Κανένας δεν ξέρει τι απέγινε ο Δημήτρης Βακόνδιος, ο άνθρωπος που το 1957 ανακάλυψε τον φραπέ. Αν ζει, θα είναι υπερήλικας, μπορεί και αιωνόβιος, έχοντας ρουφήξει τη ζωή με το καλαμάκι. Αν πάλι έχει φύγει, το έκανε αθόρυβα, διακριτικά. Η εφημερίδα με το αγγελτήριο σίγουρα θα δίπλωσε πάνω σε τραπέζια καφενείου, δίπλα σε ποτήρια με φραπέ. Όμως, για φαντάσου, στις κηδείες σερβίρουν ελληνικό καφέ.
Ψάχνω εδώ και μέρες να βρω πληροφορίες για τη ζωή και την τύχη του Βακόνδιου. Το όνομα είναι συριανό, αλλά ο ίδιος ήταν από τον Πειραιά. Και από όλον τον βίο του, γνωρίζουμε μόνο τη στιγμή που, ως υπάλληλος της Nestle, έφτιαξε τον πρώτο φραπέ, στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης.
Πιθανότατα πρόκειται για τη μεγαλύτερη ελληνική καινοτομία των τελευταίων εξήντα ετών. Διότι δεν ήταν, απλώς, μία πρόταση για την παρασκευή καφέ. Ηταν η εισαγωγή ενός νέου στιλ. Κατά μία εκδοχή και η γέννηση ενός νέου τρόπου ζωής. Ασφαλώς και ο φραπές δεν μπορούσε να ανακαλυφθεί αλλού, παρά μόνο στην Ελλάδα. Αρχικώς εκσυγχρόνισε την παραδοσιακή σχέση του λαού μας με το καφενείο. Ο φραπές έμαθε την ελληνική νεολαία να πίνει καφέ, ενώ παράλληλα εισήγαγε δυτικά ήθη στο καφενείο, επιβεβαιώνοντας την αλματώδη προσέγγιση της χώρας με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Ναι, η Ελλάδα από τα μέσα του 20ού αιώνα και μετά, δεν έμεινε προσκολλημένη στον βυζαντινό καφέ στη χόβολη. Εξελίχθηκε, υιοθετώντας σύγχρονα ήθη, νέες γεύσεις, εκπλήσσοντας τον κόσμο. Ο πλανήτης χρειάστηκε δεκαετίες για να μας καταλάβει και να ακολουθήσει. Και όχι στο σύνολό του.
Επίσης, η ανακάλυψη του φραπέ συμβολίζει με τον πλέον παραστατικό τρόπο αυτό που όλοι γνωρίζουμε, αλλά σπανίως δικαιώνουμε: το δαιμόνιο του Ελληνα, την εφευρετικότητα, τη σύνθεση του νέου, με συμβατικά υλικά. Ας ήταν η Nestle μία σπουδαία πολυεθνική με χιλιάδες υπαλλήλους και εκατοντάδες στελέχη μάρκετινγκ. Το πιο καινοτόμο προϊόν της εταιρείας ανακαλύφθηκε από έναν Ελληνα που έψαχνε τρόπο να σκοτώσει την ώρα του. Πιθανότατα κάπως έτσι γεννήθηκαν πολλές από τις ιδέες, πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε ο δυτικός πολιτισμός: από έναν Ελληνα που δεν είχε κάτι καλύτερο να κάνει.
Ας μη λησμονούμε επίσης ότι και ο τρόπος παρασκευής του φραπέ περιέχει σημειολογία αντίστοιχη εκείνη των δημοτικών μας χορών. Φέρτε μόνο κατά νου την κίνηση του χεριού με το σέικερ και θα καταλάβετε ότι αποδίδει παραστατικά τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάς στέκεται ενώπιον κρίσεων και προκλήσεων.
Όμως ο Δημήτρης Βακόνδιος δεν ανακάλυψε μόνο το ελιξίριο του ελληνισμού, το αντίστοιχο του μαγικού φίλτρου που καταναλώνουν στο γαλατικό χωριό του Αστερίξ. Ο Δημήτρης Βακόνδιος προκάλεσε ένα Big Bang από οικονομίες κλίμακος με τζίρο δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η Starbucks δεν θα ήταν αυτή που είναι χωρίς τον κρύο καφέ που ανακάλυψε ο Βακόνδιος. Ούτε εσείς θα μου πίνατε τώρα φρέντο εσπρέσο. Και κανένας μας δεν θέλει να φανταστεί πώς θα ήταν η Θεσσαλονίκη. Πώς θα ακουγόταν το «τι με λες τώρα, ρε μαλάκα» χωρίς τα χείλη να έχουν βραχεί από φραπέ, χωρίς το καλαμάκι να σχηματίζει μία δίνη στον αφρό.
Ο Δημήτρης Βακόνδιος δεν έβγαλε φράγκο από την ανακάλυψή του. Αν ήταν Αμερικανός θα είχε κερδίσει, βέβαια, εκατομμύρια, ίσως και δισεκατομμύρια. Ο φραπές θα ήταν πατέντα αποκλειστικής χρήσης και -ποιος ξέρει;- μπορεί ο πλανήτης να έπινε Frappe-Cola. Δεν μάθαμε ποτέ πώς αισθανόταν ο Βακόνδιος όταν έβλεπε μία χώρα με το καλαμάκι στο στόμα, σαν να υπήρχε μία υπερφυσική αντλία που έβγαζε εκατομμύρια λίτρα φραπόγαλου. Λες και ανακάλυψε πετρέλαιο, αλλά πρέπει να πληρώνει για τα κοινόχρηστα. Του αξίζει, τουλάχιστον, μία αναμνηστική πλάκα μέσα στον χώρο της Εκθεσης. Ισως και ένα δρομάκι κάπου στον Βαρδάρη, εκεί όπου το φραπεδάκι συνοδεύει την μπουγάτσα στα στομάχια των εργατών και το τσιγάρο στους λαιμούς των φαντάρων.
