτι κρύβουν. Τι ήθελε και ανακατεύτηκε με τα πίτουρα; Καλά να πάθει αφού έμπλεξε μ’ αυτούς.
Αυτά τα επιχειρήματα είναι βέβαια εμετικά. Στο πρώτο άρθρο μου στο Protagon απαντώ σ’ όλα τα παραπάνω. Εδώ απλώς τονίζω το βασικό: σε μια Φιλελεύθερη Δημοκρατία, σε ένα Κράτος Δικαίου, για να σου επιβληθεί μια ποινή από ένα δικαστήριο, θα πρέπει να αποδειχθεί ότι διέπραξες το έγκλημα για το οποίο κατηγορείσαι, πέραν εύλογης αμφιβολίας. Δεν έχουν καμία σημασία οι πολιτικές σου πεποιθήσεις (αλλά η Ηριάννα δεν ανήκει καν στον αντιεξουσιαστικό χώρο!). Δεν έχουν καμία θέση οι ανόητες προκαταλήψεις και τα κακόπιστα συμπεράσματα που δεν προκύπτουν από γεγονότα αλλά από ανυπόστατες υποθέσεις. Και βέβαια δεν θα πρέπει να τιμωρούνται οι κοινωνικές και ανθρώπινες σχέσεις.
2. Ασε όλα τα άλλα. Κάθε φορά που γίνεται η δίκη, οι «σύντροφοί» της δημιουργούν επεισόδια στο δικαστήριο και οι «αλληλέγγυοι» καταστρέφουν το κέντρο της Αθήνας.
Αυτό το επιχείρημα δεν είναι απλώς ανόητο και κακόπιστο, είναι και κακόβουλο. Τι σημασία έχουν όλα αυτά για τη συγκεκριμένη υπόθεση; Αποδεικνύουν ότι η Ηριάννα είναι ένοχη; Όχι βέβαια. Αυτά τα επεισόδια και τα έκτροπα της κάνουν, μάλιστα, πολύ κακό. Καθώς μια μερίδα του αντιεξουσιαστικού χώρου αδιαφορεί προφανώς για την τύχη της Ηριάννας και ενδιαφέρεται μόνο για την ευκαιρία που παρουσιάζει η τραγική ιστορία της, ενεργεί χωρίς να λογαριάζει πόσο αρνητικό αντίκτυπο έχουν όλα αυτά. Ίσως και να τον επιδιώκει αυτόν τον αρνητικό αντίκτυπο, διότι η Ηριάννα προσφέρεται ως εξιλαστήριο θύμα. Όχι μόνο για τους εχθρούς της αλλά και για τους υποτιθέμενους «συντρόφους» της. Αντίθετα, μια αθώα Ηριάννα, δεν χρησιμεύει ιδιαίτερα. Έτσι, όπως συμβαίνει συχνά σ’ αυτές τις περιπτώσεις, οι κακόβουλοι από τη μια και οι καιροσκόποι από την άλλη, έχουν συμφέροντα που ταυτίζονται. Ελπίζω (θα ήθελα πολύ να γράψω ότι «είμαι σίγουρος») ότι οι Δικαστές δεν επηρεάζονται καθόλου από αυτό το κλίμα που βλάπτει τόσο πολύ την Ηριάννα.
3. Υπερασπιζόμενος την Ηριάννα αλλά και γενικά τα δικαιώματα των τρομοκρατών (αυτών που έχουν καταδικαστεί, όπως ο Ξηρός, ο Κουφοντίνας) και των αντιεξουσιαστών όταν συλλαμβάνονται, προσβάλλεις τα θύματα της τρομοκρατίας. Λαμβάνεις θέση απέναντί τους.
Αυτό είναι το πλέον κακόπιστο επιχείρημα. Διότι όσες/οι έχουν παρακολουθήσει τα κείμενά μου τα τελευταία 20 χρόνια γνωρίζουν πολύ καλά ποια είναι η θέση μου απέναντι στην τρομοκρατία, την πολιτική βία και την ανομία (δείτε περισσότερα εδώ). Απεχθάνομαι κάθε μορφή βίας, πιστεύω ότι οι δράστες πρέπει να τιμωρούνται αυστηρά και ότι το Κράτος Δικαίου δεν θα πρέπει να ανέχεται εστίες ανομίας, παρανομίας και άσυλα τραμπούκων. Όμως τα δικαιώματα αυτών που κατηγορούνται ή έχουν καταδικαστεί είναι ιερά. Αυτό μας ξεχωρίζει απ’ αυτούς, αυτό μας νομιμοποιεί ηθικά, αυτή είναι η ουσία της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας. Γνωρίζω προσωπικά συγγενείς θυμάτων της τρομοκρατίας. Και τυχαίνει αυτούς που γνωρίζω να τους εκτιμώ ιδιαίτερα. Είμαι βέβαιος ότι αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η τιμωρία των πραγματικών ενόχων. Είμαι επίσης βέβαιος ότι συμφωνούν μαζί μου ότι η Φιλελεύθερη Δημοκρατία δεν εκδικείται, δεν ανταποδίδει. Σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια που οι ίδιοι οι θύτες περιφρονούν. Τους εξασφαλίζει δικαιώματα που οι αντίπαλοί της αρνούνται στους εχθρούς τους.
4. Λες ότι διάβασες την απόφαση και μέρος της δικογραφίας. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Για να κρίνεις ορθά έπρεπε να έχεις πρόσβαση σε ολόκληρη τη δικογραφία και να παρακολουθήσεις τη δίκη. Δεν έχεις λοιπόν αρκετές πληροφορίες.
Αυτό το επιχείρημα δεν είναι ανόητο, είναι απλώς απληροφόρητο. Προφανώς εγείρεται από μη νομικούς. Γιατί κάθε νομικός γνωρίζει καλά ότι σε ένα Κράτος Δικαίου η απόφαση του δικαστηρίου είναι υπεραρκετή για να ασκηθεί κριτική στην τεκμηρίωσή της! Διότι η απόφαση οφείλει να περιλαμβάνει όλα όσα είναι απαραίτητα για να τεκμηριώσουν την ετυμηγορία του δικαστηρίου. Αν η απόφαση αφήσει εκτός κάτι ουσιώδες, τότε αυτό προφανώς δεν θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στον δικανικό συλλογισμό. Ακόμα χειρότερα: αν οι δικαστές έχουν πληροφορηθεί κάτι κρίσιμο, που έχει επηρεάσει την απόφασή τους, αλλά κρίνουν ότι αυτή η πληροφορία, ως «ευαίσθητη» ή δικονομικά προβληματική και δεν θα πρέπει να εμφανιστεί στο τελικό κείμενο της απόφασης, τότε έχουμε να κάνουμε με μια από τις πλέον κατάφωρες παραβιάσεις των θεμελιωδών αρχών του Κράτους Δικαίου.
5. Γιατί η Ηριάννα παραμένει ουσιαστικά ανώνυμη; Γιατί δεν αποκαλύπτεται το επίθετό της; Τι μας κρύβουν;
Ενώ είναι εύκολο να απαντάς σε ανόητα επιχειρήματα, αυτό είναι ταυτόχρονα και ζοφερό. Όταν πρέπει να εξηγήσεις σε κάποιον (διότι είναι τόσο ανόητος που δεν μπορεί ή δεν θέλει να το καταλάβει) πως μια κοπέλα, στην αρχή μιας πολλά υποσχόμενης καριέρας, που καταδικάστηκε σε 13 χρόνια κάθειρξη και φωνάζει ότι είναι αθώα, θέλει να διατηρήσει μερικά ψίχουλα ιδιωτικότητας και αξιοπρέπειας. Να μην διασυρθεί το όνομα της οικογένειάς της. Να μην πληγεί η προσωπικότητά της ανεπανόρθωτα. Και όχι αγαπητοί ανόητοι. Δεν είναι μέλος κάποιας ισχυρής πολιτικά ή οικονομικά οικογένειας. Και το επίθετό της βρίσκεται εύκολα αν το ψάξετε. Μην δημιουργείτε θεωρίες συνωμοσίας βασισμένες στη δική σας άγνοια.
6. Ο Κωνσταντίνος, ο σύντροφός της (που λες ότι αθωώθηκε), δεν αθωώθηκε στην πραγματικότητα αλλά καταδικάστηκε για οπλοκατοχή!
Αυτό είναι ένα φθηνό και απληροφόρητο επιχείρημα. Προφανώς όσοι το ισχυρίζονται δεν έχουν ιδέα για την υπόθεση, είναι απλώς κακόπιστοι. Ναι, ο Κωνσταντίνος καταδικάστηκε για οπλοχρησία. Βρέθηκε στο σπίτι του «οπλισμός»… Αλλά όχι καλάσνικοφ, σφαίρες, χειροβομβίδες και στουπιά αλλά μια… σιδηρογροθιά. Σαν αυτές που κακώς έχουν στα σπίτια τους χιλιάδες άτομα, που προμηθεύονται σχεδόν νόμιμα και προφανώς δεν χρησιμοποιούν ποτέ. Κακώς την είχε στο σπίτι του, αλλά έλεος! Δεν είναι οπλισμός τρομοκράτη αυτός. Διαβάστε την πρόταση του αείμνηστου Εισαγγελέα Σωτήρη Μπάγια, που πρότεινε την αθώωσή του και ξεστραβωθείτε.
Πάμε τώρα σε μερικά πιο σοβαρά επιχειρήματα.
7. Γιατί γράφεις μόνο για την Ηριάννα και τίποτα για τον Περικλή, που καταδικάστηκε μαζί της;
Για έναν πολύ απλό λόγο. Ο Περικλής και η οικογένειά του έχουν επιλέξει να μην ανεβάσουν το θέμα, να μην το αναδείξουν στον δημόσιο διάλογο, να μην το πολιτικοποιήσουν, να περιοριστούν στην υπεράσπιση μέσα στο δικαστήριο. Το σέβομαι απολύτως.
8. Μα εδώ βρέθηκε το DNA της πάνω σε όπλα! Δεν χρειαζόμαστε άλλα στοιχεία.
Αυτό είναι ένα επιχείρημα που έχω ακούσει και από πολύ σοβαρούς ανθρώπους, που εκτιμώ και σέβομαι. Αλλά βασίζεται σε ένα τραγική παρανόηση. Το DNA στα Κράτη Δικαίου χρησιμοποιείται κυρίως για να αθωώσει, όχι να καταδικάσει. Στη δεύτερη περίπτωση χρησιμοποιείται με μεγάλη φειδώ και με πολλές θεσμικές δικλείδες. Το DNA της Ηριάννας βρέθηκε πάνω σε όπλα που βρέθηκαν με πολύ μυστηριώδεις συνθήκες, δεν ταυτοποιήθηκε πλήρως από τα εργαστήρια της αστυνομίας, ήταν προφανέστατα touch DNA, ελάχιστη ποσότητα που δεν μπόρεσε να ελεγχθεί από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, ο μάρτυρας που το βρήκε δεν εμφανίστηκε στο δικαστήριο και είναι εξαφανισμένος και κυρίως δεν υπάρχουν σε καμία περίπτωση πλήρη αποδεικτικά στοιχεία (corroborating evidence) παρά μόνο ανυπόστατες εικασίες. Σας παρακαλώ να διαβάστε εδώ τι είναι το touch DNA και εδώ και εδώ γιατί πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στη χρήση του διότι μπορεί να οδηγήσει πολύ εύκολα στην καταδίκη αθώων ανθρώπων! Ειδικά προς τους φίλους νομικούς με φιλελεύθερες ευαισθησίες: διαβάστε με προσοχή τη μονογραφία της καθηγήτριας στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Erin E. Murphy, Inside the Cell: The Dark Side of Forensic DNA (2015) αλλά και σωρεία αποφάσεων των αμερικανικών δικαστηρίων τα τελευταία 10 χρόνια.
9. Είσαι καλοπροαίρετος αλλά αφελής. Η άκρα Αριστερά, από την εποχή του Λένιν, εκμεταλλεύεται ανθρώπους σαν κι εσένα. Εκμεταλλεύεται τα δικαιώματα που δεν αναγνωρίζει για να εξυπηρετήσει καιροσκοπικά τους βραχυπρόθεσμους πολιτικούς σκοπούς της –που περιλαμβάνουν την κατάλυση της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Καταρχάς, είστε εκτός θέματος (δείτε όλα τα παραπάνω). Αλλά θα απαντήσω επί της ουσίας. Τα δικαιώματα σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία ισχύουν για όλους. Και για όσους τα πιστεύουν και τα υπερασπίζονται και για όσους τα απορρίπτουν και τα περιφρονούν. Και για τους φίλους και για τους εχθρούς της. Οχι μόνο δεν με πειράζει να εκμεταλλεύονται τις φιλελεύθερες ιδέες και προθέσεις μου αλλά το επιδιώκω. Γιατί ο γνήσιος φιλελεύθερος αγωνίζεται για τα δικαιώματα των άλλων, ιδιαίτερα των ιδεολογικών αντιπάλων του. Ακόμα κι αυτών που απορρίπτουν το Κράτος Δικαίου. Η Ηριάννα δεν είναι καν μια τέτοια περίπτωση όμως. Αγωνίζεται με όλα τα δικονομικά μέσα αλλά και με τα όπλα που της προσφέρει το Κράτος Δικαίου και η Φιλελεύθερη Δημοκρατία, κυρίως την πληροφόρηση, την ενημέρωση, την απλή λογική.
10. Γιατί ασχολείσαι τόσο πολύ μ’ αυτήν την υπόθεση; Τη γνωρίζεις προσωπικά; Σε έβαλε κανείς; Πληρώνεσαι; Τι έχεις να κερδίσεις;
Αν έχετε διαβάσει το πρώτο μου άρθρο θα ξέρετε ήδη την απάντηση. Δεν τη γνώριζα πριν την καταδίκη της και βέβαια δεν την έχω συναντήσει ποτέ. Ο λόγος που ασχολήθηκα με την υπόθεσή της δεν ήταν απλώς η υπεράσπιση των δικαιωμάτων της (που αποτελεί από μόνο του σοβαρό λόγο) αλλά γιατί στη δίκη που έγινε δεν αποδείχτηκε, σε καμία περίπτωση, η ενοχή της. Καθώς μάθαινα περισσότερα και διάβαζα τα έγγραφα της δικογραφίας, ιδίως την απόφαση, έφριττα. Δεν είχα άλλη εναλλακτική, παρά μόνο το καθήκον να κάνω ό,τι μπορώ για να τη βοηθήσω.
* Ο Αριστείδης Χατζής είναι Αν. Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών. Τα βιβλία του «Φιλελευθερισμός» και «Επιχειρήματα Ελευθερίας» κυκλοφόρησαν το 2017 από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.