Τα αγαπώ πολύ τα τρένα, είναι κάποιου είδους ασφάλεια, έτσι όπως πηγαίνουν πάντα στην ίδια σταθερή τροχιά και δεν παρεκκλίνουν ποτέ από την πορεία τους. Και είναι και ξεκούραστα: Χωρίς να οδηγείς, βλέπεις όλον τον κόσμο που διασχίζεις.
Τα χρησιμοποιώ πολύ λοιπόν, πριν από λίγες εβδομάδες διέσχισα την Τουρκία με τρένο, παρότι θα μπορούσα στο ελάχιστο του χρόνου να πάρω αεροπλάνα. Και πάντα όταν ταξιδεύω κοιτάω τα τρένα, ποιες διαδρομές μπορώ να κάνω με αυτά. Επίσης, ταξιδεύοντας με τρένο, βλέπεις πολλά από μια χώρα και δεν εννοώ το τοπίο απέξω, αλλά τη δομή της, μέσα σε αυτό.
Ξυπνάς, λοιπόν, ένα πρωί και διαβάζεις «τα νέα» και η πρώτη σκέψη σου είναι «θα μπορούσα να είμαι σε αυτό το τρένο». Σε αυτό το αεροπλάνο, σε αυτό το λεωφορείο, στο «Εξπρές Σάμινα» (εκεί κι αν θα μπορούσα…), στο «Ηλιος», θα μπορούσα να είμαι σε κείνο το κτίριο που έπεσε με τον σεισμό, να δουλεύω στη «Ρικομέξ», άνετα θα μπορούσα, όλα αυτά και πολλά ακόμη.
Κάποτε περίμενα ένα αεροπλάνο να με πάει στο Λονδίνο και το αεροπλάνο πήρε φωτιά στο Μάντσεστερ πριν φύγει για την Ελλάδα· με τους επιβάτες μέσα. Τι με χώρισε από τη φωτιά του αεροπλάνου; Τρεις ώρες. Αντε τέσσερις. Οσο διαρκεί μια καλή παρτίδα τάβλι «ο νικητής στα 5» δηλαδή, ζάρι το ένα, ζάρι και το άλλο.
Από τύχη ζούμε έτσι κι αλλιώς. Η ζωή είναι μια τυχαιότητα, μια βιολογική σύζευξη με απειροελάχιστες πιθανότητες να είσαι εσύ το προϊόν της γονιμοποίησης κι όχι κάτι που θα προκύψει από το διπλανό σπερματοζωάριο.
Τυχαία είσαι κι αυτός που είσαι: Η Μαρία στο ζεστό σπίτι της στα ωραία προάστια της Αθήνας και όχι σε μια σκηνή στην παγωνιά της Συρίας ή σε μια βάρκα κάπου στο Αιγαίο ή στα λασπόνερα του Ρίο Γκράντε.
Τα ξεχνάμε αυτά πολύ συχνά και από τη μια καλώς τα ξεχνάμε, διότι δημιουργούν και διάφορες ματαιότητες: Τυχαία ζω, οπότε δεν βαριέσαι… Από την άλλη, παίρνουμε πολύ τη ζωή και την κατάστασή μας σαν δεδομένο και συχνά τρώμε το κεφάλι μας.
Η ζωή συνεχίζεται εσαεί ως τυχαιότητα. Είναι πραγματικά άπειρα αυτά που μπορούν να σου τη διακόψουν ανά πάσα στιγμή. Και αυτό που κάνουμε ως άτομα και ως είδος είναι να προσπαθούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις πιθανότητες αυτές.
Πας στον γιατρό για να προλάβεις τους βιολογικούς κινδύνους.
Χτίζεις κοινωνίες για να προλάβεις τα δυστυχήματα, ή να προστατευτείς από αυτά, να ζεις σε ένα «ασφαλέστερο» περιβάλλον.
Δημιουργείς διεθνείς κοινότητες και οργανισμούς για να αποτρέψεις τις πιθανότητες να πέσει μια βόμβα στο κεφάλι σου.
Πόσο τα καταφέρνουμε;
Αρκετά περισσότερο από ποτέ άλλοτε, αρκετά λιγότερο από όσο θα μπορούσαμε.
Ο πραγματικός εχθρός είναι πολύ ισχυρός και δύσκολο να νικηθεί, και είναι ο κακός μας εαυτός.
Δεν θα πάψουν να έρχονται τα λάθος ζάρια, σεισμοί θα γίνονται για πάντα. Μπορούν να μην πέφτουν τα σπίτια όμως.
Θα υπάρχει πάντα ένας που θέλει να σου πετάξει τις βόμβες στο κεφάλι, ίσως και να μπορείς ως ανθρωπότητα να τον προλάβεις όμως. To διδαχθήκαμε αυτό πολύ πρόσφατα, ή τουλάχιστον προσπαθούμε να το διδαχθούμε, είναι βραδύκαυστο πράγμα οι συλλογική ανθρώπινη σκέψη· η συλλογική δράση ακόμη περισσότερο.
Τα πλοία θα συνεχίσουν να ταξιδεύουν στις φουρτούνες, τα αεροπλάνα στις καταιγίδες, τα τρένα στις σταθερές τροχιές τους, όλα αυτά πάντα θα εξαρτώνται από ένα ανθρώπινο λάθος ή μη.
Αρκεί να δεις λίγο το «Mayday», αυτήν την υπέροχη σειρά που πέφτουν με διάφορους τρόπους τα αεροπλάνα και θα καταλάβεις ότι πάντα πέφτουν από ανθρώπινο λάθος. Κακή συντήρηση, σφάλμα του πιλότου, σφάλμα των ελεγκτών, ανθρώπινο λάθος πάντως. Δεν φταίει ούτε ο κακός καιρός ούτε το ίδιο το αεροπλάνο, ούτε η «κακή τύχη».
Προκαλείται η κακή τύχη. Και προκαλείται συχνά από αδιαφορία, από απαξίωση, από κακές εκτιμήσεις, κακές πολιτικές, κακές προτεραιότητες. Και από τον εγωισμό των «προνομιούχων» που ξεχνούν ότι γεννήθηκαν τέτοιοι από καθαρή τύχη.
Είμαστε ένα είδος που αγαπάει τον τζόγο και συνεχίζει να παίζει τη ζωή του στα ζάρια, διότι αισθανόμαστε άτρωτοι, ή διότι πιστεύουμε ότι δεν θα συμβεί σε μας το «κακό». Μόνο που το κακό δεν θα σε ρωτήσει «μήπως είστε στους προνομιούχους της ζωής; αν είστε, πάρτε ένα αλεξίπτωτο».
Η Μαρία αισθάνεται απόλυτα ασφαλής στο ζεστό σπίτι της στα ωραία προάστια της Αθήνας, μέχρι που κλείνει για λίγο τα μάτια και σκέφτεται ότι θα μπορούσε πολύ άνετα να είναι σε κείνο το τρένο, το αεροπλάνο, το κτίριο, τη βάρκα…
Και σκέφτεται ότι η τυχαιότητα της ανθρώπινης ζωής και κατάστασης οδηγεί ως μονόδρομος σε ένα πράγμα: Πρέπει να προστατεύεις όλες τις ανθρώπινες ζωές και να φροντίζεις διαρκώς ως απόλυτη προτεραιότητα όλες τις ανθρώπινες καταστάσεις για να είσαι κι εσύ όσο πιο ασφαλής γίνεται.
Στην τυχαιότητα, είμαστε απλώς στατιστικά στοιχεία. Ενας από τα 8 δισεκατομμύρια. Στην τυχαιότητα είμαστε όλοι απλώς μέρος του ενιαίου ανθρώπινου ιστού.