Στο τέλος της νικητήριας ομιλίας του στο συνεδριακό κέντρο του Παλμ Μπιτς ο Ντόναλντ Τραμπ ΙΙ παρήλασε με όλη την πολυμελή φαμίλια του (μάλλον για να υπενθυμίσει την καρποφορία με την οποία τον ευλόγησε ο Θεός, που ευλογεί και την Αμερική, ή για να μπει ακόμα περισσότερο στο μάτι της ηττηθείσας άτεκνης cat lady Κάμαλα Χάρις). Δεν αποσαφήνισε βέβαια ότι έχει πέντε παιδιά από τρεις διαφορετικές γυναίκες, ότι έχει κάνει πάμπολλα σχόλια για τη σεξουαλική έλξη που του ασκεί η κόρη του Ιβάνκα και ότι οι σχέσεις του με την Τίφανι και τον δύστυχο τον Μπάρον βρίσκονται στα τάρταρα.
Γεγονός είναι ότι αυτές οι αμερικανικές εκλογές έφεραν με διάφορους τρόπους στο προσκήνιο μια διαρκώς διογκούμενη δημογραφική ομάδα: τους μη έχοντες παιδιά. Κυρίως, βέβαια, χάρη στον αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς, του οποίου οι εμπρηστικές δηλώσεις το 2021 (με κορυφαία ότι οι ΗΠΑ ελέγχονται από ένα «μάτσο κυρίες με γάτες»), «ξαναέπαιξαν» παντού προκαλώντας την μήνιν αλλά και τη συσπείρωση γυναικών, διασήμων (Ανιστον, Σουίφτ κ.ά.) και μη· τα μπλουζάκια «Γυναίκα χωρίς παιδιά, με γάτες, για την Κάμαλα» έγιναν ανάρπαστα (σήμερα θα είναι δύο φορές συλλεκτικά).
Οι μη έχοντες παιδιά είναι εκεί έξω και δεν εμπίμπτουν στις υποκατηγορίες και στα στερεότυπα του παρελθόντος (ατυχήσασες, κυρίες με γάτες, γεροντοπαλίκαρα, μονήρεις εργασιομανείς κ.τ.λ.). Δεν είναι βαθιά δυστυχισμένοι, δεν έχουν ντε και καλά μια δακρύβρεχτη ιστορία να αφηγηθούν, οι δε λόγοι που δεν έχουν αποκτήσει απογόνους δεν είναι μόνο αυτοί που νομίζαμε μέχρι σήμερα (π.χ. προβλήματα γονιμότητας ή υγείας, δυσκολία εύρεσης συντρόφου, οικονομική αδυναμία).
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Pew Research Center (Ιούλιος 2024), ένα 57% των Αμερικανών κάτω των 50 που λένε ότι δεν θα αποκτήσουν παιδιά εξηγούν ότι απλώς… δεν θέλουν. Σημειωτέον ότι αυτός είναι και ο βασικός λόγος για το 31% των ενηλίκων άνω των 50 που δεν απέκτησαν ποτέ απογόνους.
Αλλοι λόγοι για τους κάτω των 50 (millennials δηλαδή, και οι πιο νέοι της Γενιάς Χ): Θέλουν να επικεντρωθούν σε άλλα πράγματα (44%), είναι προβληματισμένοι με την κατάσταση του πλανήτη (38%), ανησυχούν για το περιβάλλον (26%), δεν τους αρέσουν και πολύ τα παιδιά (20%), αρνητικές εμπειρίες από τη δική τους οικογένεια (18%) κ.τ.λ.
Μη γίνεις γεροντοπαλίκαρο ή cat lady
Στην Ελλάδα οι κατ’ επιλογήν ή λόγω συνθηκών childfree (ελεύθεροι τέκνων) έχουν πολλές μάχες ακόμα να δώσουν. Με την πυορροούσα πληγή του Δημογραφικού. Με το αναθεματισμένο το βιολογικό ρολόι. Με την επιστήμη που δεν σε αφήνει ούτε να πενθήσεις που δεν μπορείς να κάνεις παιδιά (100 εξωσωματικές «μέχρι να πετύχουμε τον στόχο μας»). Με το το μάρκετινγκ μιας σύγχρονης «ευγονικής» («κατάψυξε τα ωάριά σου και ζήσε τη ζωή σου»). Τέλος, με μια όλο και πιο ναρκισσευόμενη μητρότητα (και πατρότητα πλέον), που σου παρουσιάζει μόνο τα θετικά (το σλινγκ, τα κέικ καρότου, τις τέλειες επιδόσεις στο τέλειο ιδιωτικό σχολείο κ.ο.κ.), αποσιωπώντας ότι σε πολλά σπίτια, πολλά παιδιά μεγαλώνουν με εντελώς ακατάλληλους ή αδιάφορους γονείς.
Επίσης, οι childfree παλεύουν με τη (διόλου διασταυρωμένη) άποψη πως όταν έχεις παιδιά είσαι λιγότερο εγωιστής, πιο ολοκληρωμένος, πιο ταπεινός (αυτό το τελευταίο το είπε η Σάρα Σάντερς, πρώην εκπρόσωπος Τύπου του Τραμπ, συμπληρώνοντας: «Η Κάμαλα Χάρις δεν έχει τίποτα που να την κρατάει ταπεινή»), εν γένει είσαι καλύτερος άνθρωπος.
Και εδώ, όμως, τα πράγματα αρχίζουν κάπως και χαλαρώνουν. «Σήμερα γνωρίζω πολλά συνομήλικά μου ζευγάρια που, όπως εγώ, δεν έχουν αποκτήσει παιδιά», μου εκμυστηρεύεται ένας 61χρονος ιδιωτικός υπάλληλος. «Παλιά ήσουν δακτυλοδεικτούμενος. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι πριν από 20 χρόνια ο κοινωνικός περίγυρος έψαχνε να ρίξει σε κάποιον την ευθύνη. Ποιος φταίει που δεν έχετε κάνει παιδιά. Ελεγαν π.χ. “Η Μαρία δεν μπορεί να κάνει, τι θα τραβάει ο δύστυχος ο άντρας της”. Σήμερα δεν υπάρχει τόσο αυτό. Εμείς προσπαθήσαμε (η γυναίκα μου έκανε επτά εξωσωματικές), δεν τα καταφέραμε και ζούμε οι δυο μας σήμερα πολύ ευτυχισμένοι. Με τα σινεμά μας, τα ταξίδια μας, τις ελιές μας στο χωριό. Εχουμε φτιάξει έτσι τη ζωή μας ώστε να μη μας λείπει τίποτε. Δεν θα μπορούσα να έχω μεγαλύτερη ισορροπία στη ζωή μου».
Ασφαλώς, για τις γυναίκες η κατάσταση παραμένει πιο δύσκολη. Σήμερα μένεις πολύ πιο απενοχοποιημένα «άτεκνη» (κατά το «άτεκνη και άγαμη» που είχε εκσφενδονίσει ο Θ. Τζήμερος στην υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη). Παλιά, θυμάμαι, μπορούσε να σου την «πει» ακόμα και ο οδηγός ταξί αν θεωρούσε ότι έχεις «σιτέψει» αρκετά ώστε να είσαι έτοιμη προς τεκνοποίηση.
«Πίστευα πως δεν υπάρχει σήμερα καμία κοινωνική πίεση ως προς αυτό», μου λέει μια νεαρή φίλη (28 ετών). «Ωσπου… έκλεισα τα 25 και άρχισαν τα σχόλια. Από την οικογένειά μου κυρίως, λιγότερο από τους πιο έξω. Με τις φίλες το συζητάμε το θέμα, μου έχει κάνει εντύπωση ότι απασχολεί από πιο νωρίς όσες βρίσκονται σε ομόφυλη σχέση. Με τις φίλες μου μιλάμε και για το πόσο μας ενοχλεί η στάση πολλών γυναικολόγων (ειδικά των ανδρών), αυτό δηλαδή το “Να κάνεις σύντομα παιδί”, π.χ. αν έχεις κάποιο ορμονικό πρόβλημα. Καταλαβαίνω τον λόγο που το λένε, αλλά ο τρόπος τους είναι συχνά απαράδεκτος».
Και οι «άτεκνοι» έχουν ψυχή
Αυτό που συμβαίνει σταδιακά και στην Ελλάδα είναι ότι η μη απόκτηση τέκνων δεν πλασάρεται πλέον ως «αναπηρία», «κατάρα» ή «στάμπα». Είμαι μία ακόμη επιλογή ζωής.
Σιγά σιγά, μάλιστα, έχουμε αρχίσει να αντιλαμβανόμαστε ότι πολλοί «ελεύθεροι τέκνων» όχι μόνο δεν χρειάζονται «πατ πατ» στην πλάτη, αλλά την περνάνε ζάχαρη. Αναφέρω κάποια από τα θετικά τού μην έχεις παιδιά που οι ίδιοι παραθέτουν (σύμφωνα με την προαναφερθείσα έρευνα του Pew Research Center – μιλάμε εδώ για τους άνω των 50): Εχεις την άνεση να αγοράζεις τα πράγματα που θέλεις (61%), έχεις περισσότερο χρόνο για τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά σου (57%), μπορείς να κάνεις οικονομίες για το μέλλον (57%).
Ομολογώ ότι τα στατιστικά αυτά μού θυμίζουν τα νεύρα που με πιάνουν κάθε φορά που ένας «άτεκνος» μεσήλικας φίλος, που επιδίδεται σε island hopping όλο το καλοκαίρι, με ρωτάει με το πιο αφελές ύφος στον κόσμο: «Καλά, εσύ μόνο Ερέτρια πήγες;». Αλλά και το συμπονετικό και απορημένο βλέμμα μιας αγαπημένης φίλης και κουλ θείας (#CookΑunt), όταν μου λέει: «Με όλα αυτά που ακούω ότι περνάτε εσείς που έχετε παιδιά, έχω φτάσει να λέω πάλι καλά που εγώ δεν έμπλεξα».
Κλείνω με τον τρόπο που «φθονεί» τους απανταχού γονείς ο αρθρογράφος των Financial Times, Τζάναν Γκάνες: «Το σκατολογικό χάος τού να μεγαλώνεις παιδιά σε κάνει πιο χαλαρό. Αντίθετα, εγώ και το συνάφι μου είμαστε υπερβολικά σχολαστικοί, σχεδόν “γεροπαράξενοι”».