Δύο γυναίκες προήχθησαν στο βαθμό του στρατηγού στις ΗΠΑ. Η απόφαση είχε ληφθεί την άνοιξη αλλά καθυστερούσε υπό το φόβο παρέμβασης του Τραμπ, τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται μόνο και στο άκουσμα του ονόματος του πρώην, ευτυχώς, αμερικανού προέδρου.
Γυναίκες όμως.
Γυναίκες που σταδιακά παρατηρούμε να αυξάνονται σε θέσεις – κλειδιά. Η Κάμαλα στην αντιπροεδρία των ΗΠΑ αλλά και πολλές άλλες σε σημαντικά πόστα στην παγκόσμια οικονομία. Η Κριστίν στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Γέλεν στη FED, η Ούρσουλα στην Κομισιόν, η Νιγηριανή Νγκόζι Οκόντζο-Ιουεάλα στο τιμόνι του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Παλεύει και η (δική μας) Αννα στην τελική short list για τον ΟΟΣΑ, ίδωμεν…
Τέτοια «συναστρία» νομίζω δύσκολα την έχουμε συναντήσει ξανά. Δηλαδή, τόσες «γυναίκες στο τιμόνι» όπως γλαφυρά περιγράφουν οι τίτλοι στις εφημερίδες, αναδεικνύοντας όμως ως είδηση κάτι που θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητο, τουλάχιστον για την αναπτυγμένη πλευρά του πλανήτη. Είναι δεδομένο πως δεν θα έβρισκες ποτέ για παράδειγμα τίτλο «ένας άνδρας στο τιμόνι της Κομισιόν»…
Εξαιρέσεις και κανόνες
Μήπως λοιπόν, οι ισχυρές γυναίκες σε θέσεις εξουσίας είναι περισσότερο μια συμβολική εικόνα, μια μόδα για να μπορούμε να λέμε πως προάγεται το «diversity», μια σειρά εξαιρέσεων που απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα; Τον κανόνα που λέει πως τόσο σε επίπεδο εταιρειών όσο και σε επίπεδο θεσμών η ανδροκρατία καλά κρατεί και ως προς τα αξιώματα και ως προς τις αμοιβές και ως προς τις πραγματικές προοπτικές εξέλιξης.
Δεν είναι και εύκολο, αντικειμενικά, αν είσαι γυναίκα.
Οι περισσότερες γυναίκες της Μεγάλης Προσδοκίας (μητρότητα), των 40 ρόλων και των 50 στερεοτύπων δύσκολα μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ρόλων εξουσίας που συνδέονται μοιραία με ταξίδια, με ξενύχτια, με αντρικές κουβέντες, με «αντρικές» επιστήμες… Δεν πάνε πολλά χρόνια που φίλη διηγούνταν την εμπειρία της όταν στην εταιρεία που δούλευε χήρεψε μια θέση και ο διευθυντής – άνθρωπος σοβαρός και με εκτίμηση προς το άτομο της – την φώναξε για να την συμβουλευτεί. «Μόνο γυναίκα μην μου προτείνεις. Να έχω έναν άντρα βρε παιδί μου, να μπορώ να πω και μια κουβέντα παραπάνω στην σύσκεψη» (ποδόσφαιρο, στρατό και άλλα χαριτωμένα…).
Για γέλια και για κλάματα. Για πολλά κλάματα αν κατέβουμε λίγο πιο χαμηλά από τις θέσεις εξουσίας προς τις χαμηλότερες θέσεις τις ιεραρχίας, στο μεροκάματο που λέμε, όπου αν τα πράγματα είναι ζόρικα μια φορά για τους άνδρες εργαζόμενους, για την πλειοψηφία των γυναικών είναι δύο.
Τα στοιχεία άλλωστε παραμένουν συντριπτικά.
Χάσμα αμοιβών
Λιγότερο από το 7% των διευθυνόντων συμβούλων των μεγαλύτερων εταιρειών είναι γυναίκες ενώ στοιχεία της Eurostat δείχνουν ακόμη ότι οι γυναίκες που κατέχουν ανώτερες διευθυντικές θέσεις αμείβονται κατά τουλάχιστον 20% λιγότερο ανά ώρα σε σύγκριση με τους άνδρες που κατέχουν αντίστοιχες θέσεις. Το χάσμα αμοιβών μεταξύ αντρών και γυναικών στην ΕΕ, το μεγαλύτερο σημειώνεται σε χώρες όπως η Γερμανία (21%), η Μεγάλη Βρετανία (20,8%), η Αυστρία (19,%), με στοιχεία του 2017. Το 2017, το μισθολογικό χάσμα στην Ελλάδα ανερχόταν σε 12,5%, ενώ ελαφρώς υψηλότερο στην Κύπρο σε 13,7%.
Βέβαια η ερμηνεία των αριθμών δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται, καθώς ένα μικρότερο χάσμα αμοιβών σε μία χώρα δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην μεγαλύτερη ισότητα των φύλων καθώς μπορεί να συνδέεται με τη χαμηλότερη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Με τη σειρά τους, τα μεγαλύτερα μισθολογικά χάσματα τείνουν να σχετίζονται με τα υψηλά ποσοστά γυναικών που εργάζονται σε θέσεις μερικής απασχόλησης ή με τη συγκέντρωσή τους σε περιορισμένο αριθμό, εξ΄ ορισμού χαμηλότερα αμειβόμενων, επαγγελμάτων. Την ίδια στιγμή υπολογίζεται πως σχεδόν το 8,5% των ανδρών στην ΕΕ εργάζεται σε θέσεις μερικής απασχόλησης, σε σύγκριση με το ένα τρίτο των γυναικών… Αν και τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται πολλές προσπάθειες, τουλάχιστον στην ΕΕ για να βελτιωθεί η εικόνα και υπάρχει κάποια σχετική πρόοδος αλλά το πρόβλημα παραμένει.
Ισως υπό αυτό το πρίσμα, οι πολλές γυναίκες σε θέσεις εξουσίας να είναι και μια απόπειρα για… «ξεκάρφωμα» για Οργανισμούς που παραδοσιακά ανδροκρατούνται…
Το Digital Hub της Pfizer
Ακόμη και έτσι, πρόκειται για μια εξέλιξη θετική. Τα σύμβολα λειτουργούν και ως πρότυπα. Γυναίκες σε θέσεις εξουσίας, δε, ίσως δράσουν καταλυτικά και επισπεύσουν αλλαγές που με τη σειρά τους βοηθήσουν να κλείσουν χάσματα και ανισότητες. Προ ημερών μάλιστα η γυναίκα, διευθύντρια ανθρώπινων πόρων στο Digital Hub της Pfizer στην Θεσσαλονίκη, σημείωνε μεταξύ άλλων πως περίπου το 35% των προσλήψεων στο hub αφορούν γυναίκες. Γυναίκες που εργάζονται πάνω στην ανάπτυξη λογισμικού, την ευέλικτη διαχείριση έργων, τη μηχανική μάθηση και την τεχνητή νοημοσύνη, την επιστήμη δεδομένων, την αυτοματοποίηση διαδικασιών με την εταιρεία να επιδιώκει να φθάσει στο 50% σε έναν τομέα εργασίας και επιστήμης που το χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών είναι μεγάλο, παγκοσμίως.
Μία γυναίκα αρχηγός κράτους μπορεί να εμπνεύσει με προοδευτικό τρόπο δεκάδες κορίτσια, όχι αναγκαστικά εκείνες αυτές που παλεύουν απλά να γίνουν ή να φαίνονται άνδρες, αντιγράφοντας τυφλά τα αντρικά πρότυπα ή/και κουβαλώντας μαζί τους τα ανδρικά στερεότυπα. Σύνηθες και αυτό.
Από κάπου πρέπει να ξεκινήσει όμως κάποιος. Και είναι βέβαιο πως η ενασχόληση τόσων φορέων παγκοσμίως με το θέμα της ενσωμάτωσης μεγαλύτερου μέρους του γυναικείου πληθυσμού στην αγορά εργασίας και στον κόσμο των επιστημών και της έρευνας, με καλύτερους όρους, δεν είναι μόνο μια ιδεολογική προσέγγιση. Είναι και μια βαθιά, οικονομική προσέγγιση, αφού μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της παραγωγικότητας και της ανάπτυξης σε μια οικονομία.
Αλλωστε γυναίκες με γεμάτο πορτοφόλι, σημαίνουν και γεμάτα μαγαζιά. Για να μιλήσουμε με όρους… ανδροκρατίας.