Ενα μήνυμα στο Facebook μπορεί να ενεργοποιήσει το θυμικό σου, να βάλει τη μνήμη σου να γυρίσει πολλά χρόνια πίσω…
Το μήνυμα ήρθε από τον συμμαθητή μου, τον Πάνο Μ.: «Καλημέρα, φίλε Σπύρο. Εχτές το βράδυ ήρθαν στο μυαλό μου εκείνες οι εποχές που καθόμασταν στο ίδιο θρανίο, στην Εκτη Δημοτικού. Αυτό συνέβη επειδή είδα σε μια κολώνα, στην πλατεία Αναλήψεως, ότι η κηδεία του δασκάλου μας, του Μενέλαου Γ., έγινε την Πέμπτη, στις 9 του μήνα. Δεν σου κρύβω, φίλε, ότι στενοχωρήθηκα πολύ».
Αραγε, έπειτα από αυτό το σοκαριστικό μήνυμα, τι είναι πιο δύσκολο; Να θυμηθείς τις αρετές του δασκάλου σου ή να προσπαθήσεις να θυμηθείς πώς ήσουν εσύ εκείνη την εποχή; Αυτό το ερώτημα πραγματικά ξεπερνά τη θλίψη για τον χαμό ενός ανθρώπου που ήξερες επί τόσα χρόνια, που σε δίδαξε όχι μόνο γράμματα, αλλά αρχές και αξίες.
Κάποιον που έχει πεθάνει δεν τον αποκαλούμε «κύριο» -βασικό- όμως, ένας καλός δάσκαλος πρέπει να γνωρίζει τους κανόνες. Ενας αριστούχος μαθητής, οφείλει να θυμάται τις εξαιρέσεις. Για μένα, λοιπόν, θα είναι πάντα κύριος, αφού δίδαξε, ανάμεσα σε κανόνες και εξαιρέσεις, συμπεριφορά απέναντι στους συνανθρώπους – άλλος ένας μεγάλος «φάρος» στη ζωή μου.
Στα μάτια μου φάνταζε γίγαντας, Κρητίκαρος, κι ας μην είχε το ανάλογο ανάστημα. «Σπυράκο, το πραγματικό μπόι ενός ανθρώπου είναι ο “ίσκιος” του», έλεγε ο ίδιος, αναφερόμενος στο ειδικό βάρος που οφείλει να κουβαλά κάθε προσωπικότητα. Εκείνη, δηλαδή, που προσπάθησε να μας σφυρηλατήσει με όρεξη για διδαχή, θεωρώντας ότι δεν έχει τόση σημασία η μόρφωση σε ένα άτομο, εάν δεν συνάδει και δεν συμπορεύεται με την κοινωνική παιδεία. Ο κύριος Μενέλαος προσπάθησε να μας μάθει ότι ένας άνθρωπος, εάν είναι πραγματικά σπουδαίος, δεν το διαφημίζει, δεν το εμπορεύεται, δεν το «πουλά» στους άλλους και, βασικά, δεν το ξεπουλά.
Οταν ο δάσκαλός σου φεύγει από τη ζωή, μαζί φεύγει και ένα δάκρυ που δεν είναι λύπης
Δασκάλους μπορεί να γνωρίσεις πολλούς στη ζωή σου, αλλά λίγους θα θυμάσαι για αυτό που ήταν και για όσα σου έδωσαν και εκεί, ακριβώς, ελλοχεύει η σοφία τους. Ο κύριος Μενέλαος ήταν σοφός; Αναντίρρητα. Οπως είχε γράψει ο λιβανοαμερικανός ποιητής και φιλόσοφος Χαλίλ Γκιμπράν «Ο πραγματικά σοφός δάσκαλος δεν είναι αυτός που σε σπρώχνει μέσα στον οίκο της σοφίας, αλλά αυτός που σε οδηγεί στο κατώφλι του μυαλού σου». Ο κύριος Μενέλαος αυτό έκανε, απλά κι απέριττα, δίχως φανφάρες και σικέ εντυπωσιασμούς και, βασικά, με αγάπη για τα νιάτα. Εκείνα τα χρόνια που βγαίναμε από το πολυτονικό σύστημα και την αέναη μάχη με τις περισπωμένες και τις οξείες, τότε που βάζαμε στην άκρη τις μπλε σχολικές ποδιές με τους λευκούς γιακάδες, οι περισσότεροι δάσκαλοι δεν αγαπούσαν τα παιδιά. Τα επέπλητταν και τους έκαναν μπούλινγκ, τα έβαζαν με το ένα πόδι-όρθια-τιμωρία, κάποιες φορές έπεφταν φάπες και τράβηγμα αφτιών – που τότε τα γράφαμε «αυτιά», αλλά μη σε ζαλίζω με αυτά. Ο κύριος Μενέλαος ήταν δημοκράτης, πέρα και μακριά από κάθε κατάλοιπο χούντας, που ήταν ακόμα κοντινό παρελθόν-εφιάλτης, μας έμαθε ότι μπορούμε να αποφασίζουμε όλοι μαζί για κάτι και ότι όλοι μαζί μετά θα ήμασταν υπεύθυνοι για όποια επιλογή κάναμε. Το πιο συγκλονιστικό από όλα; Επειτα από τόσα χρόνια -που, πια, έχω την ηλικία του όταν εκείνος με δίδασκε- δεν έχω καταλήξει ακόμα για το αν κάποιες φορές μπορεί να νευρίαζε με κάτι που κάναμε ή δεν κάναμε και το έπνιγε μέσα του ή, απλώς, ήταν εμποτισμένος με ιώβεια υπομονή επειδή «παιδιά είναι».
Οταν πεθαίνει ο δάσκαλός σου το μυαλό σου γυρίζει πίσω σε μια ηλικία που ήταν όλα γλυκά σαν γλειφιτζούρι σε πανηγύρι, όταν πεθαίνει ο δάσκαλός σου σε κερνάει επαναφορά «ζεστών» αναμνήσεων ενώ, την ίδια στιγμή, κάνεις τον απολογισμό σου για να σκεφτείς εάν στη ζωή σου εφάρμοσες όλα όσα σε δίδαξε. Βασικά, μπορείς να τα θυμηθείς;
Οταν πεθαίνει ο δάσκαλός σου συνειδητοποιείς, ταυτόχρονα, τη φθαρτότητα της ανθρώπινης ύπαρξης – για την οποία σου είχε μιλήσει εκείνος, αλλά τότε όλο αυτό σου φαινόταν πολύ μακρινό. Οταν πεθαίνει ο δάσκαλός σου συνειδητοποιείς ότι χάνεται άλλο ένα κομμάτι της παιδικής σου ηλικίας, άλλο ένα μέρος της αθωότητάς σου – που είναι δύσκολο, πλέον, να το πάρεις πίσω.
Οταν ο δάσκαλός σου φεύγει από τη ζωή, μαζί φεύγει και ένα δάκρυ που δεν είναι λύπης, επειδή δεν θα τον ξαναδείς ποτέ και δεν θα ακούσεις ποτέ ξανά την μπάσα φωνή του. Αυτό το δάκρυ είναι κρύσταλλος χαράς, επειδή είχες την τύχη και την τιμή να τον γνωρίσεις – εκείνος σε είχε μάθει να αξιολογείς τους σημαντικούς ανθρώπους.
Καλή στράτα, κύριε Μενέλαε. Καλό δρόμο, δάσκαλε.
Και ευχαριστώ για όλα…