Στις 23 Ιουνίου 2016 το Ηνωμένο Βασίλειο επέλεξε να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναμφισβήτητα η επιλογή αυτή σόκαρε τους πάντες και άνοιξε ταυτόχρονα τον ασκό του Αιόλου και το κουτί της Πανδώρας. Ωστόσο δεν είναι σκοπός του άρθρου να αναπτύξει τις συνέπειες αυτής της επιλογής ή το τι μέλλει γενέσθαι αλλά να αναδείξει ψύχραιμα κάποια σημάδια προ δημοψηφίσματος που ίσως μαρτυρούσαν το αποτέλεσμα.
Με τη παγκόσμια κρίση του 2008 και τη μετέπειτα κρίση χρέους στη Ευρωζώνη, η Ευρώπη κλήθηκε να αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις όπως η κρίση χρέους στην Ελλάδα, ένα πιθανό Grexit, η μεταναστευτική κρίση, δοκιμάζοντας τις αντοχές αυτού του ευρωπαϊκού οικοδομήματος για πρώτη φορά μετά την ίδρυση του. Όμως ήταν εύλογο, πίσω από αυτά τα φλέγοντα ζητήματα που ταλάνιζαν τα κράτη- μέλη, να γιγαντώνονταν το τέρας του ευρωσκεπτικισμού. Αισθητή ήταν και είναι η ραγδαία αύξηση ποσοστών των ακροδεξιών κομμάτων σε χώρες της Ευρώπης ανεξαρτήτως μεγέθους, πλούτου, δύναμης.
Τι οδήγησε στην άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων και του ευρωσκεπτικισμού; Η αδυναμία αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης αλλά και της μεταναστευτικής κρίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο προφανώς και τροφοδότησε τον ευρωσκεπτικισμό. Χώρες με υψηλά επίπεδα ελλειμμάτων και χρέους, εύθραυστα τραπεζικά συστήματα, με εξοντωτικά μέτρα λιτότητας και υψηλή ανεργία, τείνουν να έχουν υψηλά ποσοστά ευρωσκεπτικισμού, τα οποία διαμορφώνουν έναν ευρωπαίο πολίτη απογοητευμένο σε συνδυασμό με τη συνήθη ρητορική των κομμάτων του ευρωπαϊκού νότου που κατηγορεί την Ευρώπη για την κατάσταση των χωρών τους.
Επιπλέον την ήδη δραματική κατάσταση έρχεται να εδραιώσει, η ανικανότητα της ΕΕ (με το Δουβλίνο ΙΙ) να λύσει το μεταναστευτικό ζήτημα, εκτοξεύοντας αναμενόμενα τον ευρωσκεπτικισμό και στις πλούσιες βόρειες χώρες (όπως Γερμανία, Αυστρία, Δανία κ.ά) εξαιτίας των μεταναστευτικών ροών που εισέρχονται, κυρίως μέσω Ελλάδας, για να εκμεταλλευτούν το εργασιακό περιβάλλον, τις ευκαιρίες και τα οργανωμένα συστήματα κοινωνικής προστασίας των χωρών αυτών. Με αυτό τον τρόπο, παρατηρείται έντονη δυσφορία των ευρωπαίων πολιτών προς τους μετανάστες-πρόσφυγες, οι οποίοι σύμφωνα με τους ίδιους απολαμβάνουν τα οφέλη της χώρας τους δίχως ουσιαστικό αντάλλαγμα.
Μαζί με τα παραπάνω, οι βίαιες αιματηρές επιθέσεις σε Παρίσι και Βέλγιο δίνουν ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στους ευρωσκεπτικιστές. Η συνεχής άνοδος των ποσοστών του Εθνικού Μετώπου της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία και το αντιμεταναστευτικό Κόμμα της Ελευθερίας (PVV) του Γουίλντερς μαρτυρούν το δραματικό τοπίο.
Εκτιμώντας τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι η εύρεση δραστικών λύσεων για την οικονομική και μεταναστευτική κρίση σε συνδυασμό με το πρόβλημα της τρομοκρατίας, εξέθρεψε το τέρας του ευρωσκεπτικισμού και τροφοδότησε τα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα.
Υπήρξαν προειδοποιήσεις που αγνόησε η Ευρώπη; Τον Δεκέμβριο του 2014, η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του Στέφαν Λεβέν αποδείχθηκε δραματικά βραχύβια, αφού κατάρρευσε με την καταψήφιση του προϋπολογισμού της από τη Βουλή της Σουηδίας. Ο σχηματισμός κυβέρνησης μειοψηφίας Σοσιαλδημοκρατών- Πρασίνων σε συνδυασμό με το ποσοστό 13% που απέσπασε το αντιμεταναστευτικό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών που του έδωσε το ρόλο του ρυθμιστή, προδιέγραψε την πορεία.
Επίσης, πριν δύο μήνες στην Αυστρία, για μόλις 3.000 ψήφους διαφορά δεν εκλέχθηκε Πρόεδρος της Αυστρίας ο Νόρμπερτ Χόφερ, στέλεχος του ακροδεξιού, κατηγορούμενου και για φιλοναζιστικές συμπάθειες Κόμματος Ελευθερίας Αυστρίας (FPO).
Τι κοινό έχουν αυτές οι δύο χώρες; Η Σουηδία είναι ο προορισμός πολλών μεταναστών- προσφύγων κυρίως λόγω του μοντέλου-πρότυπο κράτος πρόνοιας, της καλής μεταχείρισης προς τους μετανάστες και της αποδοχής μεγάλου αριθμού αιτούντων ασύλου. Από την άλλη, η Αυστρία είναι η βασική πύλη, μετά την Ελλάδα, των μεταναστών και των προσφύγων που θέλουν να φτάσουν στη Γερμανία πρωτίστως και δευτερευόντως στη Σουηδία. Δέχτηκε 90.000 αιτούντες ασύλου τον περασμένο χρόνο, ενώ για φέτος η χώρα ανακοίνωσε την επιβολή ημερήσιας ποσόστωσης για την είσοδο αιτούντων άσυλο στο έδαφος της.
Η Ευρώπη αδυνατώντας να ξεπεράσει τα φλέγοντα ζητήματα, εθελοτυφλώντας μπροστά στην άνοδο του ευρωσκεπτικισμού και στις εσωτερικές κλυδωνίσεις των κρατών-μελών, δέχθηκε και άλλο ένα ισχυρό πλήγμα αυτή τη φορά από τη Μεγάλη Βρετανία. Εάν είχε τη προσοχή της στην επίλυση των παραπάνω και είχε ερμηνεύσει τα σημάδια ίσως η κατάληξη θα ήταν διαφορετική.
*Ο Αλέξανδρος Θεοδωρίδης και είναι τελειόφοιτος φοιτητής Πολιτικών Επιστημών στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.