Το πασίγνωστο –και πολύ σεξιστικό– ρητό θέλει «πίσω από κάθε επιτυχημένο άντρα να κρύβεται μια δυναμική γυναίκα». Κάθε λέξη αυτού του ρητού είναι λάθος και αυτό θα μπορούσαν να το βεβαιώσουν πάμπολλοι άντρες, από τον Ντένις Θάτσερ ως τον Ντάγκλας Εμχοφ, σύζυγο της Κάμαλα Χάρις, ο οποίος έχει τον επίσημο τίτλο «Δεύτερος Κύριος» και ίσως σύντομα προαχθεί σε Πρώτο. Επίσης, οι δυναμικές γυναίκες των επιτυχημένων (ή μη) αντρών δεν κρύβονται. Γενικά οι γυναίκες δεν κρύβονται, εκτός αν έχουν κάποιον λόγο να το κάνουν.
Κι αυτό μας φέρνει στις 22 Οκτωβρίου 1988, όταν στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, μια γυναίκα που έως τότε κρυβόταν –ή έστω προσποιούνταν ότι κρύβεται– πίσω από έναν επιτυχημένο άντρα, περίμενε με έκδηλη αγωνία στο βλέμμα, στην πόρτα του αεροπλάνου, ένα νεύμα που πλέον είναι σαφές ότι ήξερε πως θα έρθει.
Βλέποντας, σήμερα, το βίντεο του Ανδρέα Παπανδρέου να γνέφει στη Δήμητρα Λιάνη, καθώς κατεβαίνει τις σκάλες και επιστρέφει στην Ελλάδα ως «νικητής», η πρώτη σκέψη που σου έρχεται στο μυαλό είναι ότι και σε αυτήν την περίπτωση ήταν όλα λάθος: ο Παπανδρέου δεν έπρεπε σε καμία περίπτωση να ξανακυβερνήσει την Ελλάδα και σίγουρα όχι με τη Δήμητρα Λιάνη πίσω του, δίπλα του ή οπουδήποτε κοντά του.
Ηταν, στην πραγματικότητα, η ημέρα που για τον ίδιον άρχισε μια αντίστροφη πορεία χωρίς σταματημό, μια πορεία που θα μπορούσε να τον έχει οδηγήσει στην πλήρη ιστορική απαξίωση, αν δεν τον έσωζε το παρελθόν του.
Το νεύμα εκείνο ενθουσίασε τότε τους πάντες και κυρίως τις γυναίκες. Στο πρόσωπο της κυρίας Λιάνη είδαν τη δικαίωση της ερωμένης, της παρασκηνιακής συντρόφου, της γυναίκας που παραμένει στις σκιές για χρόνια, πίσω από έναν άτολμο παντρεμένο άντρα, της αιώνιας θυσιαζόμενης στον βωμό της άδολης και αληθινής αγάπης.
Σαφώς και υπήρξαν άπειρες τέτοιες γυναίκες στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Με μεγάλη θλίψη μου πρέπει να σας ενημερώσω ότι ακόμη υπάρχουν πολλές· δεν πεθαίνει ούτε το είδος «παντρεμένος που δεν φεύγει από τη γυναίκα του, αλλά θέλει ερωμένη», αλλά ούτε και το είδος «θα τον περιμένω μέχρι να παγώσει η κόλαση». Με ισομερή, στις ημέρες μας, ευθύνη. Η κόλαση, στο μεταξύ, παραμένει ένα πολύ ζεστό μέρος. Το νεύμα του Παπανδρέου ήταν μια «κοινωνική νίκη», ένα άλμα της Ψωροκώσταινας προς τη φιλελεύθερη Γαλλία, όπου οι πρόεδροι έκαναν νόθα παιδιά και δεν άνοιγε μύτη.
Πολύ λίγα χρόνια αργότερα, όταν η Δήμητρα Λιάνη είχε βγει πλέον από τις σκιές και ο Παπανδρέου έχει επανέλθει στην εξουσία, όμως, αποδείχθηκε ότι τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς έτσι. Ο Παπανδρέου «κυβερνούσε» την Ελλάδα πίσω από τις κλειστές πόρτες του «ροζ κωλόσπιτου» στην οδό Αγράμπελης στην Εκάλη, όπου, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν θα μάθουμε ποτέ τι ακριβώς γινόταν, αν και έχουμε κάποιες ιδέες.
Οι φήμες ότι τις τύχες της χώρας καθόριζαν πλέον αστρολόγοι, καφετζούδες και τάματα δίνουν και παίρνουν –όχι εντελώς άδικα, καθώς ήταν κοινό μυστικό η αγάπη της κυρίας Λιάνη για όλες αυτές τις «τέχνες»– και ενισχύονται από τα λεγόμενα των ίδιων των στελεχών του ΠΑΣΟΚ, που γκρινιάζουν ότι «ο Παπανδρέου άφησε τη διακυβέρνηση της χώρας στα χέρια αυτής της γυναίκας». Η αλήθεια είναι ότι την τελευταία εκείνη τριετία της διακυβέρνησής του, δεν πέρναγε ούτε κουνούπι την πόρτα του γραφείου του εάν δεν το ενέκρινε η ίδια και ορισμένοι «έμπιστοί» της, που δεν είχαν καμία σχέση με την πολιτική. Ο βαθμός στον οποίον τον επηρέαζε, δε, στις σημαντικές πολιτικές και κυβερνητικές αποφάσεις του, μπορεί να μην είναι σαφής, αλλά είναι σχεδόν αυτονόητος.
Εκείνην την τριετία, παράλληλα με την αυξανόμενη ανικανότητα του Παπανδρέου και την ακόμη πιο αυξανόμενη ισχύ της Λιάνη, η Ελλάδα κυλιέται στην κουλτούρα του βούρκου: η Αυριανή από τη μία πλευρά, την πολεμά με τα εμετικά της πρωτοσέλιδα και η ίδια η Λιάνη από την άλλη αντιστέκεται με μοναδικό της εφόδιο την ανοχή του Παπανδρέου και την περίφημη ατάκα του «δεν θα δώσω λογαριασμό σε κανέναν». Σωστό. Για το κρεβάτι σου όχι. Η χώρα, όμως δεν είναι το κρεβάτι κανενός, αν και τότε μετατράπηκε σε τέτοιο.
Ο Παπανδρέου δεν είχε τη σύνεση, ή τη συναίσθηση, για να παραιτηθεί εγκαίρως, αλλά ακόμη κι έτσι, η στήριξη μιας γυναίκας δεν θα ήταν απαραίτητα κακή per se αν η γυναίκα αυτή ήταν μια άλλη γυναίκα.
Ο Παπανδρέου δεν άκουγε όμως. Στα 70 του και τυφλωμένος από την αίσθηση της παντοδυναμίας και τον εγωισμό του, «δεν θα έδινε λογαριασμό σε κανέναν». Οπως, επί της ουσίας, δεν έδωσε και ποτέ στη ζωή του.
Κι έτσι, άφησε τον εαυτό του και τη χώρα έρμαιο σε μια γυναίκα χωρίς κανένα υπόβαθρο.
Γράφοντας αυτό το κείμενο, σκέφτομαι στο πίσω μέρος του μυαλού μου το θέμα της ηλικίας. Μας κάνει πράγματι η προχωρημένη ηλικία επιρρεπείς σε ανοησίες; Μας είναι άραγε τόσο εύκολο να πέσουμε (γυναίκες και άντρες) θύματα του κάθε τυχάρπαστου που θα μας δώσει σημασία και θα μας κάνει να αισθανθούμε πάλι «νέοι», «επιθυμητοί», να ζήσουμε έστω και ως ψευδαίσθηση αυτό που ο Φρόιντ αποκαλούσε «αντίθετο του θανάτου», τον έρωτα;
Σε έναν βαθμό ίσως. Βασικά, όμως, εξαρτάται από κάτι άλλο πολύ σημαντικότερο: τον χαρακτήρα και το αίσθημα ευθύνης που αυτός περιέχει. Γεμάτος ο κόσμος τυχάρπαστους που δεν έχουν κανένα θέμα να εκμεταλλεύονται ανθρώπους και καταστάσεις.
Και, ναι, δικαίωμα του καθενός να τους βάζει στη ζωή του. Να τους βάζει να κυβερνούν χώρες, πάλι, όχι.