“Κι αν η ευρωπαϊκή ιδέα, τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει βορά στον αδίστακτο νεοφιλελευθερισμό ή στον ακραίο συντηρητισμό του κ. Σόιμπλε και των υπόλοιπων είναι σημείο των καιρών. Και η κατάσταση θα αλλάξει όταν φτάσει το σπιράλ της ιστορίας στο κατάλληλο σημείο”. Αυτός ήταν ο επίλογος σε ένα άρθρο μου σχετικά με την Ευρώπη και την ευρωπαϊκή ταυτότητα της Ελλάδας, το οποίο εν τέλει επέλεξα να μη στείλω ποτέ προς δημοσίευση και ίσως να δικαιώθηκα, καθώς οι εξελίξεις κατακεραύνωσαν κάθε επιχείρημα που είχα μέχρι τώρα περί Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδανικών και αξιών, περί αλληλεγγύης και αμοιβαίου σεβασμού ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Και ίσως η ευρωπαϊκή ιστορία να μην είναι σπιράλ, αλλά ευθύγραμμο τμήμα…
Πολλή φασαρία έγινε με το #ThisIsACoup (‘Αυτό είναι πραξικόπημα’ ελληνιστί), το οποίο μάλιστα κατάφερε σε κάποια στιγμή της νύχτας να γίνει no.2 trend παγκοσμίως στο twitter, με εκατοντάδες χιλιάδες (!) αναφορές ανά τον κόσμο. Στο Twitter, εκεί που ανάβουν φωτιές και σβήνουν εν μία νυκτί, όπου ο καθένας αποφασίζει να βάλει το λιθαράκι του με μερικά bytes επανάστασης λίγο πριν κοιμηθεί, για να ξυπνήσει το πρωί και να συνεχίσει τη ζωή του σα να μη συνέβη τίποτα. Φυσικά σήμερα το πρωί επετεύχθη συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και τους ‘εταίρους’, το Grexit απεφεύχθη και οι ευρωπαϊκοί λαοί μπορούν να συνεχίσουν τις ζωές τους σα να μη συνέβη τίποτα, αναμασώντας τα ίδια στερεότυπα για τους τεμπέληδες Νότιους και τους αληθινούς Ευρωπαίους του Βορρά. Τίποτα δεν συνέβη, άλλωστε, απλά ένα ‘ΟΧΙ’ έγινε ‘ΝΑΙ’ και ένα ‘πραξικόπημα’ έγινε ‘επωφελής συμφωνία’.
Για πολλούς -συμπεριλαμβανομένου του γράφοντος- η Ευρώπη ποτέ δεν θα είναι ίδια. Και δεν είναι οικονομικό το ζήτημα, ούτε νομισματικό, ούτε πολιτικό. Είναι ζήτημα αξιών και ιδανικών, ιδεολογίας και ταυτότητας. Και αυτά δέχθηκαν ένα ισχυρότατο πλήγμα, με τη στάση πολλών χωρών απέναντι στο πρόβλημα της Ελλάδας, με πρωτοστατούσα τη Γερμανία. Μια Γερμανία που αναδομήθηκε μετά τις θηριωδίες του Β’ ΠΠ πάνω σε ευρωπαϊκές αρχές και με όραμα να ηγηθεί μιας ισχυρής Ευρωπαϊκής Ένωσης, μία Γερμανία που πάλεψε επί δεκαετίες να ξορκίσει το φάντασμα του Ναζισμού, μια Γερμανία, όπου γενιές ολόκληρες καταπίεζαν μέσα τους οποιαδήποτε εθνική υπερηφάνεια επειδή ντρέπονταν για το εθνικιστικό παρελθόν τους.
Και δεν είναι μόνο η Γερμανία, απλά οι κατηγορίες είναι πάντα ανάλογες με το μέγεθος της ευθύνης. Είναι και όλες σχεδόν οι Βόρειες χώρες, αυτές που αποτελούν τον σκληρό πυρήνα της ευρωπαϊκής ιδέας, από το 1952 και τις εποχές ‘Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα’, καθώς και όλοι οι σύγχρονοι δορυφόροι (χώρες της Βαλτικής, Μάλτα, Σλοβακία κ.ο.κ), οι οποίοι σε ρόλο ‘καρφιού’ -σαν τους μαθητές που υπήρχαν σε κάθε σχολική τάξη- αποβλέπουν στην ευνοϊκότερη μεταχείριση της δασκάλας κ. Μέρκελ, υπερτονίζοντας τις ‘αταξίες’ της Ελλάδας. Μία Ευρώπη αδιάλλακτη, άκρως ολοκληρωτική, με ξεκάθαρο στόχο την παραδειγματική τιμωρία όποιου τολμήσει να ζητήσει εναλλακτικές και πάνω απ’ όλα παρανοϊκή. Γιατί δεν τίθεται θέμα πως η Ελλάδα δημιούργησε ένα κράτος-έκτρωμα τις τελευταίες δεκαετίες και χρειάζεται ριζική αναδιοργάνωση, όμως το ‘φάρμακο’ της λιτότητας δοκιμάστηκε και απεδείχθη αναποτελεσματικό, με χιλιάδες ουδέτερες και μη γνωμοδοτήσεις να το υποστηρίζουν (μία εξ αυτών του ίδιου του ΔΝΤ, το οποίο το χορήγησε). Όμως η Ευρωπαϊκή ηγεσία εμμένει σε αυτό τον δρόμο και είναι διατεθειμένη να ισοπεδώσει οτιδήποτε της έχει μείνει από τα ευρωπαϊκά ιδεώδη, ώστε να μην αποδειχτεί η λάθος εκτίμησή της και η έλλειψη αλτρουισμού της.
Μετά την αλληλεγγύη, η αξιοπρέπεια. Ύστερα η εμπιστοσύνη. Τώρα, η δημοκρατία;