Πριν από λίγους μήνες αναγκάστηκα να αλλάξω σπίτι, διότι μετά από δέκα χρόνια στο προηγούμενο, ο ιδιοκτήτης αποφάσισε να το πουλήσει. Ναι, μη με κοιτάτε παράξενα, νοικιάζω. Είμαι σε αυτήν την πολύ παράξενη κατηγορία Ελλήνων που δεν έχουν δικό τους σπίτι.
Ούτε εξοχικό. Ούτε κτήματα με ελιές στην Καλαμάτα, ούτε με κάποιο γκρεμίδι στα Ζαγοροχώρια, ούτε καν εκείνα τα 3Χ3 μέτρα που αναλογούν σε όλους μας στο τέλος και πολλοί φροντίζουν να τα αγοράσουν εκ των προτέρων, μην και βρεθούν άστεγοι στο επέκεινα.
Δεν είναι ότι είμαι εναντίον την ιδιοκτησίας, μάλλον η ιδιοκτησία είναι εναντίον μου· κάθε φορά που έφτασα κοντά στην απόφαση να πάω να πάρω εκείνο το δάνειο, κάποιος με φύλαξε και δεν το πήρα, με τις δικές μου αλλά και τις γενικότερες συνθήκες είναι βέβαιο ότι και σπίτι δεν θα είχα και θα χρωστούσα και στις τράπεζες.
Στο νοίκι, λοιπόν, αδελφές μου, στο νοίκι. Και βγήκα αρχές Φεβρουαρίου να ψάξω σπίτι στο Χαλάνδρι (τα σχολεία των παιδιών), με τρία υπνοδωμάτια και πολύ στοιχειώδεις απαιτήσεις: Να έχει θέρμανση, να μη σαπίζει από την υγρασία, να μην πέφτουν τα ταβάνια, να δουλεύουν τα ηλεκτρικά, να κλείνουν τα παντζούρια.
Αρχικά αντιμετώπισα το θέμα με αισιοδοξία, η οποία κράτησε 30 δευτερόλεπτα, όσο χρειάστηκε να κοιτάξω στο πρώτο site ενοικιάσεων. Τι εννοείς «110 τετραγωνικά μέτρα, τριάρι, ανακαινισμένο, 30ετίας, πλησίον συγκοινωνιών, 1.200 ευρώ, συζητήσιμο»; Τι συζήτηση μπορείς να κάνεις επί των 1.200 ευρώ;
Οι τιμές ενοικίασης των σπιτιών δεν είναι απλώς εξωφρενικές, είναι εντελώς εξωπραγματικές, σε αναλογία δε με την ποιότητα των σπιτιών που προσφέρονται προς ενοικίαση, είναι και ανήθικες. Δεν μου έρχεται άλλη λέξη στο μυαλό.
Θα πείτε τώρα, κάποιοι, για τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης, να σας πω όμως ότι δεν δουλεύουν έτσι ακριβώς οι νόμοι της προσφοράς και της ζήτησης. Το «βρίσκει και τα κάνει» δεν είναι νόμος σε κανένα βιβλίο οικονομικών, είναι από άλλη επιστήμη που λέγεται πλιάτσικο. Το πλιάτσικο είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος να βγάλεις χρήματα βραχυπρόθεσμα, την ίδια την αγορά όμως την καταστρέφει μακροπρόθεσμα.
Τι έχει συμβεί στην αγορά στέγης στην Ελλάδα; Γιατί βρίσκεσαι ξαφνικά να πληρώνεις 800 ευρώ ενοίκιο και όλοι να σου λένε «πω, είσαι πολύ τυχερός»; Πώς γίνεται το ενοίκιο ενός απλού οικογενειακού διαμερίσματος να κοστίζει περισσότερο από το βασικό μισθό και όλοι να θεωρούν ότι αυτός ο παραλογισμός είναι νορμάλ; Πώς γίνεται κάτι ημιυπόγειες τρύπες 30 τετραγωνικών να προσφέρονται για 500 ευρώ τον μήνα, σε μια χώρα που μαστίζεται από ακρίβεια, ανεργία και έχει φάει 15 χρόνια κρίσης στο κεφάλι;
Μέχρι να βγω να ψάξω για σπίτι, νόμιζα ότι όλα αυτά τα τέρατα που έβλεπα στην ομάδα «Ξεσπιτόγατος» του fb ήταν απλώς υπερβολές για να γελάμε. Δεν είναι. Και λίγα λένε οι άνθρωποι εκεί.
Εγινε, λοιπόν, ότι αρχικά ψωνιστήκαμε με το Airbnb. Η λέξη δεν γράφτηκε εκ παραδρομής, είναι η σωστή. «Ψωνιστήκαμε». Οποιος είχε έστω και 10 τετραγωνικά στο Κέντρο και πέριξ, από ταλαίπωρος μικροϊδιοκτήτης που πάλευε κάθε χρόνο να βγάλει τον ΕΝΦΙΑ, έγινε αίφνης εισοδηματίας.
Ο τουρισμός έπαψε να είναι η βαριά βιομηχανία της χώρας και έγινε η μοναδική βιομηχανία της. Και χώρισε τους Ελληνες στα δύο: Εκείνους που μπορούν να επωφεληθούν από αυτόν κι εκείνους που θα υποφέρουν. Αυτή είναι μια τριτοκοσμική κατάσταση, δεν χρειαζόταν καν να περιμένουμε για να το δούμε, η εμπειρία υπάρχει από πολλές χώρες που το έχουν περάσει πριν από μας, χώρες μακρινές κι εξωτικές, οι οποίες τώρα διώχνουν τον μαζικό τουρισμό, αφού πρώτα αυτός διέλυσε ό,τι βρήκε μπροστά του: Την οικονομία, την κοινωνία, το περιβάλλον.
Μετά, ήρθε το επόμενο βήμα της «ανάπτυξης»: «Καλά πάει το Airbnb στην Ελλάδα», σκέφτηκαν κάποια funds στο Ντουμπάι και το Λονδίνο. «Δεν πάμε να αγοράσουμε 7 δισεκατομμύρια πολυκατοικίες να τις ψιλοανακαινίσουμε και να τις κάνουμε βιομηχανία ενοικιαζόμενων;». Και ήρθαν. Και τις αγόρασαν.
Ο πρώην μικροϊδιοκτήτης και πρώην εισοδηματίας πούλησε τα 10 τετραγωνικά του, θα φάει τα λεφτά στο χρυσό σουπερμάρκετ και στα ακόμη πιο χρυσά Airbnb των funds στην Πάρο και τη Μύκονο, το fund από το Ντουμπάι και το Λονδίνο θα γίνει ακόμη πιο πλούσιο, εσύ θα ψάχνεις για σπίτι και θα είσαι «τυχερός» αν σου κοστίζει μόνο έναν μισθό τον μήνα, τα παιδιά σου θα μένουν μαζί σου μέχρι να σβήσει ο ήλιος, τα λεφτά θα φεύγουν στο εξωτερικό, οι οικονομικοί δείκτες (αυτοί που μας συμφέρει να βλέπουμε) θα εκτοξεύονται στο υπερδιάστημα, θα περνάει ο νορβηγός ψηφιακός νομάς από δίπλα σου και θα εύχεσαι να του καεί το λάπτοπ, θα είσαι ένας μεσαιοταξίτης άνθρωπος που ζει σε μια ανήλιαγη τρύπα, σε μια χώρα που παινεύεται για τα εισοδήματά της από τον τουρισμό.
Την ίδια στιγμή, οι δάσκαλοι και οι γιατροί στις τουριστικές περιοχές δεν βρίσκουν ούτε παγκάκι για να μείνουν, διότι οι τοπικές κοινωνίες είναι πολύ απασχολημένες να βγάζουν χρήματα, δεν προλαβαίνουν να σκεφτούν το μέλλον των παιδιών τους. Είναι κι αυτό υποκατηγορία της λογικής «πλιάτσικο»: Σε κάνει τυφλό στο αύριο, νομίζεις ότι το μόνο που υπάρχει είναι το τώρα και ο λογαριασμός σου στην τράπεζα.
Κανένα μακροπρόθεσμο πλάνο, λοιπόν, σε μια χώρα όπου η οικιστική κρίση έχει χτυπήσει ταβάνι. Ναι, «φτηνά» δάνεια για νέους να αγοράσουν σπίτι. Αν έχουν δουλειά, αν έχουν τις προϋποθέσεις να πάρουν δάνειο, αν είναι δύο, αν βρουν σπίτι που να μην κάνει ένα τρισεκατομμύριο το τετραγωνικό, και μερικές δεκάδες «αν» ακόμη.
Και τα Airbnb πολλαπλασιάζονται, ο κόσμος φεύγει από το Κέντρο, «σπρώχνεται» προς τα προάστια, οι τιμές γίνονται κι εκεί απαγορευτικές, σπίτια δεν υπάρχουν, «να πας να μείνεις στην επαρχία» σού λέει ο άλλος με άνεση, διότι ζούμε και σε μια χώρα όπου η επαρχία ανθίζει και είναι γεμάτη δουλειές και ευκαιρίες…
Σήμερα, 155.000 ιδιοκτησίες είναι εγγεγραμμένες στις δύο πιο γνωστές πλατφόρμες, Airbnb και Vrbo, 20.740 εκ των οποίων στην Αθήνα. Περισσότερα από 3.000 καταλύματα ελέγχονται από μόλις 17 εταιρείες. Πέρα από αυτά, υπάρχουν πολύ μικρότερες εταιρείες και πλατφόρμες, επίσημες και ανεπίσημες βραχυπρόθεσμες μισθώσεις, που πολλαπλασιάζουν τον αριθμό.
Ποια είναι η λύση; Δεν χρειάζεται να ανακαλύπτουμε την Αμερική διαρκώς, υπάρχουν πόλεις, πολύ τουριστικές και πολύ διάσημες, που ήδη σκέφτονται όχι απλώς να υπερφορολογήσουν τα Airbnb, αλλά να τα περιορίσουν ή και να τα εξορίσουν τελείως. Οχι μόνο επειδή ανεβάζουν τις τιμές της στέγασης, αλλά επειδή αλλάζουν τη φυσιογνωμία (και το κόστος) ολόκληρων περιοχών, εις βάρος των κατοίκων.
Μη βιάζεστε να γίνετε έξαλλοι όσοι έχετε σπίτια και τα νοικιάζετε με τη συγκεκριμένη μέθοδο, ούτε να με κατηγορήσετε ότι τα λέω όλα αυτά επειδή δεν είμαι ιδιοκτήτης. Προφανώς η Ελλάδα χρειάζεται τον τουρισμό, προφανώς είναι το βασικό μας έσοδο, αφού δεν φροντίσαμε να έχουμε άλλο, προφανώς πρέπει να υπάρξει ανάπτυξη. Οχι διαλύοντας τους κατοίκους της χώρας, όμως, ή τη χώρα την ίδια.
Ο μοναδικός γιατρός της Σερίφου που παραιτήθηκε επειδή δεν ήταν βιώσιμη η διαμονή του εκεί, η δασκάλα στην Πύλο που αναγκάζεται να βρει σπίτι 70 χιλιόμετρα μακριά στην Καλαμάτα, τα παιδιά μας που θα φύγουν στο εξωτερικό επειδή δεν μπορούν να συντηρήσουν τον εαυτό τους με τους μισθούς και το κόστος της Ελλάδας, όλοι αυτοί είναι η χώρα.
Αυτοί θα είναι και αύριο η χώρα· ο ψηφιακός νομάς και ο τουρίστας μπορεί να βρουν να πάνε παραπέρα, δεν θα έρχονται κιόλας όταν το κόστος θα είναι απαγορευτικό ακόμη και για αυτούς, ήδη είμαστε ακριβή χώρα και για τους επισκέπτες.
Και σε τελική ανάλυση, είναι δεδομένο ότι η (όποια) κυβέρνηση θέλει να προστατεύσει τους ιδιοκτήτες, που είναι πολλοί, θέλει να παρουσιάσει νούμερα, που είναι πάντα ωραίο να ανεβαίνουν, θέλει να προσελκύσει τους τουρίστες, που φέρνουν λεφτά.
Δεν την ψηφίζουν οι τουρίστες όμως.