Ας αναλύσουμε κι ας επεκτείνουμε λίγο την παραπάνω φράση για ψυχαγωγικούς και όχι μόνο σκοπούς. Λοιπόν, έχουμε και λέμε:
Ο νοών [λόγ. < αρχ. νοῶν, μεε. του νοῶ]
Όπου νοώ: ρ. μετβ. {νοείς…,λογ. μτχ. αρσ. νοών | νό-ησα, -ούμαι, -ήθηκα} (λογ.)
1.συλλαμβάνω με τον νου, αντιλαμβάνομαι με το μυαλό (…)
2.(ειδικότ.) χρησιμοποιώ τον νου για να κάνω λογικούς συλλογισμούς με βάση τα εκάστοτε δεδομένα
3.(ειδικότ.) νοούμενο(το) βλ.λ. Επίσης (λαικ.) νογάω [μεσν.]
[ΕΤΥΜ. < αρχ. νοῶ(-έω) < νους
*Υπόψιν: η παραπάνω έκφραση αποτελεί παραλλαγή της ρήσης του Χριστού «ο ἀναγιγνώσκων νοεῖτω».
Μετά, λοιπόν, από τη λεξιλογική αυτή παρένθεση προς διαμόρφωση σφαιρικότερης εικόνας σχετικά με το υπό εξέταση θέμα, πάμε στο δια ταύτα. Ποιο είναι το θέμα; Αν θεωρήσουμε ότι κάθε έλλογο ον και δη ανθρώπινο κατέχει τη συγκεκριμένη ικανότητα της νόησης, τότε η επίμαχη φράση θα έπρεπε να έχει καθολική ισχύ, κάτι που θα αλλοίωνε το νόημα ή τον χαρακτήρα της. Αυτό μας οδηγεί λογικά στο συμπέρασμα ότι, είτε η αρχική υπόθεση περί νοητικής ικανότητας κάθε ανθρώπινου όντος είναι εσφαλμένη είτε ότι η συγκεκριμένη φράση είναι κενή νοήματος ή γεμάτη ανοησία.
Ας εξετάσουμε το πρώτο σκέλος του συλλογισμού, που είναι άλλωστε και πιο συζητήσιμο. Αν εξαιρέσουμε άτομα πάσχοντα από νοητικές δυσλειτουργίες (τα οποία εξακολουθούν συνήθως να κατέχουν, βέβαια, νοητική ικανότητα, απλώς στρεβλή), μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η πλειονότητα, αν όχι η ολότητα, των ανθρώπων διαθέτει δυνατότητα ορθής-λογικής σκέψης. Τολμηρός ισχυρισμός. Ιδίως τώρα που τα προπύργια της ηλιθιότητας έχουν καταστεί αλώβητα, εξαπλoύμενα μάλιστα σε κάθε πεδίο της ανθρώπινης δράσης. Η διανοητική αυτή tabula rasa με τον καιρό γεμίζει, φθείρεται, αμαυρώνεται. Στη διαδικασία αυτή εμπλέκονται πάντοτε, ωστόσο, διαφόρων ειδών αιτίες κοινωνικού, ψυχολογικού, οικονομικού κλπ. περιεχομένου. Παρόλα αυτά, να ‘μαστε: «επιτυχημένοι» έχοντας εκπληρώσει το προπατορικό ζητούμενο ή μαζικά «αποτυχημένοι» και ίσως ευτυχέστεροι.
Ταυτόχρονα, όμως, τίθεται και ένα άλλο υποερώτημα, αυτό της αυτο-νόησης. Εάν η νόηση, λοιπόν, ορίζεται ως μια ενεργητική διαδικασία, τότε θα έπρεπε να θεωρείται ασυμβίβαστη με την αυτο-νόηση, η οποία αποτελεί ένα είδος «εγγενούς γνώσης», πράγμα ετυμολογικά παράδοξο. Η (ψευδο)παραδοξότητα αυτή μάλλον έγκειται στην α-πριόρι φύση της συγκεκριμένης γνώσης, η οποία σε τελική ανάλυση ίσως να μην είναι και τόσο έμφυτη. Ανασκευάζοντας την προηγούμενη δήλωση, θα έλεγε κανείς ότι η αυτο-νόηση είναι το αποτέλεσμα μιας καλά εσωτερικευμένης διαδικασίας από έναν αριθμό ατόμων ικανό να εγγυηθεί την υποτιθέμενη καθολικότητά της.
Έτσι, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ο νοών σίγουρα νοείτω και… ο νοών νοείτω.