Ξεκίνησα να μαθαίνω γαλλικά στα 13 μου, με δική μου πρωτοβουλία. Θυμάμαι που πήγαινα στο σπίτι του δασκάλου μου και η μαμά του κάθε φορά μου έφερνε σπιτικό γλυκό του κουταλιού, το οποίο δε μου άρεσε και το έτρωγα με το ζόρι. Πήρα τα συνηθισμένα διπλώματα, παιδεύτηκα πολύ με τις μεταφράσεις από και προς τα γαλλικά στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, μιλώντας τα ξύλινα γαλλικά των βιβλίων, μέχρι που το καλοκαίρι του 1993 δούλεψα ένα καλοκαίρι στο Club Med και επιτέλους άρχισα να μιλάω τα ζωντανά γαλλικά του τώρα. Κάπου εκεί τα γαλλικά μου πέθαναν, με ελάχιστες ζόμπι εμφανίσεις τα τελευταία είκοσι χρόνια.
Χρειάστηκε να τα νεκραναστήσω πρόσφατα, με αφορμή τη συμμετοχή μου σ’ ένα ψυχοθεραπευτικό εργαστήρι στις Βρυξέλλες. Το έτρεμα… Πώς θα κατάφερνα να μιλάω όλη μέρα γαλλικά, σε θεωρητικό και βιωματικό επίπεδο, για πέντε ολόκληρες μέρες; Αποδείχθηκε εξαντλητικό. Έπεφτα για ύπνο στις 22:30 και κοιμόμουν ολόκληρο εννιάωρο για να συνέλθει ο εγκέφαλός μου.
Φεύγοντας από τις Βρυξέλλες συνειδητοποίησα ότι δεν πήγα ταξίδι μόνο στο Βέλγιο αλλά στα ίδια τα γαλλικά. Ταξίδεψα στη γλώσσα. Οι γλώσσες δεν είναι ίδιες –σιγά το νέο, θα μου πείτε– αλλά εννοώ κάτι βαθύτερο. Εγώ δεν είμαι ίδιος σε κάθε γλώσσα. Είμαι άλλος στα γαλλικά απ’ ό,τι είμαι στα ελληνικά και τα αγγλικά ή στα δανέζικα, μια άλλη ξένη γλώσσα για μένα. Σκέφτομαι διαφορετικά επειδή αναγκάζομαι να περπατήσω σε άλλες συντακτικές δομές, χρησιμοποιώντας λέξεις που φαινομενικά είναι ισοδύναμες, αλλά όχι ακριβώς.
Η αίσθηση ότι εγώ είμαι αλλιώς από γλώσσα σε γλώσσα επιβεβαιώνεται και από επιστημονικές μελέτες. Ήδη το 1968 στις έρευνες της Susan Ervin και πιο πρόσφατα, στις έρευνες των γλωσσολόγων Jean-Marc Dewaele και Aneta Pavlenko (2001-2003), και τις έρευνες της Michele Koven (1998), διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι έδιναν διαφορετική έμφαση σε διαφορετικά στοιχεία του χαρακτήρα τους αλλά και αντιλαμβάνονταν αλλιώς τον κόσμο ανάλογα με το ποια γλώσσα μιλούσαν.
Πράγματι, στα αγγλικά είμαι πιο έμμεσος και διπλωματικός απ’ ό,τι στα ελληνικά, που μιλάμε πιο επιτακτικά και απότομα, χωρίς περιστροφές. Δίγλωσσες γυναίκες στα πειράματα της Coven δήλωσαν ότι στα γαλλικά ήταν πιθανότερο να είναι πιο δυναμικές, ενώ στα πορτογαλικά έτειναν να υποχωρούν στις απαιτήσεις των άλλων. Σε άλλο πείραμα, οι συμμετέχοντες έκριναν αλλιώς ποιος ευθυνόταν για μια πράξη ανάλογα με το αν διάβαζαν την ιστορία στα αγγλικά ή τα ιαπωνικά.
Δε θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Ο μόνος τρόπος να αντιλαμβανόμαστε και να γνωρίζουμε το βίωμά μας είναι μέσω της γλώσσας. Ως άνθρωποι υπάρχουμε μόνο μέσα στη γλώσσα.
Εγώ όμως έκανα κι άλλο ένα ταξίδι, στους ήχους της γλώσσας. Ο ανθρώπινος λάρυγγας μπορεί να παράγει χιλιάδες ήχους. Η επίσημη ελληνική έχει μόλις 30 φθόγγους. Οι διάλεκτοί της αρκετούς περισσότερους. Άλλες γλώσσες έχουν τους διπλάσιους! Νιώθω τεράστια απόλαυση όταν γεύομαι τους παχύρρευστους ήχους των γαλλικών (λες και σιγοβράζω μια πηχτή σούπα στο στόμα), τους χτυπητούς ήχους των δανέζικων (σαν να κάνω πηδηματάκια από ήχο σε ήχο), τους χαζοχαρούμενους φθόγγους των ιταλικών (σαν να πηγαίνω χορευτά από ήχο σε ήχο) κτλ κτλ.
Επιστρέφοντας από το Βέλγιο, συνειδητοποιώ ότι επισκέφτηκα τα γαλλικά. Πάντως, χαίρομαι που θ’ αράξω αναπαυτικά στους οικείους φθόγγους των ελληνικών μου.