Σωκράτης Αλαφούζος: “Ο φόβος οδηγεί τη ζωή μας”

Ο Σωκράτης Αλαφούζος, υπογράφει το σενάριο και τη σκηνοθεσία της νέας του μικρού μήκους ταινίας, Between Black and White (Μεταξύ Μαύρου και Άσπρου), που μιλάει για την παιδική κακοποίηση, τον εκφοβισμό, τις αναμνήσεις που κουβαλάμε όλοι μέσα μας. Ο ήρωας ξεκινάει να βρει τον εαυτό του. Το μικρό παιδί που ζει μέσα του. Η ταινία λειτουργεί σαν ένα μικρό βήμα προς την λύτρωση και τον αυτοπροσδιορισμό μας. Με σκηνές που θυμίζουν παιδικό εφιάλτη, ο ήρωας θα συναντήσει τον εαυτό του για να θυμηθεί τα καταφύγια της ψυχής του. Μια διαδρομή που την κάνει αποφεύγοντας τους παλιούς πόνους σε ένα ονειρικό περιβάλλον.

Συναντήσαμε τον Σωκράτη Αλαφούζο στο σπίτι του, όπου, παρέα με την παιχνιδιάρα Μπέλα, τη σκυλίτσα του, μας μίλησε για τη νέα του δημιουργία και για όσα κατάφερε όντας ο «διαφορετικός» των άλλων στην ζωή του. Δείτε τι μας είπε.

Πώς ξεκίνησαν όλα; Πώς σας ήρθε η ιδέα να κάνετε αυτήν την ταινία;

Σωκράτης Αλαφούζος: Το Between Black and White ξεκίνησε από μια ιδέα που είχα για μια μεγάλου μήκους ταινία. Συνειδητοποίησα, όμως, ότι, επειδή υπήρχε και animation, θα ήταν πολύ ακριβό και πολύ δύσκολο να γίνει την σημερινή εποχή στην Ελλάδα. Έτσι, πήγα σε μικρού μήκους, γιατί αυτό ήταν πιο εφικτό. Ενθουσιάστηκα πάρα πολύ και μπήκα με πολύ μεγάλο κέφι στον χορό.  Ήταν μια μεγάλη παραγωγή γιατί έπρεπε να βρεθούν χρήματα για την κατασκευή των σκηνικών. Γενικά όλα αυτά που πρέπει να γίνουν για να γίνει μια ταινία. Ευτυχώς έχω την εμπειρία πια, και σαν επαγγελματίας ηθοποιός πάρα πολλά χρόνια αλλά και φυσικά και με την πρώτη μου ταινία όπου είχε γίνει κάτι ανάλογο. Το Between Black and White, δηλαδή, ανάμεσα στο μαύρο και στο άσπρο, νομίζω ότι είναι ό,τι πιο όμορφο έχω δημιουργήσει στην ζωή μου ως καλλιτέχνης και είμαι εξαιρετικά περήφανος που κατάφερα να το κάνω.

Πού έγιναν τα γυρίσματα της ταινίας; Θυμίζουν σκηνικό θεάτρου.

Σ.Α.: Έχει μια θεατρική αίσθηση. Αυτό βέβαια μπορεί να βγήκε υποσυνείδητα από την θεατρική μου διαδρομή και παιδεία. Τα γυρίσματα έγιναν σε στούντιο στην Αθήνα. Γιατί πραγματικά χρειάστηκαν να γίνουν κατασκευές σκηνικών. Έπρεπε να πάμε σε ένα στούντιο να δουλέψουμε. Ευγνωμονώ τον θεό που έφερε τους σκηνογράφους στην ζωή μου. Την Αλεξάνδρα Σιάφκου και τον Αριστοτέλη Καρανάνο που συνεργαστήκαμε άψογα. Είναι εξαιρετικά ταλαντούχοι. Δουλέψαμε πάρα πολύ για να μην μικρύνουμε το όραμά μας, το φτηνύνουμε, και όμως να είναι εφικτό σε επίπεδο κόστους. Όταν θέλεις κάτι μπορεί να βγεις έξω, στο στούντιο και να το βρεις γιατί κάπου υπάρχει. Και αυτό συνέβη σε εμάς. Τα γυρίσματα έγιναν στο στούντιο, όμως αυτή η θεατρικότητα που λες έχει και μια άλλη αιτία. Ο ήρωας κάνει ένα εσωτερικό ταξίδι ουσιαστικά για να συναντήσει τον εαυτό του. Το παιδί μέσα του, το εσωτερικό παιδί, ίσως αυτό που λέμε στην ψυχολογία. Έτσι ήθελα ο ήρωας να είναι στην θέση του παρατηρητή περισσότερο και όχι στην θέση του «βιώνω ξανά αυτό που είχε γίνει» ή «θυμάμαι ό,τι έγινε». Έτσι επέλεξα να έχει αυτήν την θεατρικότητα που ως θεατές έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε. Τα περισσότερα σκηνικά έχουν ένα έντονο χρώμα, είναι κόκκινο, μπλε, κίτρινο, διάφανο, πράσινο, το άσπρο σκηνικό και μια υπέροχη λίμνη, ένα υπέροχο χρώμα. Και αυτό έγινε για να πάρουμε μια απόσταση από τον ρεαλισμό. Από το τι συμβαίνει ρεαλιστικά. Η ανάμνηση ή η αναβίωση ενός γεγονότος στο μυαλό μας πολλές φορές δεν είναι η πραγματική αλλά αυτή που εμείς θυμόμαστε. Έτσι το παιδί και ο ήρωας για να μην ξαναπληγωθεί, για να μην τραυματιστεί ξανά από κάποια γεγονότα, υποσυνείδητα επιλέγει να τα θέσει σε ένα ονειρικό περιβάλλον μέσα σε χρώματα, που θυμίζουν ας πούμε ένα δωμάτιο αλλά δεν είναι ρεαλιστικό. Έτσι βλέπουμε την ματιά του ήρωα στο τι αυτός νομίζει ότι συνέβη και όχι στο τι συνέβη πραγματικά. Αυτό και για τον ήρωα παίζει ένα θεραπευτικό ρόλο: Μπορεί, έτσι, να επουλώσει τις πληγές του, να πάει σε ένα γεγονός και να το κάνει λίγο διαφορετικό, να το τοποθετήσει κάπου αλλού. Αλλά και για τον θεατή επίσης να παίξει ένα θεραπευτικό ρόλο. Γιατί όπως είδα και στην πρώτη μου ταινία, επηρεάστηκε πάρα πολύς κόσμος όταν την είδε στην Ελλάδα.

Τη μουσική επιμέλεια ποιος την υπογράφει;

Σ.Α.: Έχω την εξαιρετική τύχη να συνεργάζομαι με τους DNA LAB, τον Μιχάλη Νιβολιανίτη και τον Αλέξανδρο Χρηστάρα. Είχαμε συνεργαστεί και στον «Μικρό Βασιλιά» αλλά και στο θέατρο. Γιατί είναι εξαιρετικοί μουσικοί. Η δουλειά τους είναι καταπληκτική. Η μουσική θα έλεγα είναι συμπρωταγωνιστής στην ταινία. Η ταινία δεν πάει χώρια από την μουσική τους. Και τους ευγνωμονώ που είναι στην ζωή μου.

Η λίμνη πού είναι; Είναι σπήλαιο;

Όχι είναι η λίμνη της Βουλιαγμένης.

Γιατί ξεκινάει αυτό το «ταξίδι» ο ήρωας της ταινίας; Γιατί νιώθει την ανάγκη να συγχωρέσει αλλά και να βρει τον εαυτό του; Να επιστρέψει στην «ζωή»;

Σ.Α.: Γιατί στο παιδί συμβαίνουν όλα. Δεν υπάρχει ο τρόπος σκέψης του μεγάλου. Έτσι ο ήρωας πάει να συναντήσει αυτό το παιδί σε μια πολύ δύσκολη στιγμή της ζωής του. Στο όριο ζωής και θανάτου. Αυτό γίνεται υποσυνείδητα για να ξαναδεί πολύ σημαντικές στιγμές της ζωής του που οι περισσότεροι από εμάς τις έχουμε θαμμένες ή θεωρούμε ότι δεν έχουν υπάρξει, όπως οι στιγμές κακοποίησης. Τα περισσότερα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί νομίζουν ότι αυτό είναι τακτοποιημένο, ενώ επηρεάζει πάρα πολύ την ζωή τους. Ο φόβος που έχουμε αισθανθεί ως παιδιά και που μας συνοδεύει στην υπόλοιπη ζωή μας. Ο φόβος είναι κάτι που οδηγεί την ζωή μας, τις επιλογές μας, την καθημερινότητά μας. Η αντιμετώπισή του ως ένα σημείο ώστε να σταματήσει να καθοδηγεί τις αποφάσεις μας για να αλλάξουμε περιβάλλον, ζωή, να έχουμε άλλες επιλογές, να μην κάνουμε τα ίδια πράγματα, πολλές φορές χρειάζεται ένα εσωτερικό ταξίδι και όχι για να δούμε τον εαυτό μας. Και όχι για να καλύψουμε. Και η συγχώρεση κυρίως δεν είναι στους άλλους αλλά είναι συγχώρεση στον εαυτό μας.

Τι βρίσκεται μεταξύ «μαύρου και άσπρου»; Θα μου πείτε το γκρι αλλά…

Σ.Α.: Αυτό ξέρεις είναι εντυπωσιακό. Πολλοί απαντούν αυτό που εσύ λες, το γκρι. Εγώ θέλω να απαντήσω ότι είναι δική μας επιλογή τι υπάρχει ανάμεσα στο μαύρο και στο άσπρο. Είναι εσύ τι βάζεις στην ζωή σου. Επιλέγεις να βάλεις χρώμα. Και αυτό το κάνω συνειδητά στην ζωή μου. Και θα έλεγα, θα συμβούλευα και σαν εργαλείο να κάνει το εξής: Εάν έχεις βιώσει ένα γεγονός, που είναι τραυματικό για σένα, δες το στο μυαλό σου με άλλα χρώματα. Βάλτου χρώματα. Και αυτό κάνω σε αυτήν την ταινία, μπορείς σε κάποια τραυματικά γεγονότα να αλλάξεις λίγο το περιβάλλον τους. Οπότε μέσα στο υποσυνείδητό σου μπορεί να αρχίσει να απαλύνεται λίγο αυτός ο πόνος. Πολλές φορές θυμώνουμε στην ζωή μας όχι για το πραγματικό γεγονός που συνέβη εκείνη την στιγμή, απλά εκείνο είναι ένα ερέθισμα που μας οδηγεί σε αλλά γεγονότα πίσω, που φουντώνουν. Ή αντίστοιχα με τον φόβο. Μπορεί σαν παιδί να σε έχουν μαλώσει πολύ για κάτι που συνήθως δεν θα έπρεπε τα παιδιά να τα μαλώνουμε, όπως το κάνουν πάρα πολλοί. Δηλαδή πάει να παίξει και του λένε: «Καλά ηλίθιο είσαι; Χαζό είσαι; Κάτσε κάτω», και του δίνουν και μια σφαλιάρα. Γιατί το παιδί απλά ήθελε να παίξει. Και δεν καταλάβαινε τι κακό έχει αυτό που κάνει. Αυτός ο φόβος υπάρχει. Η τιμωρία. Οπότε πολλές φορές τα γεγονότα αυτά καλό θα είναι να τα χρωματίσουμε λίγο. Να πάρουμε τα δικά μας χρώματα, να πάρουμε τα δικά μας μολύβια να ζωγραφίσουμε λίγο αυτό που εμείς θέλουμε. Και έτσι αυτές οι εμπειρίες θα αποκτήσουν μια πιο ήπια μορφή και θα έχουν πιο ήπια αντίδραση στην ζωή μας. Αυτό θα μας οδηγήσει σε πιο ήπιο φόβο, σε πιο δικές μας επιλογές, και στην συνειδητοποίηση ότι έχουμε την επιλογή του πως θα ζήσουμε. Τι χρώματα θα βάλουμε εμείς από εδώ και πέρα στην ζωή μας. Αυτό που κάνει ουσιαστικά ο ήρωας είναι να αποδεχτεί τον εαυτό του, να τον αγκαλιάσει, να του πει δυο όμορφα λόγια, τα οποία πρέπει να λέμε κάθε μέρα στον εαυτό μας. Να του υπενθυμίζουμε ότι δεν είναι αυτό που σου είπαν οι άλλοι. Αυτό που σου είπαν, το χαζό, το ηλίθιο, όταν ήσουν παιδί. Έχεις προσωπική επιλογή αλλά αυτό χρειάζεται αυτοπεποίθηση. Χρειάζεται αυτοπροστασία. Και αυτό κάνει και ο ήρωας στην ταινία, ουσιαστικά αποδέχεται τον εαυτό του, αγκαλιάζει το παιδί, που είναι ο εαυτός του. Για να μπορέσει να βρει την δύναμη και να ξεπεράσει τους φόβους του, όλα αυτά που έχει βιώσει για να αλλάξει την ζωή του. Να βρει την δύναμη για να προχωρήσει μπρος. Κάποια στιγμή πρέπει να γίνουμε εμείς γονείς του εαυτού μας. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι ως ενήλικες, να προστατεύσουμε τον εαυτό μας. Δεν χρειάζεται να έχουμε τον μπαμπά και την μαμά από πάνω. Στην Ελλάδα βέβαια αυτό το πράγμα έχει μια διαφορετική έννοια. Δεν χρειάζεται να ζούμε ως τα 40 και να μας φροντίζουν οι γονείς μας. Βέβαια σε αυτήν την οικονομική κατάσταση είναι απαραίτητο. Αλλά αυτό θα μας δώσει την δύναμη, να τολμήσουμε κάποια πράγματα, να μην ζούμε μέσα στον φόβο, να ανοιχτούμε, να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα. Αλλά χρειάζεται να πιστέψουμε στον εαυτό μας. Να τον αποδεχτούμε και μέσα από την ενδυνάμωση αυτή, να είμαστε πιο τολμηροί, να κάνουμε καινούρια βήματα.

Οι σκηνές καθώς και τα χρώματα σε αυτές θυμίζουν παιδικό εφιάλτη αλλά και το μικρό φανταστικό κρησφύγετο που δημιουργούμε ως παιδιά. Έχετε χρησιμοποιήσει και προσωπικές στιγμές;

Σ.Α.: Κοίταξε, σαν καλλιτέχνης τον εαυτό σου εκφράζεις και αυτός είναι ο λόγος, αν θέλεις, που κάποιος γίνεται καλλιτέχνης. Είναι για να εκφράσει τον εαυτό του. Εγώ, την ψυχούλα μου θέλω να εκφράσω. Τον εσωτερικό μου κόσμο ήθελα να βγάλω προς τα έξω. Και αυτό ήταν ο μόνος τρόπος που μπορούσα μικρός να σκεφτώ ότι θα κατάφερνα να το κάνω. Να εκφράσω αυτό που έχω μέσα μου. Μου πήρε πάρα πολλά χρόνια για να μπορέσω να πάρω την ευθύνη, την προσωπική, και μέσα από προσωπική δουλειά για να κάνω αυτό το μεγάλο βήμα. Να γίνω ο απόλυτος δημιουργός. Δηλαδή να γράψω, να σκηνοθετήσω και όλα αυτά που χρειάζεται να κάνει κάποιος για μια ταινία. Και να πω πράγματα που πραγματικά ήθελα να πω. Σίγουρα χρησιμοποιείς κομμάτια του εαυτού σου. Αυτό είναι τελείως φυσιολογικό και μεταφράζεις τις εμπειρίες σου με έναν άλλον τρόπο, τις βιώνεις διαφορετικά και τις μετουσιώνεις σε κάτι άλλο.

Ποια θέματα πραγματεύεται η ταινία; Διακρίνω τον εκφοβισμό, την κακοποίηση, το διαλυμένο σπίτι, αν κάπου είμαι λάθος με διορθώνετε. Πιο είναι το σύνολο;

Σ.Α.: Κοίταξε, η ταινία αγγίζει την κακοποίηση, που είναι με διάφορες μορφές, και την σεξουαλική. Αγγίζει τον φόβο. Αυτό που είπες διαλυμένο σπίτι, φαίνεται. Και αγγίζει την μη αποδοχή. Όταν αισθάνεσαι ότι δεν σε αποδέχονται. Και έχει αυτό που λέμε στην εποχή μας Bullying με μια ιδιαίτερη έτσι σκηνή, που είμαι εξαιρετικά ευγνώμων και με μεγάλη συγκίνηση, υπάρχει μια σκηνή που γίνεται και μετά συμμετέχει στην ταινία και ένα παιδί που έχει σύνδρομο Down. Για μένα ήταν πολύ σημαντικό ως συμμετοχή, σημειολογία και συμβολισμό. Και όταν την δείτε, θα καταλάβετε. Έχει να κάνει με την διαφορετικότητα. Με το πόσο διαφορετικός αισθάνεσαι. Γιατί σε αυτήν την χώρα περισσεύει η ειρωνεία πολλές φορές, σε ότι είναι διαφορετικό. Και αυτό είναι μορφή Bullying. Φυσικά το διαφορετικό πάντα ενοχλεί, φοβίζει. Όμως μην ξεχνάμε ότι αυτό που κάνουμε είναι σα να το κάνουμε στον εαυτό μας. Γιατί μπορεί κάποιος άλλος να βλέπει εμάς διαφορετικούς. Οπότε θα γίνει σε εμάς αυτό. Έτσι μέσα από αυτό το ταξίδι της παιδικής ψυχής, του φόβου, δείχνει ένα δρόμο λύτρωσης και αυτό είναι σημαντικό για εμένα στην ταινία. Για αυτό επέλεξα τον μη ρεαλισμό των σκηνών. Γιατί θα ήταν μια απλή καταγραφή γεγονότων ενώ ήθελα να πάω πέρα από αυτό. Πιστεύω πως αν δει κάποιος την ταινία, γιατί είναι και μικρού μήκους, και σαν εργαλείο είναι μικρό εύκολο και γρήγορο, όχι ότι θέλω να παίξω τον ρόλο του… αλλά πιστεύω και ελπίζω ότι έχει και ένα τέτοιο κομμάτι, να δώσει στους θεατές ότι όποια δυσκολία και αν έχεις περάσει στην ζωή σου, όσο μεγάλη εσύ την θεωρείς ότι είναι, υπάρχει ένας δρόμος λύτρωσης. Και σε γενικές γραμμές θα έλεγα ότι είναι ο δρόμος της αποδοχής μας. Της αγάπης προς τον εαυτόν μας, της υποστήριξης από εμάς για να κάνουμε αυτά, και όχι από άλλους. Γιατί συνήθως πάντα οι περισσότεροι από εμάς ζητάνε ένα χέρι βοήθειας από κάποιον άλλον. Ότι κάποιος άλλος θα έρθει να μας σώσει. Όπως και σε αυτήν την χώρα, αυτά που γίνονται αυτήν την στιγμή. Νομίζουμε ότι κάποιος άλλος θα μας σώσει. Ενώ δεν καταλαβαίνουμε ότι μόνο εμείς θα σώσουμε τον εαυτό μας. Αλλά αυτό θέλει αλλαγή. Θέλει μια ενδοσκόπηση. Θέλει να πας μέσα σου και να συναντήσεις την πρωταρχική σου δύναμη.

Το δικό σας μονοπάτι ήταν δύσκολο ή ακόμα το περπατάτε;

Σ.Α.: Αυτό που έχει σημασία είναι ότι με έκανε αυτό που είμαι σήμερα. Και για αυτό είμαι ευγνώμων. Ο πόνος, η δυσκολία, πολλές φορές έρχονται στην ζωή μας για να μας οδηγήσουν σε ένα καλύτερο μέρος ή να συνειδητοποιήσουμε κάποια πράγματα. Δεν μετανιώνω για κάτι. Δεν λέω αν ήταν αλλιώς τα πράγματα, αν μεγάλωνα διαφορετικά, αν δεν συνέβαινε εκείνο… τι νόημα έχει; Αυτό που μπορώ να κάνω τώρα είναι να κάνω τον εαυτό μου καλύτερο, να μπορέσω να αλλάξω την ζωή μου εγώ ο ίδιος, να πάω σε ένα καλύτερο μέρος από αυτό που υποτίθεται ότι ήταν δύσκολο και να κάνω τα όνειρά μου, όποια και αν είναι αυτά, πραγματικότητα. Συνειδητά με ευθύνη. Γιατί όταν παίρνεις μια απόφαση παίρνεις και την ευθύνη. Όχι μόνο του καλού αποτελέσματος αλλά και του κακού. Δεν είναι μόνο για όταν μας βολεύει παίρνουμε την ευθύνη και όταν όχι, φεύγουμε, στρίβουμε. Πολλές φορές στην ζωή μας κάτι που συμβαίνει και εκείνη την στιγμή το θεωρούμε κακό, μετά από χρόνια, αν το ξαναδούμε, θα πούμε ευτυχώς που έγινε και μπορέσαμε να δούμε καθαρά κάποια πράγματα ή να αλλάξω την ζωή μου. Να πάρω μια άλλη κατεύθυνση. Εγώ επιλέγω να πάω προς την ζωή, προς την δημιουργία, προς την αλλαγή, προς το καινούριο, να ελαττώσω τον φόβο. Και να τολμήσω καινούρια πράγματα. Και αυτό τα τελευταία χρόνια πέρα από λόγια, γιατί στην Ελλάδα από λόγια ακούμε πάρα πολλά, αυτό που έχει σημασία είναι οι πράξεις. Μόνο εκεί μπορείς να μιλήσεις χειροπιαστά. Τι έχεις στα χέρια σου μετράει. Μπορεί να μην είναι όλα στρωμένα με ροδοπέταλα αλλά σίγουρα θα σε οδηγήσει σε ένα καλύτερο μέρος και θα σε κάνει να αισθάνεσαι καλύτερα τον εαυτό σου. Είναι πιο ωραίο όταν μεγαλώσεις να πεις προσπάθησα, δημιούργησα, τόλμησα από το να πεις τι θα γινόταν εάν ήταν αλλιώς ή αν ήταν αλλιώς η χώρα. Και αν δεν αλλάξει ο καθένας από μας, δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα σε αυτήν την χώρα. Η προσωπική αλλαγή θα φέρει την μεγάλη αλλαγή.

Ποιο από τα βραβεία που έχετε πάρει σας συγκίνησε περισσότερο;

Το πρώτο μου βραβείο που έχει και ιδιαίτερη σημασία, ως σκηνοθέτης εννοώ. Που ήταν στην Νορβηγία και η όλη εμπειρία ήταν καταπληκτική.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε εδώ.