Το Internet γέμισε Σαίξπηρ, αφορμή από τις επετείους γέννησης και θανάτου του ποιητή. Αφιερώματα, παραστάσεις, προβολές, σονέτα, αναγνώσεις, ακόμα και doodles στις μηχανές αναζήτησης -μια παρηγοριά σ΄ αυτούς τους καιρούς- δύσκολους για ποιητές και δύσκολους καιρούς γενικότερα.
Τον χειμώνα τον έβγαλα κι εγώ παρέα με Σαίξπηρ, αλλά όχι όπως θα περίμενα. Για να ακριβολογήσω, «κόλλησα» με… Σαιξπηρικό εξώγαμο, ένα γοητευτικό μπασταρδάκι. Είδαμε στο σπίτι μονοκοπανιά τέσσερεις σαιζόν της τηλεοπτικής σειράς «House of Cards», το οποίο πλέον μεταδίδεται και ελεύθερα, ανά επεισόδιο, και στην Ελλάδα*.
Tο σήριαλ έχει γίνει διεθνής επιτυχία, έχει σαρώσει τα βραβεία και κυρίως έχει εγκαθιδρύσει το σεναριακό ζευγάρι των Φρανκ-Κλέρ Αντεργουντ σε ανεπίσημο «Πρόεδρο» και «Πρώτη Κυρία» των ΗΠΑ. Οι μηχανορραφίες της πολιτικής σκηνής της Ουάσιγκτον παρέχουν ένα πρώτης τάξεως υλικό που χορταίνει τον τηλεθεατή, αλλά πάνω απ΄ όλα, προσφέρουν στο πρωταγωνιστικό ζεύγος των Κέβιν Σπέισι και Ρόμπιν Ράιτ ένα μοναδικό καμβά πάνω στον οποίο «κεντούν» αριστοτεχνικά τις ερμηνείες τους.
Σε κάθε περίπτωση, καλογραμμένη, καλογυρισμένη και εξαιρετικά καλοπαιγμένη, η σειρά βλέπεται πολύ ευχάριστα. Αυτό όμως που την κάνει ακαταμάχητη, είναι η δεύτερη ανάγνωση που προσφέρει στον τηλεθεατή η ερμηνεία του Κέβιν Σπέισι.
Πέρα από τις χολιγουντιανές του δάφνες και τις οσκαρικές του διακρίσεις, ο Σπέισι διαθέτει μια δεύτερη ολοκληρωμένη καλλιτεχνική ζωή. Είναι αφοσιωμένος εργάτης του θεάτρου. Το ρεπερτόριό του κλασικό και ευρύτατο, αλλά η «αδυναμία» του φανερή και εκδηλωμένη. Ο Σπέισι είναι Σαιξπηρόπληκτος, Σαιξπηρολάτρης και Σαιξπηρομανής. Ενας αμερικανός σταρ του σινεμά επί δέκα έτη στο τιμόνι, του Οld Vic, με εμβληματικές ερμηνείες (ο «Ριχάρδος» του είχε ταξιδέψει σε παγκόσμια τουρνέ, φτάνοντας και στην Επίδαυρο).
Δεν ξέρω να πω αν ο Σπέισι επινόησε όλη αυτή την ανταρσία για «εκπαιδευτικούς λόγους». Μπορεί να έτυχε, ίσως να τον ενέπνευσε το σενάριο, ή μπορεί απλώς να βαριόταν και να ήθελε να παίξει και με άλλα παιχνίδια
Ο Σπέισι, λοιπόν, πήρε τον ρόλο του Φρανκ Αντεργουντ στο «House of Cards» και τον μετέτρεψε σε προσωπικό του, «ζωντανό σαιξπηρικό εργαστήριο». Ενα θέατρο μέσα στο θέατρο, το αγαπημένο εργαλείο του μάστορα από το Στράντφορντ, αυτό έστησε ο Σπέισι στη σειρά. Αφηγείται μια άλλη ιστορία μέσα στην ιστορία. Το «κρυφό έργο» διαδραματίζεται σε έναν αιώνα σκληρό, χρηματοκεντρικό, τεχνολογικό, που δεν αφήνει χώρο για ποιητικές θεατρικές αναζητήσεις. Ο Σαίξπηρ θεωρείται «δύσκολος» για το μεγάλο κοινό, τα ανεβάσματα των έργων του τα βλέπουν οι λίγοι, οι ψαγμένοι, οι χορτάτοι. Για την «πλέμπα» είναι οι αμερικανιές, τα μπλόκμπάστερ, τα υπερθεάματα και τα τελευταία χρόνια, οι τηλε-σειρές. Πού καιρός για «δύσκολα»;
Ο Σπέισι σημαδεύει τα χαρτιά. Ξέρει ότι το ελισαβετιανό θέατρο ήταν ένα θέαμα προορισμένο για λαϊκή κατανάλωση, για παραστάσεις με κόσμο που έβλεπε, έτρωγε, γιούχαρε, έφτυνε, έζεχνε, σπρωχνόταν, θορυβούσε. Μέσα σ΄ αυτόν τον κοινωνικό βούρκο γεννήθηκε μια ποίηση μοναδική, που το φως της λάμπει μέχρι σήμερα. Κι ενώ η ίδια η σειρά, θα μπορούσε να είναι απλώς μια κυνική ηθογραφία (και πάλι θα μετρούσε ως αξιόλογη), το ιερό βίτσιο του πρωταγωνιστή τη μετατρέπει σε «κρυφό σαιξπηρο-σχολειό». Ο Σπέισι χρησιμοποιεί αναίσχυντα την πλοκή, τους ήρωες, τα σκηνικά και κυρίως την κάμερα (τη μόνη στην οποία αποκαλύπτει τις πραγματικές του σκέψεις και προθέσεις) για να διδάξει υποδορίως «όλα όσα θα θέλαμε να μάθουμε για τον Σαίξπηρ, αλλά βαριόμαστε να τα ρωτήσουμε».
Μερικές φορές, χρειαζόταν να γυρίσω πίσω το επεισόδιο που έβλεπα: έχανα την υπόθεση του έργου, προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσω «το άλλο έργο». Είχα μόλις δει Ριχάρδο; Ή Μακμπέθ, ή Οθέλλο, ή «Εμπορο»; Ή κάτι άλλο, που δεν αναγνώρισα, που δεν πήρα χαμπάρι; Σίγουρα δεν ήμουν η μόνη. Ελάχιστοι από τους συμπρωταγωνιστές του «House of Cards» άλλωστε, δείχνουν να παίρνουν μυρωδιά τι γίνεται κάτω από τη μύτη τους -η εξαιρετική Ρόμπιν Ράιτ είναι σίγουρα μια από τον σκληρό πυρήνα των συνενόχων σ΄ αυτό το υπέροχο, απολαυστικό κρυφτό.
Δεν ξέρω να πω αν ο Σπέισι επινόησε όλη αυτή την ανταρσία για «εκπαιδευτικούς λόγους». Μπορεί να έτυχε, ίσως να τον ενέπνευσε το σενάριο, ή μπορεί απλώς να βαριόταν και να ήθελε να παίξει και με άλλα παιχνίδια, εκτός από το να ντύνεται με ακριβά κοστούμια και να ποζάρει με σατανικό ύφος στη ρεπλίκα του Οβάλ Γραφείου, παριστάνοντας ένα σύγχρονο, μονοδιάστατο Τζέι-Αρ της πολιτικής.
Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι το πονηρό του στοίχημα να τυλίξει με σαιξπηρική μπόλια την αβάσταχτη ελαφρότητα του prime time, το κέρδισε πανηγυρικά. Ισως η επόμενη παράσταση του «Ερρίκου του Τέταρτου» που θα ανέβει κάπου στις Μεσοδυτικές πολιτείες να μην αφήσει εντελώς αδιάφορο τον θεατή της μικρής πόλης, αφού ο Σπέισι θα τον έχει υπούλως εξοικειώσει με το ελισαβετιανό θεατρικό τοπίο.
Από τη άλλη μεριά, αυτά τα παιχνίδια είναι και λίγο επικίνδυνα για την καλλιτεχνική αξιοπιστία ενός καταξιωμένου πρωταγωνιστή. Ισως οι θεωρητικοί, οι επαΐοντες, να μην είναι καθόλου ευχαριστημένοι απ΄ αυτή τη μπασταρδεμένη, τη θρασύτατη τηλε-πολτοποίηση όλων των σαιξπηρικών ηρώων σε μια ερμηνεία -και σε λιγότερο από μία ώρα- (όσο κρατάει κάθε επεισόδιο του «House of Cards»). Τα μπάσταρδα παιδιά -φυσικά και πνευματικά- είχαν πάντα δυσκολία στο να γίνουν αποδεκτά. Από τους περισσότερους, αλλά όχι και από τον Σαίξπηρ, που τα λάτρεψε. Τα προτιμούσε από τα βαρετά, τα νόμιμα τέκνα που έχουν συλληφθεί σε βαρετά κρεββάτια, «μέσα στη νύστα και τη βαρεμάρα /…τώρα στους νόθους, ω θεοί, παρασταθείτε!» («Βασιλιάς Ληρ», μετάφραση Β. Ρώτας).
*Η σειρά «House of Cards» προβάλλεται από τον OTE TV κάθε Σάββατο βράδυ (ο 4ος κύκλος με διπλό επεισόδιο) και το Μega (ο 1ος κύκλος), κάθε Πέμπτη και Παρασκευή βράδυ.