Τα βλέπω στην Αθήνα, ξεχυμένα ολημερίς στα εμπορικά. Τα πιτσιρίκια τα έφηβα, τα μετέφηβα, να μασουλάνε ό,τι χαρτζιλίκι κατάφεραν να τους χορηγήσουν οι γονείς για τις γιορτές. Χο χο χο…
Σκέφτομαι ότι ένα από τα πράγματα που ζήλεψα, το μικρό διάστημα που πέρασα στην Αυστραλία, είναι η εργασία των νέων. Δεν είναι βέβαια «αυστραλέζικη» εφεύρεση να δουλεύουν τα παιδιά εκεί, ασχέτως της οικονομικής κατάστασης των γονιών τους. Το φαινόμενο είναι διαδεδομένο σε πολλές χώρες της Δύσης. (Για να μην μπερδευτούμε, δεν ταυτίζω την εποχιακή εργασία των εφήβων με την παιδική εργασία στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτή είναι μια βάρβαρη ανθρώπινη δουλεία, που στερεί από τα παιδιά το δικαίωμα στη μόρφωση και τα καταδικάζει σε νέο κύκλο φτώχειας).
Αναφέρομαι στη νεανική εργασία παράλληλα με το σχολείο, ή τις ανώτερες σπουδές. Αγόρια και κορίτσια, όταν κλείσουν τα δεκαπέντε ψάχνουν και, βεβαίως, βρίσκουν δουλειά. Δυο εβδομάδες κλειστά σχολεία; Ευκαιρία να γίνει μια ωραία μπάζα, πολλές επιχειρήσεις θέλουν βοηθητικά χέρια. Δυόμισι μήνες κωλοβάρεμα στις διακοπές; Οχι ευχαριστώ, δεκαπέντε μέρες είναι αρκετές. Οι υπόλοιπες, εργασία. Ολοι οι φίλοι τους το κάνουν, οπότε δεν φαίνεται παράξενο. Τα μικρά τα μαθητούδια δουλεύουν κοντά στα σπίτια τους. (Εχει πλάκα που στο τέλος του οκταώρου σκάει η μαμά με το τζίπ των ογδόντα χιλιάδων δολαρίων να παραλάβει στο σχόλασμα τη μικρή που σου τύλιγε τη μυζήθρα).
Βλέπω κάτι πολύ όμορφο, πολύ υγιές, στα μάτια της μαμάς ή του μπαμπά (του επιχειρηματία, του διακεκριμένου επιστήμονα, του μεγαλοδικηγόρου), την ώρα που εξηγούν ότι ο Σάιμον πήρε προαγωγή στο βουλκανιζατέρ, γιατί «είναι δουλευταράς». Βλέπω να λάμπουν από περηφάνια για το «μωρό τους» που ανοίγει φτερά
Τα παιδιά δουλεύουν: Χτυπάνε βάρδιες σε φαστφουντάδικα, ξεφορτώνουν κούτες σε σούπερ μάρκετ, κάνουν, με λίγα λόγια, βαριές, σκληρές δουλειές που ένας μεγαλύτερος δυσκολεύεται ή δεν επιθυμεί να διεκπεραιώσει. Τα μεγαλύτερα σερβίρουν σε εστιατόρια και μπαρ (χρειάζεται ειδική άδεια, κατόπιν σύντομης εκπαίδευσης για να εργαστείς σε μέρη που πωλείται αλκοόλ). Οχι λίγα, αγόρια και κορίτσια, εκμεταλλεύονται τις θερινές διακοπές από το λύκειο ή το πανεπιστήμιο και ταξιδεύουν μακριά από την πόλη τους. Εκεί είναι τα καλά μεροκάματα, στις κτηνοτροφικές μονάδες, στα γεωργικά, στα καράβια. Κόρη του κολλητού μας, μια κούκλα, τι να σας λέω, σωστή νεράιδα, πέρασε τρεις μήνες δουλεύοντας καθαρίστρια σε πλοίο-ξενώνα εργατών που διανυκτέρευαν στο βαπόρι και το πρωί έβγαιναν για δουλειά. «Εβγαλε λεφτά που δεν τα έχω δει εγώ ούτε στον ύπνο μου», λέει ξεκαρδισμένος στα γέλια ο μπαμπάς της. Αφού είχε πάθει τρία καρδιακά από τον φόβο του, βεβαίως, χωρίς να τα μαρτυρήσει. Οπως δεν τα μαρτύρησε άλλος φίλος μας, που έχει το γιο του, μεταπτυχιακό Νομικής, να δουλεύει καλοκαίρια σε σιταποθήκη. («Εχω πάρει άδεια από τη δουλειά και τον παρακολουθώ, μόλις πήρε δίπλωμα χειριστή γεωργικού μηχανήματος. Τρεις μέρες είμαι παρκαρισμένος δίπλα στη φάμπρικα, θα μου πεις τι να κάνω, ε, αν τραυματιστεί, να τον τρέξω στα επείγοντα, ξερωγώ»).
Αλλάζει του γονιού η καρδιά; Δεν αλλάζει.
Χριστούγεννα, διάφορες γιορτές, Σαββατοκύριακα: Ευκαιρίες για δουλειά και βεβαίως καλό χαρτζιλίκι. Με καλούσαν σε (Θεέ μου συγχώρα με) «καλά σπίτια» και ρωτούσα αθώα πού είναι η κόρη/γιος/εγγονή της οικογένειας. «Ο Σάιμον δουλεύει σε φαναρτζίδικο, Η Τζούλια κρατάει παιδιά. Η μικρή; Σήμερα θα αργήσει, είναι η πρώτη της μέρα στο φούρνο, εδώ στη γωνία». Κάτι συνηθισμένο, όλοι το κάνουν. Κυριακές, σχόλες, Χριστούγεννα.
Καταλαβαίνω πολύ καλά την αγωνία της ελληνικής κοινωνίας, που συνοψίζεται στη φράση «να μην περάσουν τα παιδιά αυτά που περάσαμε εμείς». Ισως όμως έφτασε η ώρα να ξεφορτωθούμε αυτή την αντίληψη, μαζί με το γνωστό σύνδρομο που μας έβαζε να τα μπουκώνουμε με το στανιό, επειδή οι γονείς μας στερήθηκαν το φαγητό στην Κατοχή.
Η νεανική εργασία δεν αποτελεί πανάκεια για την ανατροφή μιας νέας, πιο υγιούς γενιάς. Τα παιδιά στις δυτικές χώρες εξακολουθούν να έχουν τεράστια προσωπικά και κοινωνικά προβλήματα, είτε χτυπάνε μεροκάματα, είτε όχι. Ομως βλέπω κάτι πολύ όμορφο, πολύ υγιές, στα μάτια της μαμάς ή του μπαμπά (του επιχειρηματία, του διακεκριμένου επιστήμονα, του μεγαλοδικηγόρου), την ώρα που εξηγούν ότι ο Σάιμον πήρε προαγωγή στο βουλκανιζατέρ, γιατί «είναι δουλευταράς». Βλέπω να λάμπουν από περηφάνια για το «μωρό τους» που ανοίγει φτερά. Οσο για το παιδί; Το μάθημα που παίρνει σχετικά με το τι ακριβώς είναι η εργασία, η κάθε εργασία, δεν το συζητάω: Το πιο πολύτιμο δίδαγμα, στην πιο κρίσιμη ηλικία.
Ομολογώ ότι από τώρα ψάχνομαι, μέχρι πρόβες κάνω, για το πώς θα σκάσω τα νέα στον εμβρόντητο μελλοντικό μου έφηβο. Πού θα πάει, κάποια μέρα θα το ζητήσει το χαρτζιλίκι για να βγάλει το φλερτάκι έξω, δεν θα ζητήσει;
«Λοιπόν, χρυσό μου, ο κύριος Σεραφείμ… ναι, βρε ο φούρναρης, μόλις σήμερα μου έλεγε ότι θέλει έξτρα προσωπικό για τα Χριστούγεννα…».
Χο χο χο!