Το πλεονέκτημα που έχουν οι ιστορικοί έναντι των δημοσιογράφων είναι ότι το πέρασμα του χρόνου τους προσφέρει μια προοπτική που δεν είναι διαθέσιμη σε όσους δεσμεύονται με προθεσμίες. Αλλά το έτος πλησιάζει στο τέλος του, και αυτό αποτελεί μια σταθερή καταληκτική ημερομηνία εάν ο στόχος είναι να τεθεί υπό εξέταση το 2023, το οποίο θα το θυμόμαστε ως μια χρονιά που σημαδεύτηκε από τον πόλεμο.
Δύο πόλεμοι ξεχωρίζουν. Ο πρώτος είναι ο συνεχιζόμενος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ενώ η Ουκρανία συνέχισε να αντιστέκεται στις ρωσικές δυνάμεις και παραμένει μια βιώσιμη, ανεξάρτητη χώρα που ελέγχει περίπου το 80% της επικράτειάς της, στο πλαίσιο της πολυαναμενόμενης ουκρανικής αντεπίθεσης δεν επιτεύχθηκαν πολλά. Συνοπτικά ο δεύτερος χρόνος αυτού του δαπανηρού πολέμου θα είναι περισσότερο γνωστός για το τι δεν άλλαξε στο πεδίο της μάχης παρά για το τι άλλαξε. Ο χάρτης τον Δεκέμβριο δεν διαφέρει πολύ από τον χάρτη τον περασμένο Ιανουαρίου. Εν τω μεταξύ παρουσιάστηκαν κάποιες ρωγμές στην υποστήριξη προς την Ουκρανία τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο δεύτερος πόλεμος κηρύχθηκε από τη Χαμάς εναντίον του Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου. Οι ισραηλινές δυνάμεις πληροφοριών και άμυνας καταλήφθηκαν εξαπίνης ενώ στο πλαίσιο των βάναυσων τρομοκρατικών επιθέσεων της Χαμάς σκοτώθηκαν περισσότεροι από 1.200 άνθρωποι ενώ άλλοι 240 απήχθησαν ως όμηροι. Τα περισσότερα από τα θύματα ήταν άμαχοι.
Το Ισραήλ διακήρυξε ως στόχο του την εξάλειψη της Χαμάς και έκτοτε σφυροκοπεί τη Γάζα, πρώτα από αέρος και μετά δια ξηράς, σκοτώνοντας σχεδόν 20.000 ανθρώπους, έως σήμερα, και εκτοπίζοντας σχεδόν δύο εκατομμύρια. Κατά τον τρίτο μήνα του ο πόλεμος δεν δείχνει να οδεύει προς ένα τέλος. Οταν συμβεί αυτό, είναι πιθανό να ακολουθήσει μια ισραηλινή κατοχή της Γάζας, αλλά τι θα ακολουθήσει αυτήν την εξέλιξη είναι άγνωστο. Οι προοπτικές για ειρήνη και ένα παλαιστινιακό κράτος φαίνονται μακρινές περισσότερο από κάθε άλλη φορά.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι πιο κρίσιμες διμερείς σχέσεις, μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, κυριάρχησαν επίσης στα πρωτοσέλιδα το 2023. Η χρονιά άρχισε με ένα κινέζικο κατασκοπευτικό μπαλόνι να διασχίζει τις ΗΠΑ, γεγονός που ανάγκασε τις ΗΠΑ να το καταρρίψουν. Οι σχέσεις πάγωσαν, έως ότου οι επαφές υψηλού επιπέδου αποκαταστάθηκαν το καλοκαίρι, με επιστέγασμα τη συνάντηση του Τζο Μπάιντεν με τον Σι Τζινπίνγκ στο Σαν Φρανσίσκο τον Νοέμβριο.
Αμφότεροι οι ηγέτες θέλουν μια πιο ήρεμη σχέση, αν και για πολύ διαφορετικούς λόγους. Η Κίνα ευελπιστεί σε βελτίωση των οικονομικών δεσμών ενώ οι ΗΠΑ θέλουν να αποτρέψουν την Κίνα από το να εντείνει τις παγκόσμιες αναταράξεις, είτε καθιστώντας επιθετική τη στάση της στο Στενό της Ταϊβάν ή στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, είτε παρέχοντας στρατιωτική βοήθεια στη Ρωσία. Χωρίς μια κοινή προσέγγιση όσον αφορά τα μεγάλα ζητήματα, τα όποια θεμέλια της σχέσης τους στην καλύτερη περίπτωση θα τρίζουν.
Τούτου λεχθέντος, είναι σημαντικό να επισημανθούν δύο πράγματα που δεν συνέβησαν το 2023. Δεν σημειώθηκε κάποια κρίση ή επεισόδιο στην Ταϊβάν που θα μπορούσε να οδηγήσει σε σύγκρουση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ. Η Κίνα ολοκληρώνει τη χρονιά, εστιάζοντας κυρίως στην οικονομία της και στην έναρξη μιας αναγκαίας μετάβασης προς την ανάπτυξη με γνώμονα την εγχώρια ζήτηση. Δεδομένης της απροθυμίας των κινεζικών νοικοκυριών να ξοδεύουν αντί να αποταμιεύουν, η μετάβαση θα είναι δύσκολη.
Ούτε με τη Βόρεια Κορέα σημειώθηκε κάποια κρίση. Μια ευρέως προβλεπόμενη έβδομη πυρηνική δοκιμή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Γιατί το απέφυγε ο Κιμ Γιονγκ Ουν δεν είναι ξεκάθαρο, σε αντίθεση με το ότι η Βόρεια Κορέα συνέχισε να ενισχύει, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά τις πυρηνικές και πυραυλικές της δυνάμεις, κατοχυρώνοντας, μάλιστα, την περαιτέρω ανάπτυξή τους μέσω μιας συνταγματικής τροποποίησης.
Δεν σημειώθηκε επίσης κάποια συντονισμένη αντίδραση σε αυτές τις εξελίξεις από την πλευρά της Νότιας Κορέας, της Ιαπωνίας ή των ΗΠΑ, αν και η Αμερική αποπειράθηκε να διασκεδάσει τις αυξανόμενες ανησυχίες στη Νότια Κορέα σχετικά με την αξιοπιστία της στρατηγικής της διευρυμένης αποτροπής.
Το τρέχον έτος θα το θυμόμαστε και ως το πιο ζεστό στην ιστορία. Παγκόσμιοι ηγέτες, διευθύνοντες σύμβουλοι, λομπίστες και ακτιβιστές συγκεντρώθηκαν στο Ντουμπάι για τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP28). Ομως η αναντιστοιχία μεταξύ των προσπαθειών τους και του επείγοντος της κατάστασης έθεσε πιο ανησυχητικά ερωτήματα σχετικά με την προθυμία του κόσμου να συνεργαστεί για να αντιμετωπίσει μια κατάσταση που θα μπορούσε να είναι η καθοριστική πρόκληση του αιώνα.
Το 2023 ήταν μια σημαντική χρονιά για την Tεχνητή Nοημοσύνη, καθώς αναγνωρίστηκε ευρέως ως μετασχηματιστική τεχνολογία. Εγιναν ορισμένα διστακτικά βήματα για τη ρύθμισή της, αλλά η TN εξελίσσεται ταχύτερα από όσο γρήγορα μπορούν οι κυβερνήσεις να αντιληφθούν τον αντίκτυπό της ενώ οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν τις επιφυλάξεις τους όσον αφορά τον αποκλεισμό δυνητικά επωφελών εφαρμογών. Ως αποτέλεσμα, πιο πιθανό είναι να επηρεαστεί ο κόσμος από την Tεχνητή Nοημοσύνη παρά να επηρεάσει την ανάπτυξή της.
Ο λαϊκισμός παρέμεινε το κύριο πολιτικό χαρακτηριστικό της χρονιάς. Ανεξάρτητα από τις αντικειμενικές τους συνθήκες, περισσότεροι άνθρωποι είναι απογοητευμένοι και απαισιόδοξοι παρά ικανοποιημένοι και αισιόδοξοι.
Η πιο αναπάντεχη εξέλιξη του έτους θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν η επαναπροσέγγιση Ιαπωνίας-Νότιας Κορέας. Με τη συνδρομή της αμερικανικής διπλωματίας και χάρη στην προθυμία του προέδρου της Νότιας Κορέας Γιουν Σουκ Γέολ και του ιάπωνα πρωθυπουργού Φουμίο Κισίντο να πάρουν το πολιτικό ρίσκο, οι διμερείς σχέσεις κατέληξαν να είναι πιο στενές από οποιαδήποτε άλλη περίοδο από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε έναν κόσμο όπου μας υπενθύμισαν την πραγματικότητα του πολέμου, ήταν καθησυχαστικό να βλέπουμε αυτούς τους δύο πρώην εχθρούς να εισέρχονται σε μια νέα εποχή. Είναι μια ευπρόσδεκτη υπενθύμιση ότι τα θετικά αποτελέσματα είναι ακόμη δυνατά.
Ο Richard Haass είναι επίτιμος πρόεδρος του Council on Foreign Relations είναι ανώτερος σύμβουλος στο Centerview Partners. To κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται αποκλειστικά για την Ελλάδα από το Project Syndicate