Εδώ και εννιά χρόνια η Ελλάδα κάνει, στην οικονομική της πολιτική, ό,τι της υπαγορεύουν οι δανειστές της (οι Ευρωπαίοι και το ΔΝΤ) και, κατά καιρούς, εισπράττει τα «εύσημα» από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, που δίνουν το «σήμα» για αυτό που θα πουν οι περίφημες «αγορές».
Επί εννιά χρόνια γίνεται αυτό, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων. Τα ίδια έκανε η πρώτη μνημονιακή κυβέρνηση (ακραιφνώς σοσιαλιστική – του Γιώργου Παπανδρέου), τα ίδια η δεύτερη (τουρλού ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ, υπό τον Λουκά Παπαδήμο), τα ίδια η τρίτη (Σαμαρά-Βενιζέλου-Κουβέλη), τα ίδια και η σημερινή (αριστεροδεξιά υπό τον Αλέξη Τσίπρα). Η συνταγή είναι πάνω-κάτω ίδια, με λίγες αποχρώσεις: διαρκής λιτότητα, με μείωση των εισοδημάτων και μεγαλύτερη φορολογία, με στόχο το συμμάζεμα, την εξάλειψη των ελλειμμάτων και την εξυπηρέτηση του χρέους μέσα σε λογικά όρια, τουλάχιστον έως το 2036.
Τον περασμένο Αύγουστο η συνταγή αυτή έφτασε στο τέλος της. Εληξε το τρίτο Μνημόνιο και άρχισε η συζήτηση για το «πώς», το «γιατί» και το «μετά». Τα δύο πρώτα δεν έχουν πλέον σημασία. Από τη στιγμή που κανένας -ούτε η Ελλάδα ούτε οι δανειστές της- δεν συζητεί για νέο Μνημόνιο, αυτό πάει. Το «μετά», όμως, έχει τεράστια σημασία. Για δύο λόγους:
– Πρώτον, διότι από όσα θα γίνουν σε αυτήν την πρώτη φάση της μεταμνημονιακής περιόδου (η οποία μπορεί να κρατήσει από πέντε έως 14 μήνες) θα εξαρτηθούν οι πολιτικές εξελίξεις: το αποτέλεσμα των εκλογών και η κυβέρνηση που θα σχηματισθεί μετά από αυτές. Και…
– Δεύτερον (και σημαντικότερο), διότι αυτή η πρώτη μεταμνημονιακή περίοδος μπορεί να σημαδέψει ανεξίτηλα την επόμενη. Μάλιστα, αν οι εξελίξεις στην Ευρώπη πάρουν στραβό δρόμο (αναταραχή στην Ιταλία και Ευρωεκλογές του Μαΐου του 2019), μπορεί η Ελλάδα να βρεθεί προ δραματικών διλημμάτων.
Τι συμβαίνει σήμερα; Το εξής παράδοξο. Οι δανειστές λένε ότι η Ελλάδα εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις του τρίτου Μνημονίου, έχει καλές οικονομικές επιδόσεις και μπαίνει στη μεταμνημονιακή εποχή ομαλά. Ακόμα και το συνήθως δύστροπο ΔΝΤ πρόβαλε θετική εικόνα (εδώ η τελευταία έκθεσή του).
Από την άλλη, οι περίφημες «αγορές» δυστροπούν και κρατάνε ψηλά τα επιτόκια δανεισμού της χώρας, γεγονός που οδηγεί σε αναβολή της όποιας απόπειρας «εξόδου στις αγορές». Δύο είναι οι προβαλλόμενες αιτίες: τα «κόκκινα» δάνεια των τραπεζών και η διαφαινόμενη ακύρωση της περικοπής των συντάξεων. Βεβαίως, η σημαντικότερη αιτία μπορεί να είναι η αναταραχή με την Ιταλία, αλλά ας το αφήσουμε αυτό κι ας επικεντρωθούμε τα δικά μας.
1. Τα «κόκκινα» δάνεια δεν φαίνεται να είναι ισχυρός λόγος. Oχι μόνο γιατί είναι παλιό πρόβλημα (υπήρχε και πριν από μήνες και πέρσι και τότε τα σπρεντ έπεφταν), αλλά και γιατί οι Οίκοι Αξιολόγησης αναβαθμίζουν τις ελληνικές τράπεζες (εδώ)
2. Επομένως, μπορεί να υποθέσει κανείς ότι οι «αγορές» τσινάνε επειδή η κυβέρνηση εμφανίζεται αποφασισμένη να δείξει ότι η έξοδος από τα Μνημόνια έχει και κάποιο πρακτικό αντίκρισμα στους πολίτες: δεν θα μειωθούν οι συντάξεις, θα γίνουν και κάποιες άλλες «παροχές», κ.ά.
Αν ισχύει το δεύτερο, ζήτω που τη βάψαμε! Γιατί; Γιατί οι «αγορές» θα «απαγορεύουν» διαρκώς την οποιαδήποτε απόπειρα να βελτιωθεί κάτι για τους πολίτες, ενώ οι κυβερνήσεις θα είναι υποχρεωμένες να αγνοήσουν την «απαγόρευση». Και δεν είναι μόνο η σημερινή, η οποία -υποτίθεται- συμπεριφέρεται ανεύθυνα εν όψει εκλογών και εξαγγέλλει παροχές. Τα ίδια ακριβώς υπόσχονται και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που είναι πιθανόν αύριο να κληθούν να κυβερνήσουν. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, για παράδειγμα, υπερθεματίζει. Οχι μόνο δεσμεύεται να μη μειώσει τις συντάξεις, αλλά ακούει συγκαταβατικά πολίτες που του ζητούν να δώσει και αυξήσεις (εδώ)!
Αν, λοιπόν, ισχύει ο ισχυρισμός ότι οι περίφημες αγορές δεν πείθονται από τα καλά νούμερα της ελληνικής οικονομίας, έτσι όπως τα αποδέχονται οι δανειστές της και ζητούν κι άλλο «αίμα» (μειώσεις συντάξεων και αφορολογήτου σήμερα και ποιος ξέρει τι άλλο αύριο), το αδιέξοδο είναι προ των κυβερνητικών πυλών. Είτε των σημερινών είτε των αυριανών, αφού καμιά κυβέρνηση και καμιά αντιπολίτευση δεν σκοπεύει (έτσι λένε…) να εφαρμόσει αυτά τα μέτρα.
Τι απομένει; Να ελπίζουμε ότι όλα όσα συμβαίνουν σήμερα είναι αποτέλεσμα όχι δικών μας, αλλά εξωγενών παραγόντων, με πρώτον τον ιταλό ασθενή. Διαφορετικά, ζήτω που την έβαψαν -ο Τσίπρας σήμερα, ο Μητσοτάκης ή όποιος άλλος αύριο- και όλοι εμείς μαζί τους…