Πες μου τι τρως να σου πω ποιος είσαι, λέει μια φράση. Ποιοι είμαστε, λοιπόν, αν οι μετρήσεις και οι στατιστικές αναφέρουν ότι αγοράζουμε λιγότερα φρούτα και λαχανικά, κρέας, γαλακτοκομικά και λάδι; Δηλαδή, αυτά που βασικά ορίζουν τη μεσογειακή διατροφή;
Είμαστε ο φτωχός συγγενής της Μεσογείου, και αυτό αποτυπώνεται και στις έρευνες που βάζουν στο μικροσκόπιο όσα μπαίνουν στο ψυγείο μας, όπως η μελέτη του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), που διαπίστωσε μεταξύ άλλων ότι οι Έλληνες έχουμε περιορίσει την κατανάλωση ελαιόλαδου κατά 35%, το μοσχαρίσιο κρέας κατά 34%, τα ψάρια κατά 32%, και τα τυριά κατά 26%. Δεν γυρνάνε οι Έλληνες την πλάτη στη φέτα, όπως διάβαζα τις προάλλες σε δημοσιεύματα, απλώς δεν έχουν να την πληρώσουν.
Και τι κάνουμε για να πάρουμε την πρωτεΐνη που μας λείπει; Το ρίχνουμε στα αυγά και τα τρώμε πέντε-πέντε, κάνοντας τις έρευνες να μιλούν για αύξηση 198% στο συγκεκριμένο τρόφιμο. Το ρίχνουμε επίσης και στα όσπρια που παραμένουν μια οικονομική επιλογή και καταγράφουν και αυτά αύξηση κατά 21%.
Μας οδηγεί η νέα εποχή σε μια πιο υγιεινή διατροφή, όπως την έκαναν κάποτε οι πρόγονοι μας; Και τότε έτρωγαν πολλά όσπρια, και κρέας μια φορά το μήνα. Ας μη κοροϊδευόμαστε. Τότε καλλιεργούσαν και κανένα χωράφι, φύτευαν και κανένα λαχανικό στον κήπο τους. Και γενικώς, είχαν περισσότερα φρέσκα τρόφιμα και πολύ λιγότερα επεξεργασμένα.
Η δική μας, νέου τύπου, φτώχεια, αφαιρεί από τις επιλογές μας ωφέλιμες τροφές που δεν έχουμε άλλη δυνατότητα να προμηθευτούμε, εκτός αν τις πληρώσουμε. Ή αν φτιάξουμε στη βεράντα μας μποστάνι, όπως έκανε ένας γνωστός μου. Ντομάτες, αγγούρια, κολοκυθάκια το καλοκαίρι, λάχανα και μαρούλια το χειμώνα. Στρυμωγμένα σε δέκα τετραγωνικά, σε γλάστρες με μοντέρνο ντιζάιν, ανάμεσα στο αστικό μπετόν. «Τα υπόλοιπα τα παίρνω από λαϊκές χωρίς μεσάζοντες, αυτές που πάνε κατευθείαν οι παραγωγοί. Το κρέας το έχω σχεδόν κόψει. Κι από ψάρι, σαρδέλα και γαύρος. Μια χαρά τιμές έχουν, και πολύ πιο υγιεινά είναι από τα μεγαλύτερα ψάρια», μου είπε και τον άκουγα με θαυμασμό, σκεπτόμενη ότι αυτοί οι άνθρωποι, που καταφέρνουν να περπατάνε σ’ ένα μονοπάτι υγιεινής διατροφής παρά την κρίση, πρέπει πια να παραδίδουν σεμινάρια.
Γιατί, κακά τα ψέματα, οι περισσότεροι δεν το ψάχνουν τόσο. Δεν έχουν ούτε τη διάθεση ούτε το χρόνο και ίσως, ούτε τη γνώση να το ψάξουν. Γιατί η διαμόρφωση ενός υγιεινού μενού με εναλλακτικές που ξεπερνούν το βασικό εμπόδιο, το οικονομικό, έχει πίσω της ένα σκληρό δίσκο δεδομένων. Το ψάχνεις το θέμα και μετά καταναλώνεις κόπο και χρόνο για να το φέρεις στα μέτρα σου. Στη δική σου καθημερινότητα και στις δικές σου προτιμήσεις. Γιατί μπορεί να μισείς τη φτηνή σαρδέλα και να μην μπορείς να κάνεις μποστάνι στη βεράντα, γιατί ακόμα και κάκτο να πάρεις, καταφέρνεις να σου πεθάνει κι αυτός.
Η πλειοψηφία θα μείνει στην εύκολη λύση. Θα αποφασίσει να τρώει λιγότερα φρούτα, λαχανικά, ψάρι κ.ο.κ. Και την ώρα που θα γυρίσει ταλαίπωρη από τη δουλειά, θα παραγγείλει με πέντε ευρώ δύο σουβλάκια. Και πάλι οι έρευνες μίλησαν. Από το 2009 έως το 2023, η μέση ετήσια δαπάνη για ντιλίβερι αυξήθηκε κατά 184%. Οι υδατάνθρακες, τα λιπαρά και το αλάτι μπήκαν στο πιάτο μας με φόρα. Όπως και τα αλκοολούχα ποτά, των οποίων η κατανάλωση επίσης αυξήθηκε, προφανώς γιατί δεν μπορούμε να πληρώσουμε στα μπαρ τα κοκτέιλ και τα ποτά με οκτώ και δέκα ευρώ και τα πίνουμε σπίτι.
Το συμπέρασμα των ερευνών είναι ότι ενώ παγκοσμίως κυριαρχεί η τάση μιας πιο υγιεινής διατροφής, στην Ελλάδα το πάμε αντίστροφα. Μειώνουμε τις θρεπτικές τροφές, αυξάνουμε την κατανάλωση έτοιμου φαγητού και αλκοόλ, βρίσκουμε τις χειρότερες εναλλακτικές. Εντάξει, τρώμε και κανένα όσπριο παραπάνω, αλλά ένα όσπριο δεν φέρνει την άνοιξη. Η μεσογειακή διατροφή, για την οποία μιλούσαμε με τόση περηφάνια, πέφτει και αυτή θύμα της κρίσης, της ακρίβειας, της δυσχέρειας που πλήττει το μέσο πορτοφόλι. Και οι υγιεινές διατροφικές επιλογές γίνονται σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες.
Με άλλα λόγια, για να τραφείς σωστά πλέον, πρέπει να εφεύρεις πατέντες, να κοπιάσεις, να μελετήσεις. Να κάνεις συνεχώς έρευνες αγοράς. Να ανακαλύπτεις σημεία και τρόπους. Έχεις τόσα να κάνεις, και είσαι τόσο ψυχολογικά πιεσμένος απ’ όσα σου συμβαίνουν, που κουράζεσαι και που το σκέφτεσαι. «Ας παραγγείλω μια πίτσα και μια μπύρα να την περάσω σήμερα, να χαλαρώσω», λες. Και η αλήθεια είναι ότι έχεις δίκιο.