Υπάρχει μια διαδεδομένη πλάνη, μια λανθασμένη προσέγγιση και ένα συντριπτικό πλεονέκτημα.
Το διαδεδομένο σφάλμα είναι η αυτό που λέει πως όλα μπορούν να γίνουν όπως πριν εύκολα και ανέξοδα, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. Όπως οκτώ χρόνια πριν που δεν μας απασχολούσαν οι περικοπές και οι μειώσεις στα εισοδήματά μας, οι αλλαγές σε όσα ξέραμε μέχρι τότε.
Κάτι τέτοιο είναι αδύνατον να συμβεί. Τίποτε δεν επανέρχεται στην προηγούμενη κατάσταση. Είτε είναι εισόδημα, είτε είναι ηλικία, είτε είναι μια σχέση ανθρώπινη (οποιαδήποτε σχέση), είτε είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Μπορούν όλα αυτά να χειροτερέψουν ή να καλυτερέψουν αλλά δεν μπορούν να επανέλθουν στην προηγούμενη κατάσταση. Δεν μπορείς να βρέξεις τα πόδια σου στο ίδιο νερό του ποταμού που σημείωνε και εκείνος ο Ηράκλειτος. Αφού το νερό κυλά, κάθε φορά που θα βάζεις τα πόδια σου στο ποτάμι, το νερό θα είναι άλλο, διαφορετικό.
Γι’ αυτό πρέπει να θυμάται κανείς πως με τους θρήνους για ό,τι χάθηκε, αυτό δεν γυρίζει πίσω.
Η λάθος προσέγγιση είναι αυτή που υποδεικνύει πως για να αντιμετωπίσεις τα προβλήματα (οποιαδήποτε προβλήματα) αρκούν οι θρήνοι και η αυτολύπηση. Επίσης αρκούν οι δαιμονοποιήσεις και το να ρίχνεις το ανάθεμα στους άλλους. Ακόμη, αρκεί το να ψάχνεις τη λύση στους άλλους, να περιμένεις κάποιον άλλο να βγάλει το φίδι από την τρύπα και να λύσει τα προβλήματά σου, είτε αυτός είναι κάποιος σημαντικός άνθρωπος στη ζωή σου είτε είναι κάποιος ηγέτης.
Κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να συμβεί. Αν ακολουθείς αυτή την προσέγγιση αυτό που συνήθως συμβαίνει στο τέλος είναι το να εκχωρείς τον εαυτό σου στους άλλους. Να τον υποτιμάς, να τον θεωρείς υποδεέστερο και ανίκανο να πάρει στα χέρια του τη ζωή του, να μετατρέπεσαι δηλαδή σε οπαδό.
Γι’ αυτό πρέπει κανείς να θυμάται πως έτοιμη τροφή δεν υπάρχει.
Το συντριπτικό πλεονέκτημα είναι η συσσωρευμένη ανθρώπινη εμπειρία σχετικά με όλα όσα μας ταλαιπωρούν (είτε στο προσωπικό είτε στο κοινωνικό-πολιτικό πεδίο) στα χρόνια μας. Η εμπειρία που έχει μετεξελιχθεί σε θεωρίες, προσεγγίσεις, απόψεις για το πώς ο άνθρωπος ή οι λαοί καταστρέφουν τις ζωές τους. Και για το τι πρέπει να κάνουν όταν στριμώχνονται, όταν όλα όσα ήξεραν καταρρέουν. Και όλα αυτά είναι καταγεγραμμένα σε μελέτες, μυθιστορήματα, ποιήματα, τραγούδια, μουσική, έργα τέχνης…
Κάτι τέτοιο είναι πολύ χρήσιμο γιατί μελετώντας την εμπειρία και την ιστορική μνήμη, μπορεί οποιοσδήποτε από εμάς να σκεφτεί καταρχάς και να πράξει κατά δεύτερον αυτά που θα τον βγάλουν από το προσωπικό του αδιέξοδο αλλά και θα τον ωθήσουν να βάλει το χεράκι του να αλλάξουν τα πράγματα σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
Γι’ αυτό πρέπει να θυμάται κανείς πως με το να είναι οπαδός στην ουσία δεν κάνει τίποτε άλλο από το βυθίζεται ακόμη πιο βαθιά στην ανυπαρξία του ως άνθρωπος. Στην ανυπαρξία του, στην καθημερινή προσωπική ζωή του αλλά και στη ζωή της κοινωνίας στην οποία μετέχει.
Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε το πρώτο, νομίζω, που πρέπει όλοι μας να κάνουμε είναι να εκμεταλλευτούμε το συντριπτικό πλεονέκτημα που υπάρχει. Που δεν υπήρχε στις προηγούμενες γενιές ή αν υπήρχε ήταν ξεθωριασμένο και στα σπάργανα ακόμη.
Δεν δικαιούμαστε να λέμε πως δεν ξέραμε, ούτε δικαιούμαστε να είμαστε σαν το προβατάκι του σκίτσου αυτού του τρομερού Αρκά.
Ειδικά εμείς οι δάσκαλοι.
Δεν το επιτρέπουν οι μέρες που ζούμε ούτε το χρέος μας στις επόμενες γενιές.
*Ο Τάσος Παπαναστασίου είναι δάσκαλος σε δημοτικό σχολείο στη Θεσσαλονίκη.