Ακόμα και στις αρχές του Μαρτίου, όπως σημειώνει ο Economist, αν κάποιος εξέταζε την κατάσταση του τραπεζικού τομέα, θα πίστευε πως η κρίση του 2008 έχει ξεπεραστεί και έχουν αντληθεί τα σωστά διδάγματα. Ομως, λίγες μόνο μέρες μετά, ήρθε η κρίση των τραπεζών στις ΗΠΑ και η κατάρρευση της δεύτερης μεγαλύτερης ελβετικής τράπεζας, της Credit Suisse, για να μετατρέψει την προηγούμενη αισιοδοξία σε μυθιστόρημα λογιστικής.
Ταυτόχρονα, αυτή η κρίση ανέδειξε για μία ακόμα φορά το πόσο διασυνδεδεμένο είναι διεθνώς το τραπεζικό σύστημα. Πράγματι, στις συζητήσεις για τις εναλλακτικές επιλογές δράσης της ελβετικής κυβέρνησης για την CS, με κεντρικό πρόσωπο την υπουργό οικονομικών Κάριν Κέλερ Σάτερ, κεντρικό ρόλο έπαιξε και η διατήρηση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Γι’ αυτό και η υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν και ο πρόεδρος της Fed Τζέρομ Πάουελ αναγνώρισαν δημόσια το επίτευγμα της Ελβετίας. Γιατί η κατάσταση ήταν τόσο σοβαρή που η Γουόλ Στριτ μίλησε για «παραλίγο θανάσιμη εμπειρία».
Μια παραλίγο θανάσιμη εμπειρία που έδειξε πως στην πραγματικότητα οι αυστηροί έλεγχοι που θεσπίστηκαν μετά την κρίση του 2008 ατόνησαν γρήγορα. Και η εικόνα συμπληρώθηκε με τα τεράστια μπόνους που έδιναν στον εαυτό τους τα μεγαλοστελέχη της CS (είχαν προνοήσει ακόμα και για το 2023!), οδηγώντας σε έντονη κριτική από πολλές πλευρές.
Απηχώντας αυτό το κλίμα, μια από τις μεγάλες ελβετικές εφημερίδες, η Tages Anzeitung, το συνέδεσε με μια συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα στη Ζυρίχη ο γερμανός μουσικός (τραγουδιστής και συνθέτης) Χέρμπερτ Γκρενεμάγερ, γράφοντας πως η δισκογραφία του μοιάζει με το βιογραφικό του πρώην προέδρου της Credit Suisse, Ουρς Ρένερ, καθώς οι δίσκοι του έχουν τίτλους όπως «χάος», «πολυτέλεια», «θόρυβος», και πάνω απ’ όλα «τελείως αδιάφορο – το ίδιο μου κάνει» (total egal).
Ο Μπαχ και η καντάτα για τον κακό οικονόμο
Ομως, πολύ πριν από τον Γκρενεμάγερ, ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ (31 Μαρτίου η επέτειος των γενεθλίων του) είχε γράψει μια προφητική καντάτα, τη Νο 168, που άνετα θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι εκφράζει, τόσο την οργή προς τους τραπεζίτες όσο και το χάος που κάθε τόσο δημιουργούν.
Πράγματι, η καντάτα αυτή, που γράφτηκε για την 9η Κυριακή μετά από αυτήν της Αγίας Τριάδος, συντέθηκε πάνω σε ένα κείμενο από το 1715, του Σάλομον Φρανκ, με βάση την παραβολή του άδικου οικονόμου στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, έχει τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Tue Rechnung! Donnerwort!» («Αποδώστε Λογαριασμό! Λέξη βροντής!») και δίνεται με εντυπωσιακά χρηματοοικονομικούς όρους, που επιτρέπουν άνετα την αντιστοιχία με την αναταραχή του τραπεζικού συστήματος.
Στο έργο αυτό, στην πρώτη άρια ο μπάσος τραγουδά για τη βροντερή απαίτηση: «Αποδώστε Λογαριασμό!» (που θα μπορούσε να απευθύνεται στους τραπεζίτες). Στο ρετσιτατίβο που ακολουθεί, ο τενόρος μιλάει σαν σύγχρονος τραπεζίτης: «Είναι μόνο η περιουσία κάποιου άλλου που έχω σ’ αυτή τη ζωή». Βέβαια, εδώ αναφέρεται στα εφόδια που έδωσε ο Θεός, «πνεύμα, ζωή, θάρρος και αίμα και η θέση είναι δώρα του Θεού μου», ταιριάζει όμως τόσο πολύ και η αναλογία με τα κεφάλαια των καταθετών, όπως δείχνει και η συνέχεια: «Δικά μου να τα διαχειριστώ και πιστά να τα προσέχω, τι μου εμπιστεύθηκαν ευγενικά χέρια, αλλά, αλίμονο, ανατριχιάζω με τρόμο όταν κοιτάζω μέσα στη συνείδησή μου και βλέπω ότι οι λογαριασμοί μου είναι τόσο γεμάτοι από λάθη! Ολα τα πράγματα που ο Θεός δάνεισε σε μένα τα σπατάλησα με ψυχρή απερισκεψία …»
Και στη συνέχεια (3η άρια) ο τενόρος υπενθυμίζει ότι «το κεφάλαιο και οι τόκοι, τα χρέη μου μεγάλα και μικρά πρέπει μια μέρα να τακτοποιηθούν. Κάθε τι για το οποίο είμαι χρεωμένος είναι γραμμένο στα βιβλία του Θεού σαν από ατσάλι και διαμάντι». Ομως, στο τέταρτο μέρος (ρετσιτατίβο) ο μπάσος απευθύνεται στον τραπεζίτη, προτρέποντάς τον να «κοιτάξει προς τον εγγυητή του, που θα του ξεκαθαρίσει όλα τα χρέη…» Στη θρησκευτική ανάγνωση αναφέρεται προφανώς στον Θεό. Στην εντυπωσιακή, όμως, αναλογία, μπορούμε να αναγνωρίσουμε στη θέση του εγγυητή τις διάφορες κυβερνήσεις με τα τεράστια ποσά για να στηρίξουν τις τράπεζες. Και βέβαια, ας μην ξεχνάμε τους φορολογουμένους.
Μια πολύ ωραία εκτέλεση του έργου από το J.S. Bach Foundation, με πολύ σημαντικό έργο στην Ελβετία σχετικά με τον Bach.
Και το κομμάτι του Γκρενεμάγερ «Total Egal» (1982)