Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση στην Βρετανία πραγματώνεται από μια ανεξάρτητη αρχή, το λεγόμενο OFSTED (Office for Standards in Education, Children’s Services and Skills) που θεμελιώθηκε το 1992. Τα δύο τελευταία -Children’s Services and Skills- προστέθηκαν το 2007 έτσι ώστε όλες οι υπηρεσίες που παρέχονται σε παιδιά να αξιολογούνται από την συγκεκριμένη ανεξάρτητη αρχή που λογοδοτεί στο Κοινοβούλιο.
Οι έλεγχοι που κάνει το OFSTED στις διάφορες υπηρεσίες ακολουθούν συγκεκριμένα πλαίσια για το Δημοτικό, το Γυμνάσιο, τους παιδικούς σταθμούς, κτλ. Για τους ελέγχους που γίνονται στα σχολεία οι επιθεωρητές πρέπει να κάνουν αναφορά για την πρόοδο των μαθητών, για την ποιότητα της διδασκαλίας, για την διεύθυνση και διοίκηση του σχολείου καθώς και για την συμπεριφορά και ασφάλεια των μαθητών. Επιπλέον, οι επιθεωρητές πρέπει να δούνε πως τα σχολεία συνδράμουν στην ολιστική ανάπτυξη των μαθητών, δηλαδή της πνευματικής, ηθικής, πολιτιστικής, συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης και πως τα σχολεία βοηθούν και υποστηρίζουν τα παιδιά με μαθησιακές και άλλες δυσκολίες.
Το αποτέλεσμα της αξιολόγησης αποτυπώνεται σε μια κλίμακα τεσσάρων σημείων, τα οποία είναι: Βαθμός 1: Εξαιρετικό σχολείο (outstanding), βαθμός 2: Καλό (good), βαθμός 3: χρειάζεται βελτιώσεις requires improvement) και βαθμός 4: Ανεπαρκές (inadequate). Αν ένα σχολείο βαθμολογηθεί ανεπαρκές, θεωρείται σχολείο για το οποίο χρειάζονται ειδικά μέτρα. Τέτοια μέτρα συμπεριλαμβάνουν υποστήριξη από την τοπική εκπαιδευτική αρχή, παραπάνω χρηματοδότηση και πόρους και πιο συχνούς ελέγχους από το OFSTED μέχρι ‘ανανήψεως’. Επιπλέον, τα ανώτερα διοικητικά στελέχη του σχολείου μπορεί να απολυθούν και το διοικητικό σώμα (governing body) του σχολείου να αντικατασταθεί με προσωρινό διοικητικό σώμα (Interim governing body).
Μέχρι το Νοέμβριο το 2020 τα σχολεία που αξιολογούνταν ως εξαιρετικά, αποκλείονταν από περαιτέρω ελέγχους ρουτίνας. Αυτό άλλαξε πρόσφατα. Σύμφωνα και με μια ανάλυση του OFSTED (Νοέμβριος, 2022) από τα 371 εξαιρετικά σχολεία που είχαν εξαιρεθεί από τους ελέγχους ρουτίνας, ένα 17% παρέμειναν εξαιρετικά, ένα 62% αξιολογήθηκαν ως καλά, ένα 17% χρειάζονταν βελτιώσεις και ένα 4% χαρακτηρίστηκαν ανεπαρκή. Όλες οι επιθεωρήσεις ανακοινώνονται στα σχολεία μία ή δύο μέρες πριν – με άλλα λόγια δεν υπάρχει χρόνος για οποιαδήποτε προετοιμασία.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο αρχικός σκοπός του OFSTED από την σύσταση του δεν ήταν η βελτίωση του σχολείου και τους συστήματος απαραίτητα. Στόχος ήταν να δίνονται ανεξάρτητες, αμερόληπτες κρίσεις από ειδικούς με σκοπό να βοηθήσουν τα σχολεία, τους δασκάλους, το διοικητικό σώμα των σχολείων να αξιολογήσουν τις πρακτικές τους, τις μεθόδους τους και να αποφασίσουν τα σχολεία μόνα τους για τις αναπτυξιακές τους προτεραιότητες. Τα σχολεία ήταν ‘ελεύθερα’ να δεχτούν και/ή να απορρίψουν κάποιες από τις κρίσεις του OFSTED. Αυτός ο σκοπός μάλλον ‘ξεχάστηκε’ με το πέρασμα των χρόνων και τώρα το OFSTED παρουσιάζει τα σχολεία με ‘αντικειμενικές’ κρίσεις που τα σχολεία πρέπει να δεχτούν και να ενεργήσουν ανάλογα. Γι’ αυτό το λόγο εξάλλου υπάρχει μια ατμόσφαιρα έντονου φόβου γύρω από αυτές τις επιθεωρήσεις που γίνονται και σε σχολεία και στα πανεπιστήμια που εκπαιδεύουν δασκάλους. Με πιο πρόσφατο παράδειγμα την αυτοκτονία μιας διευθύντριας δημοτικού σχολείου που το σχολείο της θα υποβαθμιζόταν σε ανεπαρκές.
Συγκρίνοντας τα παραπάνω με το μοντέλο που έχει προταθεί στην Ελλάδα φαίνεται ότι στην Ελλάδα κύριο μέλημα της αξιολόγησης είναι ο εκπαιδευτικός και η βελτίωση του και όχι συνολικά η σχολική ζωή που περιλαμβάνει και τον μαθητή και τις εμπειρίες που αποκομίζει στην σχολική του διαδρομή. Αξίζει να σκεφτούμε λοιπόν τι είδους αξιολόγηση θέλουμε. Μερικά ερωτήματα:
- Θέλουμε αξιολόγηση δασκάλων/καθηγητών ή αξιολόγηση σχολείων που να συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων τους μαθητές και διευθυντές των σχολείων;
- Η αξιολόγηση θα αφορά μόνο στην διδασκαλία;
- Ποιος θα κάνει αυτές τις αξιολογήσεις; Θα πρέπει να συγκροτήσουμε ένα σώμα στα πρότυπα του OFSTED;
- Δεν πρέπει να συμφωνήσουμε σε ένα πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο οι επιθεωρητές θα μπορούν να κάνουν την αξιολόγηση;
- Τι προσόντα και εμπειρία πρέπει να έχουν οι επιθεωρητές;
- Θα υπάρχει κλίμακα χαρακτηρισμού; Για παράδειγμα, πολύ καλό, καλό, κτλ.
- Πρέπει να αξιολογήσουμε επίσης τα πανεπιστημιακά τμήματα δημοτικής εκπαίδευσης;
- Τι είδους υποστήριξη θα υπάρχει για τα σχολεία και για το διδακτικό προσωπικό όταν αναγνωρίζονται ανάγκες, πέραν της επιμόρφωσης;
Η αξιολόγηση μπορεί να γίνει πολύ καλό εργαλείο υποστήριξης του σχολικού έργου αν την διευρύνουμε και δεν την περιορίσουμε μόνο στον εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός είναι μόνο ένας από τους πολλούς παράγοντες που επηρεάζουν την σχολική ζωή. Άλλοι παράγοντες εξίσου σημαντικοί είναι οι γονείς, οι μαθητές και οι πόροι του σχολείου. Μια αξιολόγηση εστιασμένη μόνο στον εκπαιδευτικό, είναι αξιολόγηση με περιορισμένη απήχηση.
* Η Αθανασία Χατζηφωτίου είναι επίκουρη καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Σάντερλαντ