Το καλοκαίρι θρηνήσαμε πολλούς νεκρούς συνανθρώπους μας από τις τραγικές φωτιές και είχαμε το αφήγημα της κλιματικής αλλαγής και το «ταμείο Βούτση» όπου ιδρύματα που ξαφνικά απέκτησαν και ειδίκευση στη πυρόσβεση μετά τις διάφορες άλλες εξειδικεύσεις όπως π.χ. με τα δημόσια νοσοκομεία χωρίς να αναμένουν ή να επιζητούν κανένα αντικειμενικό πόρισμα αποφάσισαν σε λίγες ώρες να ενισχύσουν μαζί με εταιρείες και άλλα κράτη όπως η Κύπρος με περίπου 70 εκατομμύρια ευρώ το ελληνικό Δημόσιο.
Τα εκατομμύρια αυτά δυστυχώς δεν θα ωφελήσουν τους πληγέντες, τουλάχιστον όχι άμεσα, ούτε πρόκειται να αποτρέψουν μελλοντικές καταστροφές, εάν αυτό είναι το ζητούμενο. Τα ιδρύματα και οι εταιρείες παρουσίασαν πρωτοφανή και ανταγωνιστικά δελτία Τύπου, κάποια τελείως φιλοσοφικά και άλλα που έλεγαν ότι δεν είναι ώρα για μεγάλα λόγια και δημοσιότητα.
Αμφιβάλλω, ευρισκόμενος στον χώρο πάνω από 20 χρόνια, ότι υπήρξε χρόνος για αναλυτική μελέτη των αιτιών των θανάτων και της ευρύτερης καταστροφής. Θα ήταν χρήσιμο να αναρτήσουν τα ιδρύματα τις ειδικότητες που συμβουλεύτηκαν καθώς και το σκεπτικό και τους στόχους των δωρεών και τους μετρήσιμους δείκτες με βάση τους οποίους θα αξιολογηθούν αν πέτυχαν οι χρηματοδοτήσεις που δόθηκαν. Ελπίζω τουλάχιστον κάποιος φορέας να δημοσιεύσει πού θα πάνε αυτά τα εκατομμύρια – όχι, δεν γνωρίζω να το έχει κάνει κανείς μέχρι τώρα, ενώ το 2016 όταν καταθέσαμε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναφορά για να διαπιστωθεί πού ακριβώς πηγαίνει το 1.5 δισ. ευρώ για το Προσφυγικό και πώς με τόσα χρήματα οι συνθήκες είναι απαράδεκτες, ειδικά για τα παιδιά, το θέμα θάφτηκε και μας παραμέρισαν ενώ σήμερα οι συνθήκες είναι ακόμα χειρότερες.
Το καλοκαίρι αυτό τα μεγαλύτερα ποσά δόθηκαν σε μια δημόσια υπηρεσία της οποίας ο προϊστάμενος απολύθηκε μετά τρεις ημέρες και ενδέχεται να του απαγγελθούν κατηγορίες για ποινικές ευθύνες και σε εταιρείες που έσπευσαν να οικοδομήσουν πάλι το Λύρειο Ιδρυμα μια απαρχαιωμένη και τελείως ιδρυματική μέθοδο «φιλοξενίας» παιδιών.
Το πρόβλημα νομίζω εστιάζεται ότι έχουμε θρηνήσει δυσανάλογα μεγάλο αριθμό θυμάτων για το μέγεθος της χώρας μας ενώ η οικονομική κατάστασή μας με το υψηλότερο συντελεστή χρέους/Α.Ε.Π. -180% στην Ευρώπη δεν θα έπρεπε να αφήνει περιθώρια να χάνονται 70+ εκατομμύρια ευρώ.
Θα μπορούσαμε να είχαμε άμεση ενίσχυση των πληγέντων με ομάδες που θα προσφέρουν νομική/ψυχολογική/λογιστική στήριξη για να αντιμετωπισθεί η απέραντη γραφειοκρατία, ενοικίαση χώρων διαμονής κοντά στις πληγείσες περιοχές αλλά και καθαρισμό της ευρύτερης περιοχής από επικίνδυνες ουσίες.
Σήμερα, ύστερα από 60 ημέρες, έχουμε την ανυπαρξία κάδων συλλογής, μεγάλο όγκο κομμένων καμένων δένδρων, ενώ δεν έχουμε αποκατάσταση της δημόσιας ηλεκτροδότησης. Με τις διάφορες δωρεές θα μπορούσε να γίνει άμεσα και η πληρωμή των επιδομάτων που δεν έχει γίνει και ας ερχόταν ο έλεγχος αργότερα από το ελληνικό Δημόσιο. Γνωστές ΜΚΟ έκαναν έκκληση για μωρομάντηλα και κασετίνες αντί να αναλάβουν την εκπαίδευση παιδιών που θα έμεναν εκτός σχολικών δομών.
Το προηγούμενο καλοκαίρι είχαμε καταστροφικές φωτιές στην Πορτογαλία όπου 110 συνάνθρωποί μας χάθηκαν με τεράστιες καμένες εκτάσεις. Τι έκανε εκεί το σοβαρότατο ίδρυμα Calouste Gulbenkian; Χρηματοδότησε σχετική ημερίδα δασοπροστασίας και πρόληψης με ειδικούς από Γαλλία και Καναδά αλλά και από άλλες χώρες και κατέληξαν μετά τρεις μήνες σε σχετικό πόρισμα προς το αντίστοιχο υπουργείο το οποίο και υιοθέτησε τις 24 προτεινόμενες δράσεις πρόληψης ενώ από άλλες δωρεές συστάθηκε ανεξάρτητος φορέας παρακολούθησης της εφαρμογής του πορίσματος.
Ενδεικτικά αναφέρω την επείγουσα αλλά και συστηματική ανάγκη καθαρισμού δασικών περιοχών, τη δημιουργία ειδικής ομάδας δασοκομάντο ταχείας επέμβασης, την ίδρυση εθνικού κέντρου συντονισμού, κ.ά. Τα ιδρύματα και οι ιδιώτες ανέλαβαν περιφέρειες όπου ειδικοί εκπαίδευσαν εθελοντές και δημιούργησαν σχέδια αντιμετώπισης καταστροφών και εκκένωσης. Τέλος -και το θεωρώ αξιοθαύμαστο- ζητήθηκε από νέους και νέες να προτείνουν λύσεις με μοντέρνες τεχνολογίες έγκυρης/έγκαιρης ειδοποίησης και οι πιο πρακτικές και έτοιμες προτάσεις χρηματοδοτήθηκαν.
Θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι καλύτερο στη χώρα μας χωρίς να καταφεύγουμε σε δραματικές επικοινωνίες ή δωρεές απενοχοποίησης και ευθυνοφοβίας ή απλώς συμμετοχής. Φανταστείτε πόσοι νέοι/νέες θα μπορούσαν να εργασθούν μαζί με πανεπιστημιακούς σε προγράμματα και κέντρα αντιμετώπισης καταστροφών σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Ιδρύματα και ιδιώτες δωρητές στη χώρα μας μπορούσαν, με εσωτερικές ανανεώσεις σε ανθρώπινο δυναμικό, να σκεφθούν διαφορετικά χωρίς πολιτικές φοβίες και ανταγωνισμούς – σίγουρα μόνο να κερδίσει θα είχε η κοινωνία των πολιτών και οι συνάνθρωποί μας. Θα ήταν μια ευχάριστη έκπληξη αν τα ιδρύματα έδιναν αυτά τα εκατομμύρια σε οργανώσεις όπως η Greenpeace ύστερα από ανοικτή διαφανή προκήρυξη και τις άφηνε να διαχειριστούν σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς την καταστροφή αλλά και, ιδιαίτερα, την πρόληψη και την εκπαίδευση της κοινωνίας μας.
Σε διεθνές επίπεδο, πολλά χρόνια τώρα είναι αυτονόητο ότι τα στάδια οικονομικής συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών πρέπει σε τοπικές και εθνικές καταστροφές να βασίζονται σε εξειδικευμένες γνώσεις και διεθνή πρωτόκολλα, πλήρη διαφάνεια και ανθρωποκεντρική διάσταση μαζί με μετρήσιμους στόχους με μια διαρκή αξιολόγηση της κατάστασης και των προγραμμάτων. Σκέψου πριν δώσεις μας έλεγαν πάντοτε τα σοβαρά ιδρύματα και προγραμμάτισε στόχους και μετρήσιμα αποτελέσματα (impact philanthropy). Στην Ελλάδα;
*Ο Επαμεινώνδας Φαρμάκης είναι γενικός διευθυντής στην AMKE HumanRights360 και εξειδικεύεται στις χρηματοδοτήσεις και στην υλοποίηση προγραμμάτων με ιδρύματα και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών